صابون‌های مفید و مخرب
صابون‌ها از افزودن مواد قلیایی به چربی‌ها تهیه می‌شوند.
با توجه به مکانیسم تولید این صابون‌ها که اغلب به صورت جامد یا مایع هستند، همواره دو مشکل بزرگ برای مصرف‌کنندگان این نوع صابون‌ها وجود داشته است. نخستین مشکل خاصیت پاک‌کنندگی بیش از حد این صابون‌هاست.
بر اساس تجربه معلوم شده است که پس از شست‌وشوی دست یا بدن با این نوع صابون‌ها، تمامی چربی‌ها و آلودگی‌های روی پوست به‌طور کامل جدا می شوند، طوری که نبودن هیچ میزان از چربی روی پوست، موجب خشک شدن، افزایش میزان تبخیر آب از سطح پوست و افزایش آسیب‌پذیری پوست نسبت به آلاینده‌های محیطی می‌شود.
همانطور که می‌دانیم بخش عمده‌ای از چربی‌های طبیعی روی پوست همانند سرآمید و لانولین، نقش محافظتی از پوست را ایفا می‌کنند و در اثر شست‌وشو با صابون‌های معمولی، تمامی لایه‌های محافظتی از بین رفته و پوست یکی از سدهای ممانعت از تبخیر سطح پوستی و نگهدارنده‌های مرطوب خود را از دست می‌دهد و با ایجاد خشکی و عدم طراوت، مصرف‌کننده را با مشکلات بعدی روبه‌رو می‌سازد.
از دیگر عوارض استفاده از صابون‌های معمولی در مقایسه با نسل جدید شوینده‌ها، عدم تطابق اسیدیته این مواد با اسیدیته طبیعی پوست است. اسیدیته طبیعی پوست بین 5/5 تا 6 است که پوست در این شرایط توانایی مقابله با عوامل بیماری‌زای محیطی را داراست.
با در نظر گرفتن نحوه تولید این صابون‌ها که از افزودن قلیا به اسیدهای چرب حاصل می‌شود، به محض اضافه شدن آب به صابون، این روند مسیر معکوس را طی می کند و اسید حاصل از آن با آب شسته می شود و قلیای آن روی پوست باقی می‌ماند که این مسئله موجب محیطی قلیایی با اسیدیته بالای 7 و مغایر با حالت طبیعی پوست می‌شود.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند که این صابون‌ها گاهی اسیدیته پوست را حتی به 10 نیز می‌رسانند که محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروب‌ها و قارچ‌ها در سطح پوست ایجاد می کنند که به پوست آسیب می رسانند.
به طور طبیعی بین 2 تا 6 ساعت زمان لازم است تا پوست با فرایندهای درونی خود، اسیدیته قلیایی را خنثی کرده و به حالت مطلوب خود یعنی اسیدیته 5/5 تا 6 بازگردد.
صابون‌های گلیسیرینه :
محققان ایران و جهان در سال‌های اخیر با در نظر گرفتن این شرایط ، پیوسته به فکر بهبود فرایند تولید شوینده ها و پاک‌کننده‌های متناسب با پوست بوده‌اند.
طی پژوهش‌های انجام شده در مراکز علمی، ایده تهیه صابون‌های گلیسیرینه مطرح شد. این صابون‌ها مشکل اول صابون‌های نسل قبل را ندارند، یعنی چربی‌های طبیعی پوست را به وسیله گلیسیرین موجود در خود تامین می‌کنند و از طرف دیگر سدهای دفاعی پوست را تحت تأثیر قرار نمی دهند و از بین نمی‌برند.
اصولا میزان گلیسیرین مفید در صابون‌های گلیسیرینه بین 3 تا 7 درصد است، اما جنبه‌های تبلیغاتی و تجاری با هدف فروش بهتر، منجر به تولید صابون‌هایی با میزان گلیسیرین تا 20 درصد هم شده است. ماده گلیسیرین که نوعی چربی محسوب می شود و از مواد اولیه در تولید فراورده‌های بهداشتی- آرایشی به شمار می‌رود، با این میزان بالا، نه تنها به سود افراد نیست، بلکه به دلیل سنگین بودن مولکول‌های خود، روی پوست باقی نمی‌ماند و با آب از روی پوست جدا می‌شود.
از طرف دیگر مطالعات جدید در کشورهایی با آب و هوای خشک و سردسیر نشان داده است که استفاده از گلیسیرین در رطوبت‌های بسیار پایین (رطوبت 20 درصد) موجب افزایش میزان تبخیر آب از سطح پوست می‌شود. علاوه بر این، عدم تطابق اسیدیته صابون‌های گلیسیرینه با اسیدیته طبیعی پوست باعث بروز مشکلاتی برای افراد می شود.
شوینده‌های غیر صابونی :
با در نظر گرفتن تمام جوانب مطرح شده در فرایند تولید صابون‌ها، محققان به تحقیقات خود ادامه دادند تا در نهایت به فکر تولید شوینده‌هایی با منابعی غیر از چربی‌های طبیعی افتادند. حاصل این مطالعات گسترده، "شوینده‌های غیر صابونی" نامگذاری شد. این شوینده‌ها هیچ یک از عوارض نسل‌های قبلی شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها را ندارند و با اسیدیته بین 5 تا 6 ، متناسب با شرایط طبیعی پوست هستند.
شوینده‌های غیر صابونی از دو دسته پاک کننده‌های آنیونی و غیر یونی تشکیل شده‌اند. در این شوینده‌ها از چربی به عنوان پایه اولیه استفاده نشده است، بنابراین اثر پاک‌کنندگی در این شوینده‌ها به مراتب متعادل تر از شوینده‌های معمولی است، اما می توانند آلودگی‌های محیطی و میکروبی سطح پوست را به‌طور کامل از بین ببرند و از این بابت تفاوتی با صابون‌های معمولی ندارند.
شوینده‌های غیر صابونی، چربی‌های روی پوست را حفظ می کنند و مانع شسته شدن سرآمید و لانولین- که از چربی‌های مهم در ساختار پوست هستند – می شوند. همچنین اسیدیته شوینده‌های غیر صابونی با اسیدیته پوست سازگار است که باعث حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از خشک شدن آن می شود.
متخصصان پوست و مو این محصولات را برای بیمارانی که از خشکی پوست رنج می‌برند، توصیه می‌کنند.
حدود 20 درصد از کودکان کشور ما دچار مشکل خشکی پوست هستند که این درصد در سنین بلوغ به حدود 5 درصد می رسد. از این رو خشکی پوست به عنوان یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه بیماران به مطب‌های پزشکان پوست اعلام شده است.
مصرف داروها و همچنین ترکیبات درمانی بهداشتی- آرایشی به منظور غلبه بر خشکی پوست، در تمام فصول از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این میان شوینده‌های غیر صابونی هم با توجه به حفظ چربی پوست، از سوی پزشکان برای افراد با پوست‌های آسیب دیده مانند کسانی که دچار سوختگی‌های مختلف حتی آفتاب‌سوختگی شده‌اند، یا پس از انجام درمان‌های لیزری و جراحی‌های پوست توصیه می‌شوند. این نوع شوینده ها حتی برای پوست‌های چرب و مبتلا به آکنه نیز قابل استفاده و تجویز هستند.
کودکان و نوزادان جزو مهم‌ترین مخاطبان برای استفاده از شوینده‌های غیر صابونی هستند. با توجه به پوست حساس و در معرض آسیب کودکان، این دسته از مواد شوینده به رفع التهابات سوختگی ادرار یا عرق سوز ناشی از پوشک کمک می کنند.
اگر چه قیمت شوینده‌های غیر صابونی که ظاهری شبیه صابون معمولی دارند، نسبتا بالاست، اما اثرات آنها در جلوگیری از ایجاد عارضه های پوستی و در نتیجه ممانعت از صرف وقت و هزینه‌های گزاف به منظور درمان‌های دارویی ، قابل توجه است. بسیاری از اوقات همین مشکلات ساده زندگی انسان را مختل می‌کنند، اما با کمی دقت می‌توان از بروز آنها پیشگیری کرد.
رضا حسینمردی – همشهری آنلاین
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن بهداشت و سلامت سایت، اینجا را کلیک کنید.
* مطالب مرتبط :
مبارزه با میکروب های بدن با رعایت بهداشت
بخش تغذیه و سلامت تبیان
