نیم قرن اوپک

بخش اقتصاد- سازمان كشورهای صادركننده نفت (اوپك) درحالی امروز (پنج‌شنبه) برای تصمیم‌گیری درمورد مهم‌ترین سیاست‌های تولید نفت جهان در ماه‌های آینده تشكیل جلسه می‌دهد كه امسال پنجاهمین سال تاسیس خود را جشن می‌گیرد و نیم‌قرن سابقه فعالیت این سازمان، با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده‌است.

به گزارش گروه اقتصادی تبیان، درحالی كه امروز نام "اوپك" وزنه مهمی در مبادلات بین‌المللی محسوب می‌شود و نتیجه تصمیم‌گیری‌های آن امروزه تاثیر مستقیمی بر قیمت بازار جهانی نفت دارد، نیم قرن قبل بود كه هفت شركت بزرگ بین‌المللی نفتی معروف به هفت‌خواهران نفتی تصمیم‌گیر اصلی معادلات نفت و مسایل مربوط به آن در دنیا شناخته می‌شدند.

بنابراین تشكیل اوپك كه از سوی این شركت‌ها و دولت‌های پشتیبانشان با مشكلات و سنگ‌اندازی‌های فراوانی روبه‌رو بود، حركتی بسیار بزرگ بود كه می‌تواند به عنوان نقطه عطفی در تعاملات جهانی نفت منظور شود. اكنون اوپك پس از نیم‌قرن حضور خود در صنعت نفت جهان از نقش بسیار مهمی در تبیین تحولات بازارهای جهانی برخوردار شده‌است.

در حالی كه دوازده كشور عضو سازمان كشورهای صادركننده نفت (اوپك) امسال جشن پنجاه‌سالگی این سازمان را برگزار می‌كنند، نگاهی به تحولات تاثیرگذار بر تاریخ این سازمان در تاریخ 50 ساله حضور آن جالب توجه خواهد بود.

آنچه در زیر می‌آید، خلاصه‌ای است از مهم ترین تحولاتی كه اوپك از زمان آغاز فعالیت در سال 1960 تا كنون در آن به ایفای نقش پرداخته‌است.

نقاط كلیدی در تاریخ اوپك:

1960 :

سازمان كشورهای صادركننده نفت (اوپك) به صورت رسمی توسط كشورهای ایران، عراق، كویت ، عربستان سعودی و ونزوئلا در نشستی در بغداد، پایتخت عراق، تاسیس می‌شود. در این زمان هر بشكه نفت‌خام به طور میانگین معادل 3 دلار در هر بشكه معامله می‌شود.

هدف اصلی اوپك همكاری و ایجاد یكپارچگی در سیاست‌های نفتی كشورهای عضو با هدف دستیابی به قیمت عادلانه و باثبات برای تولیدكنندگان نفت عنوان می‌شود.

1971 - 1961:

كشورهای قطر (1961) اندوزی (1962) لیبی (1962) امارات متحده عربی (1967) الجزایر (1969) و نیجریه (1971) به پنج كشور موسس سازمان كشورهای صادركننده نفت می ‌پیوندند.

2-1971:اكنون اوپك پس از نیم‌قرن حضور خود در صنعت نفت جهان از نقش بسیار مهمی در تبیین تحولات بازارهای جهانی برخوردار شده‌است.

تورم و كاهش ارزش نرخ دلار در مقابل سایر ارزها به نزدیك‌ شدن درآمدهای نفتی به ارزش واقعی خود كمك می ‌كند.

1973:

نبرد خاورمیانه كشورهای عرب را به این وا می‌دارد تا تحریمی را علیه صادرات نفت به كشورهایی كه از رژیم صهیونیستی حمایت می‌كنند اعمال كنند، در پایان سال اوپك قیمت‌هارا بیش از 100 درصد افزایش می‌دهد و بهای نفت خیلی زود به بالای 12 دلار در هر بشكه افزایش پیدا می‌كند.

1981-1979 :

انقلاب اسلامی ایران و در پی آن آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران، شوك جدیدی به بازار وراد می‌كند. تا اواسط سال 1980 بهای نفت در بازارهای جهانی به حدود 32 دلار در هر بشكه می‌رسد.

2002-1984 :

بهای نفت در سطوح پایین و در محدوده 10 تا 20 دلار در هربشكه نوسان پیدا می‌كند، كه در این میان تنها بروز جنگ خلیج ‌فارس در سال 1991 تا حدی بر قیمت‌ها تاثیر می ‌گذارد.

كشورهای عضو اوپك با تلاش برای سهمیه بندی میزان تولید در پی حمایت از درآمدهای نفتی خود بر‌می‌آیند، ولی این‌سهمیه بندی‌ها اغلب توسط برخی از كشورهای عضو مانند اكوادور و گابن كه در سال‌های 1973 و 1975 به سازمان اوپك پیوسته‌اند نادیده گرفته‌ می‌شود و این اعضا به ترتیب درسال‌های 1992 و 1996 از اوپك جدا می ‌شوند.

2003-2002:

حمله آمریكا و نیروهای ائتلاف به عراق و برخی نا‌آرامی ‌ها در عراق قیمت‌ها را مجددا به سطح 32 دلار در هر بشكه باز‌می‌ گرداند.

2005-2004 :

تداوم ناآرامی‌ها در منطقه خاورمیانه به عنوان یكی از مناطق كلیدی اوپك در كنار رشد بسیار سریع میران تقاضای انرژی در كشورهایی هم چون چین، قیمت‌ها را به سطوح جدیدی می‌رساند و این امر اوپك را به افزایش میزان تولید نفت‌خام وا‌ می ‌دارد.

در ماه اوت سال 2005 توفان كاترینا باعث تخریب تاسیسات نفتی خلیج مكزیك می‌شود كه این امر در فاصله كوتاهی قیمت‌ها را به بالای 70 دلار در هر بشكه می‌رساند.

2006:

قیمت‌ها با توجه به تداوم نا‌آرامی‌ها در عراق، لحن تهدید‌آمیز آمریكا علیه ایران، ناآرامی در نیجریه، رشد سریع میزان تقاضا و سرسختی برخی از اعضای اوپك مانند ونزوئلا به افزایش خود ادامه می‌دهند و بازارهای جهانی نفت در انتظار نتیجه نشست‌های اوپك ثانیه‌شماری می‌كنند، چراكه اكنون تصمیم‌های اوپك تاثیر بسیار بالایی بر قیمت نفت در بازارهای جهانی دارند.

2009-2007:

قیمت نفت برای نخستین بار در تاریخ از سقف روانی 100 دلار عبور می‌كند، انفجار قیمت‌ها نگاه‌ها را به سوی اوپك بیشتر جلب می‌كند و همه در انتظار تصمیماتی از سوی این سازمان هستند كه كمر قیمت نفت را بشكند؛ اما اعضای اوپك نیز از طرفی به منافع ملی خود توجه می‌كنند و ترجیح می‌دهند تا زمانی كه قیمت نفت بالاست ذخایر مالی كشور خود را غنی‌تر از همیشه كنند. اوپك در سال 2008 در تصمیمی شجاعانه 4.2 میلیون بشكه از تولید روزانه نفت خود می‌كاهد كه بالاترین میزان كاهش تولید در تمام دوران عمر این سازمان است، ولی كشورهای عضو اوپك كه هنوز می‌خواهند درآمد نفتی بیشتری داشته باشند، بی‌توجه به این تصمیم اوپك بازهم به سهمیه‌های خود توجه نمی‌كنند و بی‌مهابا نفت به بازار می‌فرستند تا بازهم شكایت‌ها از عدم پایبندی اعضای این سازمان به تصمیمات اوپك از گوشه‌وكنار شنیده شود.

2010:

بحران جهانی اقتصاد كمر بازارهای نفت را شكسته است؛ در این میان بازهم تصمیمات هوشمندانه اوپك به كمك بازار نفت می‌آید تا قیمت‌ها به محدوده بالای 60 دلار باز می‌گردد. به نظر می‌رسد محدوده 70 تا 80 دلاری توافق نانوشته‌ای میان اعضای اوپك و مصرف‌كنندگان است كه همه از آن ابراز رضایت می‌كنند و در یك‌سال اخیر اوپك توانسته‌است به خوبی قیمت طلای سیاه را در همین محدوده نگه دارد. هرچند كه در چند هفته اخیر قیمت طلای سیاه به بالای 80 دلار رسیده است تا وزیران نفت عضو اوپك با رضایت بیشتری برای نشست این سازمان به وین قدم بگذارند.