تبیان، دستیار زندگی
امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده اند: « لغزش های مؤمنین را جست و جو نکنید، زیرا هر که در پی لغزش های برادرش باشد ، خداوند لغزش هایش را دنبال می کند».[15]
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مهارت گفتگوی سازنده در نگاه دین

صحبت کردن

یکی از مواهب بزرگ الهی که به آدمی داده شده است ، توانایی سخن گفتن است . 1

خداوند بزرگ  نه تنها استعداد سخن گفتن را در نهاد انسان قرار داده ، بلکه آداب و چگونگی آن را نیز به طرق مختلف به وی آموخته است .

آموزه های دینی ما نیز در باب آداب گفتگو با هدف برقراری ارتباط  مؤثّر ، شیوه های گوناگونی را بیان نموده است . برای نمونه حضرت علی (ع) می فرمایند : « مؤمن با مردم در ارتباط و الفت است .و آن کس که نه با دیگران الفت گیرد و نه دیگران با او ، خیری در وی نیست .»2

عوامل برقراری در برقراری ارتباط مؤثّر

در روابط انسانی چند عنصر اخلاقی – رفتاری وجود دارد که موجب بهبود وایجاد ارتباط خوب و سازنده می شود . اینک به بیان چند عنصر مهم از نگاه آموزه های دینی می پردازیم ؛

1- ادب و احترام متقابل

نخستین شرط برقراری ارتباط مؤثّر، رعایت ادب و حفظ احترام مخاطب می باشد .

حفظ حرمت و ادب حتی در جایی که طرف مقابل ، پایبندی به آن ندارد ، برای اینکه بتوانیم ارتباط خوب و سازنده ای برقرار کنیم ، اهمیّت بالایی دارد و این گونه است که ابراهیم (ع) وقتی با عمویش " آزر" مواجه شد ودر مقابل احترام و گفتگوی منطقی اش با وی ، فریاد تهدید و تنفّر او را شنید 3 ، با کمال احترام و حرمت ، با سلام و درود او را مخاطب قرار داد وبرای او طلب مغفرت کرد.4 واین می تواند خود گواه بر این باشد که حتی در مقابله با افراد منحرف نیز ، گام نخست ، گفتگوی توأم با احترام و ادب است .5

از نمونه های دیگر گفتگوی آکنده از ادب و احترام را می توان در گفتگوی فرشتگان با خدا 6 و یوسف با پدر و مادر وبرادران خود 7 مشاهده کرد .

یک سؤالی که ممکن است مطرح شود ، این است که سخن گفتن بهتر است یا سکوت ؟

میتوان گفت که با توجه به اینکه بدون رعایت احترام وادب متقابل نه تنها گفتگو تأثیر مثبتی ندارد ، بلکه اغلب بر مشکلات می افزاید ، در این جااست که دم فرو بستن بهتر از بی ادبانه سخن گفتن است ؛در این باره حضرت  علی (ع) می فرماید : « هرگاه ادب از تو رخت بست ، سکوت پیشه نما .»8

خداوند با تکیه بر توانایی ها، انسان را به احسان دعوت می کند و می فرماید: « اگر احسان و نیکی کنید در حقیقت به خود نیکی می نمایید » خداوند که خالق انسان است ، به دنبال عیب جویی از مخلوقش نیست و همواره از محاسن و خوبی های او می گوید: « خدا دوست نمی دارد کسی به عیب خلق، صدا بلند کند »

مثبت نگری

در ارتباط میان افراد ، گاهی مفاهیم در ذهن شنونده دگرگون می شود . چرا که گاهی کلمات به خودی خود بار معنایی لازم را نمی رسانند ، بلکه نیازمند تفسیر هستند که در این تفسیر ممکن است تحولات زیادی شکل بگیرد .

از این روست که در آموزه های دینی خواسته شده  تا هنگام برقراری با دیگران ، همواره بهترین تفسیر از سخنان آنان برداشت شود .

علی (ع) در این باره می فرماید : « کار برادر دینی ات را بر زیباترین شکل بنا نما ... وهرگز نسبت به سخن برادرت گمان بد مبر ، در حالی که می توانی توجیه نیکی برای آن بیابی » .

بررسی آیات قرآن کریم نیز نشان می دهد که اغلب تأکیدها بر خوبی ها ، درستی ها و نقاط قوت افراد است و ضعف و کژی کمتر مورد توجه قرار می گیرد. پروردگار عالم با توجه به توانایی ها و ظرفیت بشر می فرماید: « من در زمین انسان را خلیفه خود قرار دادم »9؛ « از روح خود در او دمیدم »10 یا « ما بر آسمان ها و زمین و کوه های عالم امانت عرضه کردیم ، همه از تحمل آن امتناع ورزیدند ، تا انسان [ آن را[ پذیرفت » ؛ 11 « و به درستی که ما انسان را در زیباترین هیأت آفریدیم »12

صحبت کردن

از این رو، خداوند با تکیه بر توانایی ها، انسان را به احسان دعوت می کند و می فرماید: « اگر احسان و نیکی کنید در حقیقت به خود نیکی می نمایید » 13. خداوند که خالق انسان است ، به دنبال عیب جویی از مخلوقش نیست و همواره از محاسن و خوبی های او می گوید: « خدا دوست نمی دارد کسی به عیب خلق، صدا بلند کند ».14

با بررسی مجموعه این آیات ، می توان چنین نتیجه گرفت که خداوند در مقابل ضعف های بشر، گذشت فراوان دارد و بیشتر بر نکات مثبت ، درستی ها و راستی های او تکیه می کند .

در این زمینه ائمه اطهار (ع) نیز نکاتی بیان فرموده اند که هر یک راهشگای انسان برای یافتن نگاهی صحیح در جهت حفظ روابط درست و سالم با دیگران و شناختی واقعی از خود است . امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده اند: « لغزش های مؤمنین را جست و جو نکنید، زیرا هر که در پی لغزش های برادرش باشد ، خداوند لغزش هایش را دنبال می کند».15

آمده است : « روزی عیسی (ع) با حواریون از جایی می گذشت. لاشه سگ مرده ای را دیدند. هر یک از حواریون از بوی تعفن آن اظهار ناراحتی می کرد و چیزی می گفت . نوبت به عیسی (ع) که رسید ، فرمود: « به دندان های سفید این سگ توجه کنید که چه قدر براق است ».16

این روش برخورد با موضوعات ، آموزشی است به انسان ها که همیشه نیمه پر لیوان را ببینند و همه چیز را با نگاهی مثبت و سازنده بنگرند .

در واقعه عاشورا ، وقتی عرصه بر امام حسین (ع) و یارانش تنگ تر شد و جنگ شرایط دشواری یافت ، ایشان به جای ترس از مرگ و شدّت بلا و سردرگمی ، یارانشان را به صبر دعوت فرمود و جنبه مثبت موضوع را پیش کشید و آنها را به شهادت متذکرکرد و آن را پل اتصالی برای رسیدن به « لقاء الله » ، یعنی محبوب حقیقی خود معرفی نمود . پس از آن نیز در مواجهه حضرت زینب (س) با یزید بن معاویه ، آنجا که ملعون شام به حضرتش (ع) گفت : « دیدی خدا با شما چه کرد؟ و چه بلایی به سر شما آورد و چه گونه خوارتان کرد ؟ » عقیله بنی هاشم در پاسخ فرمود : " مارأیتُ إلّا جمیلاً " ؛ در این مصیبت ، چیزی جز زیبایی و شکوه ندیدم .17

با کمی مطالعه و تحقیق به این حقیقت بیشتر پی می بریم ، که دین اسلام حقیقتاً دین جامع و کاملی است و درهر زمینه وموضوعی ، رهنمون های سازنده ای را ارائه می کند . فقط کافی است که به آن اطمینان کنیم و شنا کردن در این دریای با عظمت را یاد بگیریم .

زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان


1- الرحمن /4

2- محدابن یعقوب کلینی /الکافی /ج 2/ص 104

3- مریم /42-46

4- همان /47

5- حجرات /2،4 و11

6- بقره /30-32

7- یوسف /92 و 100

8- محد باقر مجلسی /بحار الانوار /ج 68 /ص 293

19- بقره/ 30

10- حجر/ 29

11- احزاب/ 72

12- تین / 4

13- بنی اسرائیل / 7

14- نساء / 148

15- اصول کافی / ج 4 / ص 58

16- بحارالانوار/ ج 14/ ص 327

17- همان / ج 45 / ص 116 ـ 115

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.