تبیان، دستیار زندگی
شاید این بحث، حکایت کهنه ای را در دل خود داشته باشد. چرا پرسپولیس و استقلال محبوب و پر تماشاگر شدند و چرا داربی آن ها، مهم ترین داربی فوتبال ایران شده است ........
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

داستان پیدایش دو قطب پرطرفدار فوتبال ایرانی

چرا قرمز؟ چرا آبی؟

هواداران سرخابی

شاید این بحث، حکایت کهنه ای را در دل خود داشته باشد. چرا پرسپولیس و استقلال محبوب و پر تماشاگر شدند و چرا داربی آن ها، مهم ترین داربی فوتبال ایران شده است. برای بررسی این امر، مثل همه رویدادهایی که رویکرد تاریخی در دل خود دارند باید به اولین دهه قرن برگردیم.

1- در ابتدای دهه، فوتبال در جامعه رویداد مهمی محسوب نمی شد. بنابراین تماشاچی فوتبال، حداکثر به صورت ایستاد در کنار زمین به نظاره بازی می نشست. وقتی ورزشگاه پیر امجدیه 71 سال قبل گشوده شد، جامعه فوتبال با یک پدیده جالب مواجه شد. آن ها فضایی را پیش روی خود می دیدند که جامعه فوتبال حرمت داده و سکوی نشستن مردم را فراهم ساخته است. مردم می آمدند و با احترام روی سکو می نشستند و بازی را تماشا می کردند. تعداد تماشاگران فوتبال ما از روزی زیاد شد که امجدیه درست شد و احترام مردم بالا رفت.

از سال 1318 در روزنامه ایران (با روزنامه ایران امروز اشتباه نشود)، صفحه ویژه ورزش توسط زنده یاد صدری میرعمادی راه اندازی شد. از نگاه مردم ورزش مقوله جذابی تلقی می شد چرا که در یک روزنامه سیاسی، صاحب جایگاه خاص و ویژه ای شده بود.

2 - در ابتدای قرن 20، نشریه «نیرو و راستی» تحت مدیریت ملیحه و منوچهر مهران کارش را شروع کرد. با راه اندازی نیرو و راستی توجه جامعه به ورزش و به خصوص فوتبال مضاعف شد.

3 - همزمان با توجه مضاعف مردم به فوتبال، ستارگانی در جامعه فوتبال پیدا شدند که نگاه مردم به ان ها یک نگاه اساطیری و افسانه ای شد. مردم زودباور ما باور می کردند که مرحوم اکبر حیدری (ملقب به اکبر توفان) طول زمین را 10 ثانیه می دود. مردم باور می کردند که شوت های مرحوم عبدالله سعیدایی (ملقب به عبدالله شوتی) اگر به آبگاه و صورت کسی بخورد کشته می شود. آن ها باور داشتند که عباس تنیده گر (عباس سیاه) قادر است با تنه زدن به هر حریفی او را به بیمارستان برساند. آن ها باور کرده بودند که حسین صدقیانی (افندی) در قلب اروپا و کشور بلژیک آن قدر گل زده که پادشاه بلژیک به او هدیه داده است. برخی از این ذهنیت ها درست بود؛ صدقیانی در شارلروای بلژیک بازی می کرد، خان سردار در تیم میلی سوئیس حضور یافته بود، سعیدایی خوب شوت می زد و اکبر حیدری سریع می دوید اما به هر حال این ذهنیت ها اغراق شده و چهل کلاغ شده در جذب مردم به فوتبال نقش بسیار مهمی داشت.

تیم ملی ایران در سال 1978

4- پهلوی دوم، شاه معدوم ایران به فوتبال علاقه بسیاری داشت. روز تولد او همیشه در امجدیه اگر مراسمی برگزار می شد، فوتبال دوستانه تیم ملی با یک حریف خارجی جزو مراسم بود. فوتبال به همین شیوه ناگهان در جامعه ایرانی ارج و قرب پیدا کرد، به خصوص بین جماعتی که نزدیک به دربار و سیستم طاغوت بودند.

5 - ناگهان توفان و دارابی به شکل 2 رقیب در جامعه فوتبال ایران درآمدند اولین داربی معروف فوتبال ایران در سال 1323 بین این 2 تیم برگزار شد و 10 هزار تماشاگر داشت. وقتی توفان منحل شد و ستاره هایش به تیم های دیگر رفتند، داربی پر تماشاگرترین تیم تهران بود که با مدیریت علی اکبر محب و ستاره های دوست داشتنی مردم مثل احمد گنج بخش، حسین مبشر، منصور حاجیان و... در قلب طیفی از جامعه فوتبال قرار گرفتند.

6 - پیدایش شاهین و دوچرخه سواران تقریبا همزمان بود. دوچرخه سواران اولین بازی رسمی خود را در سال 1325 انجام داد. آن ها جمعی از ستارگان فوتبال تهران را جمع کرده بودند. وقتی ثبات آن ها به 3 سال رسید و مثل سایر تیم های فوتبال، پیدایش و انحلال آن ها یک ساله و 2 ساله نبود، تماشاگران خاصی نزدیک آن ها شدند. وقتی در سال 1328، ستارگان تیم سرباز مثل حسین سرودی، محمد خاتمی و حسن کردستانی به جمع آن ها پیوستند و نامشان به «تاج» تغییر یافت در جامعه فوتبال پر تماشاگرتر از تیم دارایی شدند.

7- سومین تیم پرطرفدار تهران در دهه 20، تیم شاهین بود. شاهین با تلاش عباس اکرامی در جامعه فوتبال خلق شد. اکرامی با شعارهایی در جامعه فوتبال محبوب شد که مردم به آن ها علاقه و ارادت داشتند. تقدیم اخلاق و دانش در دورانی که مردم حضور فرزندان شان در فوتبال را با حضور آن ها در جوامع سنتی لمپنی و لات بازی های متداول آن دهه برابر می دانستند، برای طبقات تحصیلکرده ارزش بسیار داشت. رفته رفته شاهینی ها با در اختیار داشتن بازیکنان مثل دکتر برومند و محمود شکیبی محبوب مردم شدند. در دهه 30، وقتی تاجی ها در غائله 28 مرداد 32 به نفع رژیم کودتا و به ضرر دولت وقت وارد گود شدند، شاهینی ها از نظر مردم نقطه مقابل آنها قرار گرفتند. به این ترتیب شاهین یک تیم مردمی معرفی شد و تعداد تماشاگرانش بیشتر از سایر تیم ها شد.

8 - ظهور دوباره سرباز، کسی را متمایل به آن ها نکرد. این تیم در سال 28، تماشاگران خود را مفت به تاج داده بود. تا اواخر دهه 30 شاهین، تاج و دارایی 3 تیم پرطرفدار پایتخت بودند. داربی های تاج و دوچرخه سواران به گواه آرشیو نشریات در سال های 33 تا 44 بین 6 تا 19 هزار تماشاگر را به سوی خود جذب کرده بود (پر تماشاگرترین بازی داخلی تا سال 1344، تنها 19 هزار تماشاگر داشت). در دهه 30 و 40، بازی یک تیم ایرانی با یک تیم ولو ضعیف مثل کریستال پرو، دیناموتفلیس گرجستان و مادوریدای برزیل 25 هزار نفر تماشاگر را به ورزشگاه می کشید، داربی هنوز داربی نشده بود.

9 -وقتی شاهینی ها با فدراسیون که رئیسش، پسرخاله ناتنی شاه مخلوع بود در سال 1343 درگیر شدند و پروانه شان یک سال لغو شد، بین مردم قهرمان شدند. به خصوص در سال هایی که دامنه حرکت های ضد طاغوت و احساسات مذهبی – ملی مردم بعد از واقعه 15 خرداد 42 و تبعید امام راحل(ره) به ترکیه در سال 43، بسیار زیاد شده بود. وقتی در سال 44، شاهین از انحلال برگشت، تعداد تماشاگرانش از 12 هزار نفر کمتر نشد در حالی که تاج هر از گاهی تعداد مشوقینش به 5 هزار و دارایی به 3 هزار نفر می رسید.

چرا قرمز؟ چرا آبی؟

10 -در سال 1346 شاهین منحل شد. مردم پیگیر کار قهرمان های شاهین شدند که به زعم آن ها به خاطر مخالفت با رژیم، منحل شده بود.

11 -در سال 47 پرسپولیس با حضور ستارگان شاهین، حیاتی دوباره یافت. پرسپولیس تیمی ضعیف در دسته دوم تهران بود که با آمدن شاهینی ها، صاحب تماشاگر بسیار شد. در 16 فروردین 47، 20 هزار تماشاگر با حضور در امجدیه رکورد تماشاگر در فوتبال داخلی را شکستند که گفته می شود تعداد پرسپولیسی ها در این روز از رقیب یعنی تاج، بسیار بیشتر بود. دیدار دوستانه 2 تیم در این روز صفر – صفر تمام شد.

12- در سال 47 تیم دارایی منحل شد و ستارگانش به تیم های دیگر پیوستند. عزیز اصلی و محراب شاهرخی به پرسپولیس و جلال طالبی، منصور پورحیدری و اکبر افتخاری به تاج رفتند. انحلال کیان و تهرانجوان هم باعث شد ستارگان این تیم یعنی قلیچ خانی و داریوش مصطفوی به تاج بروند. تاج ناگهان تبدیل به یک تیم پرستاره و قدرتمند شد و تعداد تماشاگرانش به تماشاگران پرسپولیس نزدیک شد. در دیدار دی ماه 47 دو تیم، 25 هزار تماشاگر در امجدیه حاضر بودند که گفته می شود تعداد آن ها با هم تقریبا برابر بود. دیدار 2 تیم که در چارچوب مسابقات انتخابی جام باشگاه های آسیا انجام می شد مساوی تمام شد و پرسپولیس به جام باشگاه های آسیا صعود کرد.

13- داربی سوم در سال 48، 3 بر یک به سود تاج تمام شد و درگیری هایی در دیداری که نزدیک 30 هزار تماشاگر در آن حاضر بود به وجود آمد که البته به خیر گذشت.

14-مردم، پرسپولیس را دوست داشتند. حتی وقتی که ستارگان این تیم به جز عزیز اصلی به پیکان رفتند در دیدار تاج و پرسپولیس بی ستاره هم 25 هزار تماشاگر به ورزشگاه آمد. وقتی داور بازی، مرحوم حاج ابوالحسن گل درست خوردبین را قبول نکرد واصلی به داور سیلی زد، فدراسیون پرسپولیس را 3 بر صفر بازنده اعلام کرد و پرسپولیس مثل شاهین، مظلوم جلوه کرد. حالا مردم برای انتقام از تاج به دیدن بازی پیکان – تاج رفتند و وقتی پیکان 2 بر صفر تاج را برد، حسایت داربی زیاد شد. چه به اسم پرسپولیس – تاج و چه به اسم پیکان – تاج، طیف های مردمی به پرسپولیس و پیکان و طیف طاغوتی به تاج علاقه مند بودند که البته هر 2 دیدگاه غلط بود نه تاج صددرصد وابسته به رژیم بود (البته اسدالله علم وزیر دربار در هیات مدیره تاج حاضر بوده و پهلوی معدوم هم طرفدار این تیم بود) و نه صددرصد پرسپولیسی ها و پیکانی ها مردمی بودند (که عبده دوست شاه مخلوع و محمود خیامی نزدیک پهلوی بود و بسیار به او باج می داد). هم عبده طرفدار در قلب رژیم و دولت داشت هم خسروانی، مدیر تاج دشمنی از جمع نزدیکان شاه داشت که معروف ترین آن ها خانم فرمانده نیروی هوایی بود.

تشویق و تنبیه برای  تماشاگران سرخابی

15 -حساسیت بازی دی 48 که با 3 بر صفر شدن تاج در رای کمیته انضباطی تمام شد، باعث شد که از داربی دوستانه مهر 49 که 3-2 به سود تاج تمام شد و به خصوص بازی 17 دی 49 که در نیمه نهایی لیگ اول منطقه ای برگزار شد، 30 هزار نفر دیدن کنند. آن داربی باعث شد که برای همیشه حساسیت، نهادینه شود. بازی با پیروزی یک بر صفر سرخپوشان در حال اتمام بود که تاج گل مساوی را زد و بازی جنجالی شد.

محراب شاهرخی، عزیز اصلی و کلانی از پرسپولیس و ژدهی و جانملکی از تا وارد درگیری شدند. دماغ بهزادی شکست و بازی نیمه تمام ماند. کری آبی ها به سرخ ها آغاز شد. آن ها راست می گفتند، چرا که آبی ها تا آن سال هیچ گاه در برابر پرسپولیس و پیکان بازنده نبودند!

16- تاج که دچار خلا شده بود در سال 49 قهرمان آسیا و لیگ شد و ستارگان جوان و نوظهوری در سال های 50 و 51 مثل حسن روشن و جوادالله وردی را به فوتبال ایران معرفی کرد تا در جماعت پرطرفدارترین تیم ها قرار گیرد.

17- انتقام طلایی 4 بر یک در سال 50 و برد 6 بر صفر در سال 52 از جانب سرخ ها باعث شد داربی ایرانی اوج بگیرد.

18- بازگشایی شاهین و دارایی در سال های 51 و 53 باعث نشد که طرفداران قدیمی به جانب آن ها برگردند شاهین 5 هزار تماشاگر ثابت داشت، مثل 2 هزار تماشاگر ثابت دارایی. اما وقتی در روز 25 مهر 54، یک صدهزار تماشاگر، داربی پرسپولیس و استقلال را از نزدیک دیدند معلوم شد تا 50 سال دیگر در فوتبال این مملکت همین آش است و همین کاسه.

19- حالا همه می دانند تماشاگر سپاهان فصلی، تماشاگر تراکتور اقلیمی و تماشاگر استیل آذین، تراولی و... هستند باقی بقای شما...

تنظیم برای تبیان: رضا سیگاری   منبع: مجله تماشاگر