تبیان، دستیار زندگی
با اینکه در دوران حکومت خود, بر مرکب های مختلفی سوار می شد, اما خود را ملزم به مرکبی خاص نمی کرد. اگر سوار شدن بر الاغ برهنه را امروزی بخواهیم حساب کنیم, دوچرخه یا موتور سیکلتی خواهد شد,
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شرط پذیرش در تیم خداوند

عرش خدا

بسیاری از کسانی که دوست دارند پای در مسیر کمالات معنوی بگذارند و به اصطلاح، سیر الی الله داشته باشند, فکر می کنند که اولیای خدا موجوداتی عجیب و غریب و دست نیافتنی هستند. موجوداتی که گویا از فضا و کرات آسمانی پا به زمین گذاشته اند و هر کاری از دستشان بر می آید و خلاصه دست به هر چیزی می زنند طلا می شود.

به گمان چنین افرادی رمز موفقیت اولیای خدا نسخه ای است عجیب و غریب که در صندوقچه هیچ عطاری پیدا نمی شود. درست مثل نقشه گنج‌های زیر خاکی در افسانه های قدیمی. محتوای این نسخه هم دستورالعملی است سخت و طاقت فرسا به همراه گفتن اذکار و اورادی که می تواند جهانی را زیر و رو کند.

چنین افرادی مثل افسانه های قدیمی برای دستیابی به نقشه گنج, همه جا را زیر و رو می کنند تا شاید دستورالعملی را بیابند که از انسان یک موجود خارق العاده بسازد.

آری, محبوب خدا شدن گنجی است بس بزرگ. اما نقشه این گنج را باید از زیر کدام سنگ پیدا کرد؟

اینجا است که باید بلند و رسا فریاد کشید که ای مسلمانها!

آب در کوزه و ما تشنه لبان می گردیم

یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم

قرآن به راحتی این نقشه گنج را در اختیار همه انسانها قرار داده است. این نقشه راه, نه زیر سنگ است و نه در پیچ و خم غارهای تنگ و تاریک. بلکه بر فراز سوره ای زیبا از قرآن کریم قرار گرفته است.

خداوند در انتهای سوره مبارکه فرقان برای کسانی که می خواهند بنده خاص او باشند, نسخه ای با 12 راهکار عملی پیچیده است. راهکارهایی روشن و واضح, نه پیچیده و رمزگونه. راهکارهایی شدنی و عملیاتی, نه دست نیافتنی و تخیلاتی.

آیه 63 سوره مبارکه فرقان با این جمله شروع می‌شود که «وَ عِبَادُ الرَّحْمَانِ الَّذِین‏ ...» بندگان خاص خداوند مهربان, کسانی هستند که دارای 12 ویژگی باشند. اما آنچه که مهم به نظر می آید این است که اولین و مهمترین این ویژگی ها چیست؟

بیایید خودمان را امتحان کنیم و ببینیم ذهن ما چقدر با فرهنگ قرآن آشنا است. بیایید حدس بزنیم که خداوند برای اینکه بنده ای را به تیم اصلی خود راه دهد, چه شرطی را لحاظ کرده است؟ این شرط اساسی چیست؟

بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و فروتنی بر زمین راه مى‏روند. بنابراین اولین شرط بندگی خاص خداوند، تواضع است. فروتنی در برابر دیگران. بیرون کردن لباس کبر و غرور از تن و خداحافظی با فخرفروشی.

روزه گرفتن در تمامی ایام سال؟ عبادت شبانه روزی؟ صبح تا به شب نماز خواندن و شب تا به صبح راز و نیاز و تهجد؟ حج به جا آوردن؟ کمک به محرومان؟ دستگیری از یتیمان؟ محبت به همشهریان؟

با این که همه این کارها خوب است اما شرط اصلی و اساسی بندگی خاص خدا چیز دیگری است.

تیم خداوند و شرط اصلی پذیرش

خداوند در این آیه می فرماید:

«وَ عِبَادُ الرَّحْمَانِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلىَ الْأَرْضِ هَوْنًا»

بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و فروتنی بر زمین راه مى‏روند.

بنابراین اولین شرط بندگی خاص خداوند، تواضع است. فروتنی در برابر دیگران. بیرون کردن لباس کبر و غرور از تن و خداحافظی با فخرفروشی.

خدا

اما چرا در این آیه تنها به تواضع در راه رفتن اشاره شده است؟

باید توجه داشت که ملکات اخلاقی خود را در لابه لای اعمال و رفتار و حرکات انسان نشان می دهد. تا آنجا كه با دقت و موشكافى در چگونگى راه رفتن انسان مى‏توان به قسمت قابل توجهى از اخلاق او پى‏برد.

ثانیا شاید مراد از «مشى» و حركت آرام در زمین، تنها نحوه راه رفتن نباشد. بلكه شیوه زندگى متواضعانه را هم شامل شود. (  تفسیر نور, ج 8, ص 286)

بنابراین, بندگان ویژه پروردگار نه تنها در كوچه و بازار با فروتنی راه می روند, بلکه خط مشى آنها در تمام امور زندگى و حتى در مطالعات فكرى و خط سیر اندیشه ها توأم با تواضع است.

امیر مؤمنان علی علیه السلام نیز در خطبه همام یکی از ویژگی های پرهیزگاران را چنین برمی شمرد:

و مشیهم التواضع. (نهج البلاغه, خطبه 193)

راه رفتن (یا روش زندگی) پرهیزگاران متواضعانه است.

این دستور به قدری پر اهمیت است که خداوند آن را به پیامبرش نیز گوش زد کرده است:

وَ لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا. (اسراء, 37.)

در روى زمین از سر كبر و غرور گام بر مدار. چرا كه نمى‏توانى زمین را بشكافى و طول قامتت هرگز به كوه‏ها نمى‏رسد.

این آیه به این نکته اشاره دارد که افراد متكبر و مغرور غالبا به هنگام راه رفتن پاهاى خود را محكم به زمین مى‏كوبند تا مردم را از آمد و رفت خویش آگاه سازند. گردن به آسمان مى‏كشند تا برترى خود را به پندار خویش بر زمینیان مشخص سازند!

اما به راستی, اگر انسان كمترین شناختى از خود و جهان هستى داشته باشد, خواهد دانست که در برابر این عالم بزرگ چه اندازه كوچک است. درست همانند, مورچه‏اى كه بر صخره بسیار عظیمى حركت مى‏كند و پاى خود را بر آن صخره مى‏كوبد و صخره بر حماقت و كمى ظرفیتش می خندد.

اگر انسان كمترین شناختى از خود و جهان هستى داشته باشد, خواهد دانست که در برابر این عالم بزرگ چه اندازه كوچک است. درست همانند, مورچه‏اى كه بر صخره بسیار عظیمى حركت مى‏كند و پاى خود را بر آن صخره مى‏كوبد و صخره بر حماقت و كمى ظرفیتش می خندد.

روش و منش پیامبر خدا

خدا

حال که فروتنی اولین شرط پذیرش در این وادی است, پس مربی و جلودار باید پیش از همه و بیش از دیگران به این شرط عمل کند.

پیامبر خدا بنابر گزارش تاریخ, در عمر شریفش لحظه ای نبود که لباس فروتنی را از تن بدر کرده باشد. اخلاق او چنان با تواضع عجین شده بود که می شد او را مظهر تمام و کمال فروتنی دانست.

شاید اگر خداوند بزرگ مربی خود را با این ویژگی اساسی نمی فرستاد, پذیرش چنین دستوری غیر ممکن می نمود و عمل کردن به آن اندکی برایمان مشکل بود. اما فرستاده خدا غیر از اینکه با فروتنی یکی شده بود, برای نهادینه کردن این منش زیبای اخلاقی نیز برنامه داشت. پیامبر خدا که درود خدا بر او باد, فرمود:

پنج چیز است كه تا زنده ام آنها را ترک نمی کنم تا اینكه بعد از من سنّت باشند: غذا خوردن روى زمین با بردگان، سوار شدن بر الاغ برهنه، دوشیدن بز با دست خودم، پوشیدن پشمینه و سلام كردن به كودكان. (الخصال، 271)

اینها تنها نشانه های اندکی از فروتنی آن حضرت است.

پیامبر با اینکه در دوران حکومت خود, بر مرکب های مختلفی سوار می شد, اما خود را ملزم به مرکبی خاص نمی کرد. اگر سوار شدن بر الاغ برهنه را امروزی بخواهیم حساب کنیم, دوچرخه یا موتور سیکلتی خواهد شد, بسیار ساده و بدون هیچ گونه امکانات رفاهی. الاغ، ساده ترین و کم ارزشترین مرکب آن دوران بوده است. پالان هم ساده ترین وسیله رفاهی این مرکب ارزان قیمت. اما گاهی اقشار ضعیف جامعه به همین اندازه هم نمی توانستند وسیله ای برای راحتی مرکب خود بیابند.

درود بر این مربی زیبا صفت که عالمی را شیفته مکارم اخلاقیش کرده است.

خداوندا! اندکی از منش کریمانه آن بزرگ را به ما هم عنایت فرما! آمین!

سید مصطفی بهشتی – کارشناس گروه دین و اندیشه تبیان