جنگ رمضان، دفاع مشروع
بیست و سه سال پیش در تاریخ 22 تیرماه 1361 هجرى خورشیدى مصادف با بیست و یكم ماه رمضان، عملیات گسترده رزمندگان پرتوان ایرانى در نوار مرزى - در شرق شهر بندرى بصره عراق شروع شد. هر سالى كه ماه رمضان ، ماه بركت و خیر فرامى رسد، عملیات رمضان براى من و دیگر رزمندگان به یادگار مانده از جنگ، خاطره رشادت ها و دلاورى هاى مردان بزرگ ایرانى را تداعى مى كند كه پس از فتح خرمشهر و رسیدن به مرز بین المللى، براى تنبیه متجاوز، برابر ماده 51 منشور سازمان ملل متحد به دشمن آن سوى مرزها تهاجم بردند و او را به شدت گوشمالى دادند. اندیشه عبور از مرز و تعقیب یك متجاوز در جنگ رمضان در تیرماه سال 61 هجرى خورشیدى یك تهاجم نبود، بلكه یك دفاع مشروع و همه جانبه براى تنبیه متجاوز و متجاوزان بود. در عملیات غرورآفرین بیت المقدس در دهم اردیبهشت ماه سال 61 كه به فتح خرمشهر منجر شد، آخرین مرحله عملیات بیت المقدس به نوعى عملى نگردید و بدین سبب منطقه شلمچه در دست دشمن بعثى باقى ماند و شهرهاى حاشیه اروندرود از جمله بندر خرمشهر، جزیره آبادان، جزیره مینو و... نیز در معرض تهدید مجدد بودند، از سوى دیگر از منطقه میانى جبهه جنوب یعنى فكه تا غرب كشور، شهر قصرشیرین، به نوعى ارتفاعات مسلط بر این جبهه عریض و طویل، همچنان در اشغال متجاوز بود. شهرهاى مرزى در دید وتیر نظامیان متجاوز حكومت وقت عراق قرار داشت. با عنایت به شكست هاى پى در پى ارتش عراق از سوى رزمندگان پرتوان ایران اسلامى، ارتش عراق همچنان یك تهدید جدى علیه حكومت جمهورى اسلامى ایران و سرحدات به حساب مى آمد. از طرفى منطق جنگ و دفاع حكم مى كرد، با عنایت به مؤلفه هاى متغیر ژئوپلتیك منطقه خاورمیانه و حركت غیراصولى نیروهاى فرامنطقه اى، وضعیتى به وجود آید كه برترى نیروهاى ایرانى بر متجاوزان عراقى در منطقه و در سطح كلان براى تنویر افكار عمومى جهان آشكارا نمایان شود.
جنگ رمضان در اصل یك دفاع مشروع بود كه از سوى ایران علیه عراق متجاوز در خارج از نوار مرزى و در داخل خاك عراق انجام شد. پس از فتح خرمشهر مقامات وقت دولت ایران نیاز به یك استراتژى جدید را براى تعقیب متجاوز احساس كردند، این استراتژى اهداف متعددى را دنبال مى كرد از جمله:
- آزادى سرزمین هاى در اشغال مانده،
- تأمین مرزهاى بین المللى،
- انهدام ارتش دشمن تا دفع تهدید آن،
- داشتن نظام بین الملل به معرفى و تنبیه آغازگر جنگ،
- دریافت غرمت جنگى از عراق
و...
اما در كنار این مقوله دفاع مشروع ، باید به مبانى حقوقى آن كمى اشاره كرد، یعنى از منظر خرد و كلان مورد كالبدشكافى قرار داد. علماى حقوق طبیعى از جمله سیرون، سوارز، گروسیوس و... با نامشروع دانستن عمل جنگ و نزاع ، براى دفاع مشروع جنبه اى طبیعى قائل اند و برآنند كه این حق به صورت طبیعى وجود داشته است. حق دفاع مشروع به طور كامل بر این اصل استوار است كه حق دفاع از هر شخص را به خودش واگذار مى كند و از نگاه دیگر عده اى از علماى حقوق حتى پا را فراتر گذاشته و اذعان مى دارند كه دفاع مشروع وجودش مسلم، بلكه الزامى است. هر دولت در مقابل افراد جامعه خود موظف است همه مواردى را فراهم آورد كه براى حیات، صلح و امنیت ضرورت دارد.
از نظر نگاه تاكتیك ارتش هاى دنیا، تأمین یك شهر، زمانى صورت مى گیرد كه برد جنگ هاى متعارف زمینى میان برد طرف مقابل را از منطقه هدف دور باشد و این دور بودن یك تهاجم را در اصول تاكتیك مى طلبد. اگر از دیدگاه حق طبیعى از دفاع مشروع به طور گذرا عبور كرد، به مقوله مفاهیم حقوق دفاع مشروع توجه و عنایت خاص مى شود كه لازم است اشاره اى به پیشینه آن شود، یعنى در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادى این مفهوم حقوقى دفاع مشروع در ادبیات سیاسى بین الملل گام به عرصه معاهدات بین المللى نهاد، زیرا قبل از آن توسل به جنگ، حق كشورها و براى حفظ تعادل قدرت یك ضرورت و جزو لاینفك حق حاكمیت دولت ها تلقى مى شد. با وجود این در این نوشتار زیاد درگیر مباحث حقوقى دفاع مشروع نمى شوم، بلكه به جنگ رمضان مى پردازیم كه به عنوان اولین تهاجم در قالب دفاع مشروع بود.
جنگ رمضان در نیمه هاى شب مورخ 22 تیر ماه سال 61 مصادف با روز بیست و یكم ماه مبارك رمضان همان سال در منطقه جبهه جنوبى و در محور شرق بصره با رمز «یا مهدى(عج) ادركنى» شروع شد. در این تهاجم گسترده، رزمندگان قدرتمند مسلمان ایرانى توانستند خودروى جنگى دولت وقت بعث عراق را از كار بیندازند و نابود كنند.
این عملیات وسیع با طراحى فرماندهان وقت ارتش و سپاه در چهار محور و پنج مرحله اجرا شد و در منطقه پاسگاه زید عراق كه خود نگارنده به عنوان فرمانده گروهان تانك با دشمن مى جنگیدم، شاهد بودم كه چگونه در منطقه زید عراق، در خاك دشمن، لشگر 9 زرهى عراق كاملاً منهدم شد. جنگ رمضان ضربه محكمى بود كه نیروهاى ایرانى در خاك دشمن وارد كردند.
از تهاجم سراسرى عراق در سى و یكم شهریور ماه سال 59 تا جنگ رمضان یك دوران بازیابى قواى مسلح ایران انجام گرفته بود كه ضمن متوقف كردن دشمن و بازپس گیرى مناطق عمده اشغال شده، حالا با تعقیب متجاوز درخاك خودش، او را به شدت تنبیه مى كردند. جنگ رمضان یادآور خاطرات زیبا و به یاد ماندنى از همه جوانب و دیدگاههاست كه باید با كلان نگرى او را براى نسل به نسل بیشتر مورد ارزیابى قرار داد، اگرچه با اندك نوشتار مختصر درباره جنگ رمضان و یا به عبارتى دفاع مشروع ، نمى توان حق مطلب را ادا كرد، ولى براى نویسنده كه خود از رزمندگان و فرماندهان یگان ما نورى دوران دفاع مقدس بوده، یك تكلیف نوشتارى است كه باید به صورت امانت به نسل سوم انقلاب و نسل هاى بعدى تقدیم شود.
مطالب مرتبط
g> ابوالفضل جلیلی: به هیچ کس و هیچ چیز احساس دین نمی کنم، الا به شهدا نگاهی به شیوه های بر خورد دولتهای خارجی در برابر دفاع جانانه ملت ایران منبع : سرهنگ زرهی سپاه عبدالله رفیعی
