تبیان، دستیار زندگی
البرکة: النماءُ و الزیادة ؛ برکت یعنی رشد و فزونی بارک الله الشیء و بارک فیه و علیه.وضع فیه البرکة خداوند کسی یا مالی را برکت بخشید و در آن برکت نهاد، یعنی فزونی و زیادت به آن داد. و بارک علی محمد و آل محمد: ای اثبت له و ادم ما اعطیته من التشریف و ا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چرایی برکت و مبارک بودن قرآن

قرآن خواندن

کمال « برکت » برای قرآن:

معنای برکت

البرکة: النماءُ و الزیادة ؛ برکت یعنی رشد و فزونی

بارک الله الشیء و بارک فیه و علیه.وضع فیه البرکة خداوند کسی یا مالی را برکت بخشید و در آن برکت نهاد، یعنی فزونی و زیادت به آن داد.

و بارک علی محمد و آل محمد: ای اثبت له و ادم ما اعطیته من التشریف و الکرامة.» بر محمد و آل محمد برکت ببخش، یعنی خداوندا! هر آنچه از شرافت و کرامت به ایشان بخشیده‌ای آن را با ثبات و مداوم قرار ده.

تبارک الله یعنی: خداوند مقدس، پاک و منزه، بلند مرتبه و بزرگ است. این صفت، جز برای او نیست یعنی پاک و منزه است خداوند از هرچه درباره‌اش اندیشه کنند ابن عباس روایت می‌کند: که برکت یعنی کثرت و فراوانی در هر خیری.

ابن انباری می‌گوید : تبارک الله یعنی در هر کاری به نام نامی خداوندگار برکت جسته می‌شود.1

از آیات شریفه قرآن چنان بر‌می‌آید که برکت بخشیدن ، امری است مختص خداوند. یعنی فقط بدست او و از جانب حضرت حق است که برکت به کسی یا مالی یا امری تعلق می‌گیرد.

برخی از کسان یا اموری که خداوند به آنها برکت بخشیده مبارکشان گردانده ـ و در قرآن ذکر آن آمده است ـ عبارتند از:

کره زمین 3، مکه مکرمه4، فلسطین و اراضی مقدسه 5 ، کوه جودی6 ، سرزمین قوم سبا 7، آب باران 8 ، درخت زیتون 9، پیامبران10 و قرآن مجید.

در موارد مذکور ذیل ، صفت مبارک برای قرآن نیز آمده است:

الف ) سوره انعام آیه 92:

« وَهَـذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ مُّصَدِّقُ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَلِتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَالَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَهُمْ عَلَى صَلاَتِهِمْ یُحَافِظُونَ.» ؛ و این قرآن، کتابی است که آن را فرو فرستاده‌ایم و مبارک است. کتاب های آسمانی پیشین را نیز تصدیق می‌کند و برای آن است که مردم مکه و اطراف آن را بوسیله آن بیم دهی. کسانی که به آخرت ایمان دارند، به قرآن ایمان می‌آورند و بر نمازهای خویش نگاهبان و پاسدارند

ب ) سوره انعام آیه 155:

« وَهَـذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ.» ؛ و این قرآن کتاب مبارکی است که آن را فرو فرستاده‌ایم. پس، از آن پیروی کنید و پروای خدا را پاس بدارید، باشد که رحمت خداوندی شما را شامل شود.

ج ) سوره انبیاء آیه 50‌ :

خداوند قرآن را از این رو مبارک نامور کرده که قرآن کتاب ستوده‌ای است که بوسیله آن سعادت و کامروایی نصیب آدمی می‌گردد. هرکس به قرآن چنگ زند رستگار می‌شود.

وَهَذَا ذِكْرٌ مُّبَارَكٌ أَنزَلْنَاهُ أَفَأَنتُمْ لَهُ مُنكِرُونَ» ؛ و این قرآن کتابی است که ما خود آن را فرو فرستاده‌ایم. آیا شما ـ حقانیت ـ آن را انکار می‌نمایید؟

د ) سوره ص آیه 29:

« كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْكَ مُبَارَكٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ » ؛این قرآن کتابی است که ما آن را به سوی تو فرستاده‌ایم و مبارک است. تا خردمندان در آیات بیندیشند و پند گیرند.

مبارک بودن قرآن یعنی چه؟

سیمای قرآن در قرآن

درخواندن قرآن و عمل به دستورها و فرمان های حیات بخش آن، زیادت و فزونی در امور خیر است. چنانچه در آیاتی که آوردیم پاس نماز داشتن، پروا و پرهیزگاری، پذیرفتن حق، تدبردر آیات خداوند و پندگرفتن از آنها . از جمله موارد خیری است که برخاسته از صفت مبارک در قرآن است.

درتفسیر مجمع البیان پیرامون این صفت چنین می‌خوانیم :

خداوند قرآن را از این رو مبارک نامور کرده که قرآن کتاب ستوده‌ای است که بوسیله آن سعادت و کامروایی نصیب آدمی می‌گردد. هرکس به قرآن چنگ زند رستگار می‌شود.

برکت یعنی پایداری خیر بر فزونی و زیادت، و از همین لغت « تبارک الله» برگرفته شده یعنی پیوسته و در همه حال آنچه که شایسته تعظیم و بزرگداشت است برای خداوند ثابت و برقرار می‌باشد.

قرآن مبارک است یعنی خواندن قرآن خیر است، عمل به قرآن خیر است ، علم نخستین و آخرین در قرآن است‌، آموزش گناهان در قرآن است و حلال وحرام خداوند نیز در قرآن بیان شده است.

برکت یعنی زیادت. قرآن از آن رو مبارک است که نسبت به کتابهای آسمانی پیشین بیانات افزونتری دارد و چون قرآن آن کتابها را نسخ کرده اما خود ناسخی ندارد چرا که تا پایان دورانی که تکلیف بر انسانها بار می‌شود، قرآن نیز هست .2

سخن دیگر آنکه خداوند خود را با همین صفت درباره نزول قرآن ستوده است. آنجا که می‌فرماید: « تَبَارَكَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَكُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا» 3؛پاک و منزه بزرگ و متعالی ، فزونی بخش و پای دارنده خیر است آن خداوند که قرآن را بر بنده‌اش فرو فرستاد تا برای جهانیان بیم دهنده‌ای باشد.

و بالاخره آنکه قرآن در شبی مبارک نیز نازل گشته است:«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِینَ.» ؛ ما قرآن را در شبی مبارک فرو فرستادیم. همانا که ما ترساننده‌ایم. 4

از آنچه گفتیم دریافتیم که صفت مبارک برای قرآن به معنای آن است که قرآن موجب سعادت و کامروایی، باعث فزونی و کثرت درهمه خیرهاست. خواندن قرآن، عمل به آن، فهم آیات آن همگی باعث سعادت و کامرانی اهل ایمان است و عامل خیر و نیکی.

منبع: در پیشگاه قرآن نویسنده:دکتر نادر فضلی

رهنما_گروه دین و اندیشه تبیان


1- در تفسیر مجمع البیان 4/516 آمده که « انزلناه » و « مبارک » هر دو صفت برای « کتاب » است.

2ـ تفسیر مجمع البیان 4/516.

3ـ سوره فرقان ،‌ آیه 1.

4ـ سوره دخان ، آیه 3.