تبیان، دستیار زندگی
ازدواج آن هم از نوع بین المللی؟! اگر شما تمایل دارید با یک خارجی ازدواج کنید...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ازدواج بین المللی؟!

مقدمه

ازدواج

بخش حقوقی-ازدواج در بعضی کشورها صرفاً به جهت عقاید مذهبی و عادات و رسوم دینی آنهاست و در برخی دیگر از دولت ها جنبه مادی و حقوقی به همراه دارد.

اما در ایران بنابر فقه امامیه و قانون مدنی نکاح از هر دو جنبه برخوردار است.

بدین معنی که زوج و زوجه منحصراً با تنظیم سند رسمی به عقد هم در نمی آیند بلکه می توانند با صیغه عقد و شرایط دیگر آن به محرمیت یکدیگر در بیایند. اما همین حالت در خارج از کشور و با اتباع بیگانه شرایط خاص و در بعضی موارد منحصر به فرد خواهد بود لذاست که در ماده 6 قانون مدنی چنین آمده است که «قوانین مربوط به احوال شخصیه از قبیل نکاح و طلاق، در مورد کلیه اتباع ایران ولو اینکه مقیم خارج از کشور باشند مجرا خواهد بود.»

که این راه حل ماده 6 قانون مدنی با راه حل فقه امامیه منطبق است بدین نحو که شخص تابع ایران (به عنوان تبعه مسلمان) در خارج از قلمرو اسلامی نیز بایستی از قوانین حکومت متبوع خود تبعیت نماید (اصل شخصی بودن قانون) .  بنابراین یک ایرانی که مقیم خارج است ازدواج و نکاح و تابع دولت ایران است البته باید این نکته  را در نظر داشت که ازدواج یکسری شرایط ما هوی و دیگر شرایط صوری دارد که تبعیت شخص ایرانی صرفاً از جهت شرایط ماهوی ازدواج است نه شرایط صوری. لذا بخش حقوقی سایت تبیان شرایط ماهوی شرایط ماهوی و دیگر مسائل مربوطه که در ذی مقدمه شرح می دهیم را عهده دار شده است:

شرایط صوری نکاح:

همانطور که گفته شد در نکاح خارج از کشور لزومی به رعایت شرایط صوری که عبارت است از همان تشریفات ظاهری و طرز جریان و اجرای نکاح از قبیل تنظیم قباله نکاح و امثال آن، نمی باشد. لذا این سوال پیش می آید که آیا این شرایط صوری نکاح اگر طبق قوانین محل وقوع رعایت شود در ایران هم معتبر خواهد بود؟ پاسخ این است که از حیث صورت  در ایران هم معتبر شناخته می شوند. بنابر قاعده کلی آنچه به ظاهر امر نزدیک است شرایط صوری ازدواج و نکاح بیشتر به جهت اثبات عقد بکر می روند مثلاً همین قباله، سندی است که برای اثبات عقد تنظیم و تدوین شده است و صرفاً فایده و کاربرد دیگری ندارد لذا همین که طبق مقررات و قوانین کشوری که فرد ایرانی در آن مقیم است. شرایط صوری ازدواج را رعایت کند و در آن کشور عقد کرده محسوب شوند ایران نیز این ازدواج در دولت متبوع را از جهت صوری معتبر خواهد شناخت.

شرایط ماهوی نکاح

این شرایط قاعدتاً از اهمیت و شأینات و اعتبار بیشتری به نیت شرایط صوری برخور دارند ای شرایط بنابراین فرض که افراد در خاک کشور بیگانه ای که مقیم هستند نسبت به قوانین کشور خویش مقدم هستند بدین مقصود که اولویت با قوانین متبوع کشور خودشان است و ترجیحاً آن قوانین برایشان اجرا می شود.

شرایط ماهوی نکاح از قبیل شرایط مربوط به سن و سال زوج و زوجه و سایر موانع نکاح (رعه از موانع ناشی از قرابت نسبی یا سببی و یا سایر موارد مذکور در قانون مدنی)  برای احترام و حفظ اشخاص حقیقی در نظر گرفته شده است و همانطور که می دانیم ازدواج به عنوان یکی از احوال شخصیه افراد، تابع مذهب و دولت متبوع خویش است.

البته در یک بررسی حقوق تطبیقی، در سیستم انگلیسی- امریکایی- قانون صلاحیتدار راجع به احوال شخصیه افراد، قانون محل و مکانی خواهد بود که افراد در آنجا اقامتگاه دارند.

بعلاوه در این سیستم شرایط صوری ازدواج تابع قانون محل وقوع ازدواج می باشد.

مساله دیگر این است که ازدواج ونکاح بواسطه چه کسانی صورت می پذیرد؟!؟

طبق ماده 970 مامورین سیاسی یا کونسولی دول خارجه در ایران وقتی می توانند به اجرای عقد نکاح مبادرت نمایند که طرفین عقد هر دو تبعه دولت متبوع بوده و قوانین دولت مذبور نیز این اجازه  را به آنها داده باشد. در هر حال نکاح باید در دفاتر سجل احوال ثبت شود.»

زوج و زوجه منحصراً با تنظیم سند رسمی به عقد هم در نمی آیند بلکه می توانند با صیغه عقد و شرایط دیگر آن به محرمیت یکدیگر در بیایند.

بر طبق ماده 970قانون مدنی ایرانیان مقیم خارجه را برای امر ازدواج موظفند نزد قنسولگری های ایران حاضر شوند تا در آنجا عقد ازدواج آنان واقع و ثبت گردد.

در همین موضوع ماده 1001 قانون مدنی وظایف ماموران کنسولی در خارج از کشور را مقرر داشته است به این ترتیب که 1001 ماموران قنسولی ایران در خارجه باید نسبت به ایرانیان مقیم حوزه ماموریت خود وظایفی را که به موجب قوانین و نظامات جاریه به عهده دوایر سجل احوال مقرر است انجام دهند.»

و همانطور که ماده 993 قانون مدنی و قانون سجل احوال آمده است از وظایف آنها ثبت ازدواج در نظر گرفته شده است و لذا قنسول های ایران در خارج از کشور مکالف به انجام این وظیفه قانونی می باشند.

سوالی که قابل طرح است این است که در جایی که یکی از طرفین عقد خارجی باشد باز هم اجرای عقد نکاح وظیفه آنها ست ؟

حلقه ازدواج

هر چند برخی نویسندگان معتقدند که در این مورد باید حدود اختیارات و وظایف یک مامور قنسولی را فقط در حوزه  شهروندان  دولت متبوع خویش دانست و صلاحیت این کار مازاد بر میزان فعالیت های اوست چرا که یک مامور قنسولی خارج از افراد اتباع دولت خود سمتی ندارد تا بتوانیم وی را برای اجرای عقد نکاح نسبت به بیگانگان صالح بدانیم با استناد به این مطلب که در ماده 1001صریحاً این وظیفه را در همین حدود ایرانی های مقیم حوزه ماموریت خود دانسته است اما از نظر شرعی که مطابق اصل 4 قانون اساسی ایران حرف اول را می زند، باید عقد را برای هر دو طرف حتماً بخواند البته ناگفته نماند که بعضی از کشورها به قنسول های خود اجازه مبادرت به اجرای عقد ازدواج بین مرد تابع دولت متبوع قنسولی و زن خارجی را می دهند ولی به آنان اجازه نمی دهند عقد ازدواج بین زن تابع دولت متبوع قنسول و مرد خارجی واقع شود به این دلیل که بعد از ازدواج قاعدتاً زن تابع دولت متبوع شوهر خویش خواهد بود.

نتیجه گیری:

بسیاری از اشخاص ممکن است تحت شرایطی با یک تبعه خارجه اعم از زوج و زوجه ازدواج کنند در شرایطی (شرایط ماهوی) که دولت متبوع آنها مقرر می دارد برای ازدواج لازم الاجراست البته شرایط مقدماتی و تشریفات آنها که تحت عنوان شرایط صوری نامگذاری شد، می تواند مطابق شرایط همان دولت اقامتگاه آنها باشد.

این وظیفه مهم توسط مامورین کونسولی ایران در خارجه صورت می پذیرد و تحت شرایطی فرد ازدواج کرده تابعیت دولت مقیم را بدست خواهد آورد که در چنین شرایطی اگر زوج یا زوجه از اتباع خارجه بوده وظیفه ای که مامور قونسولی دارد محدود به شهروند دولت متبوع قنسول می باشد و در اجرای عقد نسبت به فرد دیگر قانون سکوت است و این یکی از مصداق های نیاز به تکمیل قانون با فقه است که در اصل 167 قانون اساسی به آن اشاره شده است.

هر چند که این اصل همچون خاری در چشم حقوق دانان مخالف فقه و اسلام است.

احمد زهروی

پژوهشگر، طلبه و دانشجوی فقه و حقوق

گروه جامعه و ارتباطات