این دنباله دار را حتما ببینید

این شب ها دنباله دار هارتلی 2 در مكان های بسیار تاریك با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است و در اغلب بخش های نیمكره شمالی به ویژه ایران با دوربین های دوچشمی ساده و تلسكوپ به راحتی قابل رصد است.

در نیمه شب 25 اسفند 1364 / 16 مارس1986 وقتی که مالکوم هارتلی با تلسکوپ 1.2متری رصدخانه سایدینگ اسپرینگ در استرالیا مشغول کاوش در آسمان بود، به هیچ عنوان تصور نمی کرد در آن شب دنباله داری را کشف خواهد کرد.

هارتلی در بررسی اولیه پس از کشف دنباله دار متوجه شد جسم کم نوری که او کشف کرده، دنباله داری با دوره تناوب کوتاه است که هر 6.5سال یک بار به دور خورشید می گردد و از قضا یکی از معدود دنباله دارهایی در چند قرن اخیر است که بسیار به زمین نزدیک خواهد شد. این دومین دنباله دار کوتاه دوره ای بود که هارتلی کشف کرده بود، به همین سبب عدد 2 در کنار نام کاشف دنباله دار قرار گرفت و از آنجایی که این دنباله دار صد و سومین دنباله دار با دوره مداری مشخص بود، با نام کامل دنباله دار "103P/Hartley 2" نام گذاری شد.

هرچند هارتلی 2 از زمان کشف تا به امروز سه بار در سال های 1370، 1376 و 1383 به سوی خورشید بازگشته بود، اما چندان پرنور نشد و در بهترین حالت از قدر 8 دیده می شد. این بار اما در حالی برای چهارمین بار به سوی خورشید بازگشته است که در مهر و آبان دو رویداد جالب را پیش رو خواهد داشت. ابتدا در شب های پایانی مهر (28 مهر) به نزدیک ترین فاصله از زمین خواهد رسید و از فاصله 18 میلیون کیلومتری زمین گذر خواهد کرد. این نزدیک ترین فاصله ایست که هارتلی 2 از زمین تجربه می کند. یک هفته بعد، این دنباله دار به نزدیکترین فاصله اش با خورشید می رسد و این احتمال وجود دارد که در طول این مدت، قدر دنباله دار به حدود 5 نیز برسد و بتوان آن را در آسمان تاریک با چشم برهنه دید.

دنباله دارها معمولا به صورت یک منبع کوچک نور که تا حدی مه آلود هستند به نظر می رسند. اما وقتی به خورشید نزدیک می شوند، یک دم بخارگونه از سر آنها به عقب رانده می شود. امتداد این دم همیشه در جهت مخالف خورشید است. وقتی دنباله دار به خورشید نزدیک می شود، این دم بلندتر و با دور شدن از خورشید کوتاه تر می شود.

دنباله دارها با داشتن مدارهایی با خروج از مرکز بسیار زیاد به دور خورشید، از سایر اعضای منظومه شمسی متمایز می شوند. دوره گردش برخی از دنباله دارها بسیار طولانی و از مرتبه 10000 تا 80000 سال است و خروج از مرکز مدارهایشان آنها را به فواصل چند هزار برابری فاصله زمین تا خورشید می برد. دوره گردش دنباله دارهای دیگر، کوتاه مدت و در حدود 3 تا 100 سال است. خروج از مرکز این نوع دنباله دارها کمتر و عموما به فواصلی کمتر از مدار پلوتو محدود می شود.

قرار است در آبان ماه کاوشگری به سوی این دنباله دار رهسپار شود تا به جمع آوری اطلاعات از آن بپردازد.

مدارهای دنباله دارها ممکن است بر اثر نیروی خارجی تغییر کند. برای مثال هرگاه یک دنباله دار، با زمان گردش طولانی به دور خورشید نزدیک شود و برحسب اتفاق از نزدیکی سیاره پرجرمی مانند مشتری بگذرد، ممکن است شکل مداریش تغییر کند و مدت دوره گردش آن کوتاه شود. مثل همین دنباله دار هارتلی که در واقع هدیه سیاره مشتری برای زمین است!

وقتی دنباله داری از خورشید دور باشد، فقط از هسته ای تشکیل می شود که آن را به صورت یک " گلوله برفی کثیف" توصیف کرده اند. چنین توصیفی حاکی از آن است که دنباله دار آمیزه ای است از ذرات غبار مانند همراه با یخ و گازهای منجمد. وقتی این هسته به فاصله حدود 3AU ( یک AU = فاصله زمین تا خورشید) از خورشید می رسد، تابش خورشیدی لایه خارجی ماده منجمد آن را تبخیر و ناحیه گاز وسیعی در اطراف هسته ایجاد می کند که آن را کما (Coma) می نامند. ماهیت رقیق کما از آنجا معلوم می شود که درخشش ستارگان را از میان آن می توانیم مشاهده کنیم. این هسته گرچه بسیار کوچک (غالبا به قطر فقط چند کیلومتر) است اما کما معمولا چندان بزرگ می شود که به چند برابر قطر زمین می رسد.

در تصاویر زیر می توانید این دنباله دار زیبا را مشاهده کنید: