تبیان، دستیار زندگی
قانونگذار باید پرداخت مهریه به زن را تضمین كند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اقل و اکثر برای مهریه تعیین شود

مهریه
بخش حقوقی- یك مدرس و پژوهشگر حقوق خانواده با بیان این‌كه باید اقل و اكثر برای مهریه تعیین شود، بر بی توجهی به حرج زن در دریافت مهریه تاكید كرد و گفت:‌ باید حرج زن و مرد را در كنار یكدیگر ببینیم و از همه مهمتر مشكل مهریه‌های سنگین ریشه‌یابی شود و اگر ریشه آن در برخی قوانین است، در آن قوانین تجدید نظر صورت گیرد.

دكتر زهرا داور در گفت‌وگو با  ایسنا درباره فتوای آیت‌الله العظمی مكارم شیرازی مبنی بر این‌كه «هیچ كس را به خاطر مهریه نمی‌توان زندانی كرد مگر اینكه توانایی او بر ادای مهر ثابت شود و عمدا خودداری كند» گفت:‌ واقعیت این است كه هر چند نظر یك فقیه ممكن است در ارتباط با مسایل روز كاربردی باشد اما در حقوق بحث این است كه مهمترین منبع حقوق، قانون است و تا زمانی كه قانون داشته باشیم قاضی حق ندارد به سایر منابع مراجعه كند.

وی با بیان اینكه هنگام مراجعه به عرف و فتاوی معتبر نیز باید به نظر مشهور یا نظر جمعی از فقها مراجعه كرد، افزود: پس در وهله اول قانون مطرح است و در وهله دوم اگر قانونی نباشد، فتاوی معتبر می‌توانند جایگزین شوند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به ماده 2 قانون محكومیت‌های مالی كه مجازات حبس را برای پرداخت نكردن نفقه و مهریه درنظر گرفته است، اظهار كرد:‌ واقعیت این است كه باید دید قانونگذار ما با چه عنوانی این قانون را تدوین كرد؟ آیا این قانون توانسته مشكلی از جامعه ما حل كند یا خیر؟

وی ادامه داد: ‌در یك مقطع زمانی قانونگذار ما بدون توجه به اینكه مسایل خانواده و معاملات افراد تفاوت‌های زیادی با یكدیگر دارد، برخی قوانین معاملات را وارد مسایل خانواده كرد، از جمله بحث عدم پرداخت مهریه و نفقه كه حكم زندان برای آن در نظر گرفت. قانونگذار ما این شیوه تنبیهی را پیش بینی كرد و به واقعیت اجتماعی و تاثیر آن بر نهاد خانواده توجه نكرد.

داور با تاكید بر اصل 10 قانون اساسی كه تصریح وظایف دولت درباره خانواده است، عنوان كرد:‌ براساس اصل 10 ، "از آنجا كه خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامه ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان كردن تشكیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد." آیا با پیش بینی چنین قوانینی این وظیفه دولت (به معنای عام) تامین می‌شود؟ واقعیت این است این قوانین كوچكترین تاثیری در بهبود روابط خانواده‌ها نگذاشته است.

این مدرس دانشگاه با تاكید بر آنكه نیازمند بازنگری در قوانین هستیم، گفت: هدف ‌قوه قضاییه قضا زدایی است. باید مسایل خانواده را در نظر بگیرد و در قوانینی كه تاثیر ندارند یا تاثیر منفی دارند تجدید نظر كند.

وی افزود: مهریه حق زن است و به عنوان پشتوانه مالی زن در اسلام پیش بینی شده است و قانونگذار باید به آن توجه كند. از طرفی مردی كه تعهد مالی را می‌پذیرد باید آن را به انجام رساند. اینجا وظیفه قانونگذار چیست؟ اینكه برای پرداخت نكردن مهریه مجازات زندان یا راهكار دیگری پیش بینی كند.

داور با انتقاد از وجود تصوری اشتباه از مهریه در جامعه اظهار كرد: تعیین میزان مهر با توافق طرفین صورت می‌گیرد و از كمترین تا بیشترین میزان است اما نمی‌دانیم ایجاد یك تعهد مالی به چه معناست؟ عواقب این تعهد چیست؟ و پیامد عدم پرداخت آن چیست؟

داور با اشاره به ایجاد زمینه‌های مثبت از طریق استفتاء خاطرنشان كرد: حتی اگر صورت مساله استفتا درست باشد و مرد به زندان محكوم نشود باید گفته شود كه به جای آن برای ادای این حق زن چه راهكاری وجود دارد؟ زن چطور مهریه را مطالبه كند؟

باید مهریه به صورت دلخواه تعیین نشود بلكه یك اقل و اكثر برای آن تعیین شود. همچنین حرج زن و مرد هر دو را در كنار یكدیگر ببینیم. از همه مهمتر ریشه یابی كنید كه فلسفه مهریه‌های سنگین چیست وقتی ریشه یابی كردید اگر ریشه آن در برخی قوانین است در آن تجدید نظر انجام دهید.

در مقابل تمكین مستمر، مهریه را هم مستمر ببینیم

این مدرس و پژوهشگر حقوق خانواده با بیان اینكه باید مهریه را به عنوان پشتوانه مالی زن ببینیم، عنوان كرد:‌ باید دید چرا مردم و جامعه ما مهریه‌های اینچنینی تعیین می‌كنند؟ اكثر خانواده‌ها، مهریه را به عنوان اهرم فشاری در مقابل حق طلاق و اجبار به استفاده از حقی كه قانونگذار به صورت یك طرفه برای مرد تعیین كرده است، می‌دانند. مهریه، نفقه، طلاق و ... مجموعه‌ای است كه باید با یكدیگر دیده شوند.

وی ادامه داد: ما می‌گوییم زن به محض یكبار تمكین، مهریه او را اقساط می‌كنند و دیگر زن حق ندارد تمكین نكند. ما تمكین را مستمر می بینیم پس مهریه را هم باید مستمر ببینیم.

مهریه

حرج زن در دریافت مهریه چه می‌شود؟

داور با طرح این سوال كه قانونگذار حرج مرد را می‌بیند اما حرج زن چه می‌شود؟ گفت: در خیلی از موارد آنچه نادیده گرفته می‌شود حرج زن در مهریه است در همه مواردی كه مرد به دلایل گوناگون نمی‌تواند مهریه را پرداخت كند مساله حرج مرد در پرداخت مهریه دیده می‌شود ولی حرج زن در دریافت مهریه چه می‌شود؟ زن كه طلاق گرفته و به عنوان سرپرست خانوار تلقی می‌شود آیا عدم پرداخت مهریه برای او حرج ایجاد نمی‌كند؟ ما همه چیز را به نفع كسی قرار می‌دهیم كه تعهد مالی و دین دارد.چون می‌خواهیم حرج او حل شود. چون می‌خواهیم مشكلات اجتماعی و مشكلات سیستم قضایی را حل كنیم اما به حرج زن بی‌توجهیم.

اقل و اكثر برای مهریه قائل شویم

این مدرس دانشگاه با انتقاد از اینكه از یك سو اجازه تعیین مهر بر مبنای توافق داده می‌شود و از سوی دیگر نسبت به تعهد برای پرداخت آن بی‌توجهی می‌شود، گفت: باید اقل و اكثر برای مهریه قائل شویم. در مباحث فقهی ما یكسری از حقوق معاملات عینا در مورد نكاح و مسایل ازدواج پیاده شده است. اگر بازنگری مجددی داشته باشیم می‌توانیم خیلی از مسایل را براساس حمایت از تحكیم خانواده تغییر دهیم.

اصل پشتوانه مالی بودن مهریه را نفی كردیم

داور با تاكید مجدد بر اینكه ما اصل پشتوانه مالی بودن مهریه را نفی كردیم و امكان استقلال مالی زن از طریق دریافت مهریه را نادیده گرفتیم، افزود: عملا سیستم قضایی پاسخگوی این مطالبه‌گری زن نیست. اگر بحث زندان را برداریم باز هم زن برای گرفتن حق خود و دینی كه به گردن دارد، چه كار باید بكند.

داور در جمع بندی مطالب خود گفت: باید مهریه به صورت دلخواه تعیین نشود بلكه یك اقل و اكثر برای آن تعیین شود. همچنین حرج زن و مرد هر دو را در كنار یكدیگر ببینیم. از همه مهمتر ریشه یابی كنید كه فلسفه مهریه‌های سنگین چیست وقتی ریشه یابی كردید اگر ریشه آن در برخی قوانین است در آن تجدید نظر انجام دهید.

این مدرس و پژوهشگر حقوق زنان اضافه كرد: در اسلام نفقه برای ایجاد استقلال مالی و حقوق اقتصادی زن است و قانونگذار وظیفه دارد این حقوق اقتصادی را تضمین كند. در حالی كه چند وقت پیش معاون یكی از دادگاه‌های خانواده اعلام كرده بود كه تنها تعداد بسیار كمی از زنان می‌توانند مهریه شان را بگیرند؛ قانون را نباید به سخره بگیریم.

وی بار دیگر بر وظیفه دولت در اصل 10 قانون اساسی تاكید كرد و درباره نقش فرهنگسازی دولت گفت: باید فرهنگسازی شود. آیا این توهین به شعور آدم‌ها نیست كه موضوعی را روی كاغذ بیاورند و یك تعهد حقوقی و اخلاقی ایجاد كنند و در زمان انجام تعهد به این شیوه عمل شود؟

هنر قانونگذاری این است كه قانونی به تصویب برساند كه جامع و مانع باشد. قانونی كه ابهام و اجمال داشته باشد درست نیست.

تعیین اقل و اكثر برای مهریه دخالت نیست، كمك است

داور در پاسخ به این سوال كه آیا تعیین اقل و اكثر برای مهریه به منزله دخالت دولت در امور خصوصی افراد محسوب نمی‌شود؟ گفت:‌ تعیین اقل و اكثر در فقه انجام شده و وقتی نظر فقهی داده می‌شود باید بحث اقل و اكثر در فقه نادیده گرفته نشود.

وی با اشاره به اینكه افراد می‌توانند ضمن عقد ازدواج كه جزء مسایل خصوصی است هر تعهدی را وارد كنند، گفت:‌ تعیین اقل و اكثر از سوی دولت دخالت كردن نیست. كمك كردن است. این اقدام در راستای جا انداختن نرمی در جامعه است. اگر مهریه را به حال خود بگذاریم صراحتا كوتاهی كردن دولت و حقوقدانان در این رابطه می‌تواند مطرح شود. چون واقعیت تلخ را نمی توان نادیده گرفت. وقتی از هر سه ازدواج یكی منجر به طلاق می‌شود. زنی كه طلاق می‌گیرد و در خوشبختانه ترین فرض به خانواده بر می‌گردد. این زن نیاز به حمایت و پشتیبانی مالی دارد. آیا زن در حرج قرار نمی‌گیرد؟ چه كسی باید پاسخگوی حرجی باشد كه به زن از ناحیه عدم پرداخت مهریه وارد می‌شود؟

مهریه

وی خاطرنشان كرد:‌ ناچاریم به این وضعیت سروسامان دهیم و این دو اقدام را در اولویت سیستم قضایی و دولت ببینیم. حقوقدانان نیز باید در این زمینه كمك كنند. اولا حذف ماده 2 قانون محكومیت‌های مالی و ثانیا جایگزینی یك ضمانت اجرای مناسب برای تضمین پرداخت مهریه و تامین پشتوانه مالی زن تا در زن نیز حرج قرار نگیرد. مخصوصا وقتی طلاق اتفاق می‌افتد.

داور با بیان اینكه رویه‌های مختلفی طی این سال‌ها برای حل مشكل مهریه‌های سنگین در پیش گرفته شده است، بیمه مهریه را یكی از این موارد دانست و گفت: در این موضوع آنقدر بار را سنگین كردیم كه عملا پس از چند سال فراموش شد.

مهریه "غیر متعارف" باید به تناسب اشخاص تعریف شود

این مدرس حقوق خانواده درباره حذف مجازات زندان برای مهریه‌های غیر متعارف در لایحه جدید حمایت از خانواده كه اكنون در مجلس است، گفت:‌ هنر قانونگذاری این است كه قانونی به تصویب برساند كه جامع و مانع باشد. قانونی كه ابهام و اجمال داشته باشد درست نیست. "غیر متعارف" باید تعریف شود. غیر متعارف برای یك كارگر با یك مهندس فرق می‌كند. غیر متعارف را باید به تناسب اشخاص تعریف كنیم.

وی در پایان گفت:‌ مهر فلسفه بسیار عالی دارد و پشتوانه مالی و اقتصادی زن است. باید قانونی داشته باشیم كه ضمانت اجرای مناسب داشته باشد.

منبع: ایسنا

تنظیم: ندا پاک نهاد/ گروه جامعه و ارتباطات