نجوا ، مهمترین آفت سخن
علی (ع) فرمودند : " لِلكلامِ آفاتٌ ؛ همانا براى سخن آفاتى است ."1
در بیانى دیگر ؛ سخن را یكى از ابزار وضع و رفع نعمت دانسته و فرموده اند : " رب كلمْ سلبت نعمْ و جلبت نقمْ ؛ چه بسا سخنى كه نعمتى را سلب كند و بلاهایى را جذب كند ."2
و در تعبیر دیگر، تأثیر كلام را به شمشیر تشبیه كرده است. آنگاه كه فرمود: " رب كلام كالحسام ؛ چه بسا كلامى كه [ در برندگى] همچون شمشیر است ."3
اصولاً مكالمه و گفتگو باید از آفات كلام دور باشد . لكن مهم ترین آفت كه اغلب در ظرف مكالمات بوجود مى آید ، آفت نجوا می باشد .
در حدیثی از پیامبر اکرم میخوانیم: "هنگامی که سه نفر باشید دو نفر از شما جدای از شخص سوم به نجوی نپردازد؛ چرا که نفر سوم را غمگین میکند. 4
اصل كلمه ی نجوی ، از ماده " نجوة" گرفته شده ؛ به معناى زمین خلوتى است كه تو با كسى در آنجا خلوت كنى ، و بنا به گفته ی "راغب " كلمه " نجوى" به معناى گفتگوى سرى و پنهانى است .
قرآن در باب نجوى مىفرماید :" إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ " 5
با توجه به روحیه ضعیف ما انسانها ، نجوا در مجالس عمومی ، مى تواند عامل وسوسه و تخیلات باطل بوده ، و قلوب مؤمنین را نسبت به یكدیگر محزون كند و سبب سوء ظنّ میان مؤمنان مىشود . هر چند تا اراده الهى نباشد ، نجواى افراد به كسى ضرر نمىرساند ، اما درك این مهم از گنجایش فكرما انسا نها که ظرفیت های متفاوت داریم ، بیرون است .
طبق آیه ی قرآن ، نجوا تنها در سه مورد تجویز شده كه در سوره نساء آیه 114 به آن اشاره شده است : "لاَّ خَیْرَ فِی كَثِیرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَیْنَ النَّاسِ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِكَ ابْتَغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیمًا؛ در بسیارى از رازگویىهاى ایشان خیرى نیست ، مگر اینكه بدین وسیله به صدقه یا كار پسندیده یا سازشى بین مردم ، فرمان دهد ."
پس می توان گفت : نجوا، جز در موارد استثنایى ، ناپسند است ،زیرابه گفته ی قرآن " لا خیر فى كثیر من نجویهم ".
گاهى آشتى دادن میان مردم ، ایجاب مىكند كه با هر یك از طرفین ، مخفیانه گفتگو كنیم ، " اصلاح بین الناس " وگاه نیز امر به معروف یا صدقهى آشكار، سبب شرمندگى و لجاجت طرف مقابل خواهد شد ، که در این صورت باید با نجوا و پنهانى عمل كرد.
اهمیّت آبروى مردم نیز ، تا حدّى است كه نجواى ناپسند ، به خاطر حفظ آن پسندیده مىشود وصدقه و امر به معروف مخفیانه ، زشتى نجوا را تحت الشعاع قرار مىدهد .
زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
1- محمد ری شهری / میزان الحکم / ح17959
2- نهج البلاغه /ح 381
3- میزان الحکم / ح 17830
4- نورالثقلین، علامه حویزی / ج 7 / ص 297 / تفسیر نمونه ، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران / ج 23 / ص 435 و ج 4، ص 126
5- مجادله /10