سلاحِ ارزشمندِ قناعت
تا به حال شده فکر کنیم که کدام سلاح است که اگر به آن مسلح شویم ، دیگر کسی جرأت نمی کند سفره های رنگین دلمان را برباید و لباس ها و زیور آلات ظاهری ، ما را اسیر خود نمی کند ؟
می دانی کدام واحد درسی است که اگر آن را بتوانیم خوب پاس کنیم ، می توانیم روی پای خود بایستیم واسیر زندگی دیگران نخواهیم شد وبه نفسمان اجازه نمی دهیم که برای رسیدن به امکانات بالایی که به آن از راه درست امکان دسترسی نداریم ، با دین ووجدان وعقل درگیر شود ؟ دیگر به دروغ متوسّل نمی شویم و به هر آب و آتشی مدل و مارک وچیزهای عاریه ای را به رخ دیگران نمی کشیم .
بله !سخن از ساده زیستی و قناعت است . چیزی که رهبران الهی خود را به آن آراسته اند و در سرتاسر زندگی آن را با خود حمل کرده اند . حتی بزرگترین و باعظمت ترین مرد عالم ، رسول مهر و عطوفت نیز این توشه را در سرتاسر زندگی باخود حمل کرده و به مقصد رسانده است .
اگر بخواهیم توصیف رسول را از کلام علی (ع) بدانیم ، آن گاه است که علی (ع) می فرماید ؛" رسول رحمت از دنیا به قدر حاجت ورفع نیاز اکتفا کرد وچشمان خود را به آن خیره نساخت ودهان خود را ازآن پر نکرد ، پهلوی او از همه ی مردم لاغرتر و شکمش از همه خالی تر بود ".1
اگر با تمام وجود گوش کنیم ، شاید کلام رسول رابشنویم که فرمود : " پنج کار را ترک نمی کنم تا برای امّتم سنّت گردد : روی زمین با غلامان غذا خوردن ، گوسفند را با دست خود دوشیدن ، لباس پشمینه پوشیدن و به کودکان سلام کردن . "2
البته مراد از سنّت شدن این نیست که امروزه ماشین و تجهیزات را کنار گذاشته و سوار الاغ شده یا گوسفندی را در خانه نگه داریم ، بلکه مقصود آن است که روحیه ی ساده زیستی داشته باشیم و از اشرافی گری و تجملات دوری کنیم .
نه کم و نه زیاد
" قناعت " حالت درونی است که موجب می شود صاحب آن از ثروت ها وامکانات مادی به اندازه ی نیاز و کفاف خود بسنده کند ودر پی ثروت اندوزی و مال اندوزی نباشد. 3
اگر می شنویم که پیامبر کم هزینه بود ، باید این را هم بدانیم که حضرت پر کار و پرتلاش در عین حال کم هزینه نیز بودند. 4
اگر در جایی دیدیم و خواندیم که علی (ع) ساده زندگی می کرد ، این را هم بدانیم که علی با داشتن زندگی ساده و بی تکلفش ، با بیل زدن های شبانه روزی اش به پای نخلستان ، توانست هزار بنده را رها کند .5
پس مردان خدا فقط برای زندگی خود تلاش نمی کنند بلکه با داشتن زندگی ساده ، به فکر دیگران نیز هستند وتنها به فکر مال اندوزی و جمع کردن ثروت نیستند .
ماندن میان دو برزخ
از طرفی اسلام جمال و زیبایی را دوست دارد و می فرماید : زیبایی و دوست داشتن از ابعاد روح انسان ها است واز طرفی تجمل گرایی و رفاه طلبی را مذموم می داند . آخر تکلیف ما چیست ؟
باید گفت که این دو با هم قابل جمع است .اسلام استفاده از زیبایی های طبیعت ، لباس زیبا و استفاده از بوی خوش و امثال آن را نه تنها مجاز می داند ، بلکه به آن تأکید نیز دارد .
اسلام ایجاد کردن یک زندگی همراه با رفاه و آسایش را از وظایف نان آور زندگی می داند و بر آن تأکید می کند .
پیامبر اکرم (ص) می فرماید :" بهترین پول ها و ثروت ها ، دارایی است که انسان برای نان خوران خود هزینه کند ." 6 آن حضرت سرگردان گذاشتن وفراهم نکردن امکانات زندگی را ، از بزرگترین گناهان نان آور خانه قلمداد کرده است . 7
باید دانست که مکتب اسلام با رفاه و تجمل واستفاده از امکانات خدادادی مخالف نیست ، اما افراط در آن را نمی پسندد . به طوری که در قرآن به مترفین وعده ی آتش می دهد .8
اگر نگاهی به سوره ی واقعه بیاندازیم ، دو کاروان با ویژگی ها و مشخصات متفاوت را خواهیم دید ؛ " اصحاب یمین " و " اصحاب شمال " .
اگر از علت جهنمی شدن اصحاب شمال جویاشویم ، پاسخ می دهند ؛ " آنها پیش از این دنیا مست ومغرور نعمت ها و تجملات بودند و بر گناهان بزرگ اصرار می ورزیدند ." 9
نفس داشتن مال ونعمت های مختلف باعث مترف شدن انسان نمی شود . بلکه نوع نگاه و عمل به مادیات است که باعث می شود تا کسی چون خدیجه سرمایه ی کلانش را ابزاری برای ملکوتی شدن و اوج گرفتن ابدی اش کند ، ودر مقابل افرادی قارون صفت ، با دارایی شان به تنوع طلبی و لذت جویی رو آورند و مقدمات اتراف و جهنمی شدنشان را فراهم سازند .
درخت تنومند قناعت
قناعت درختی است که تا نتوانیم به سایه ی آن پناه بریم و لذت آن را حس کنیم ، باحرف زدن نمی توانیم اهمیّت و مهم بودن آن را درک کنیم .
هر درخت مفید و خوبی میوه های ناب و زیبا و لذیذی دارد . درخت قناعت نیز از این امر استثنا نیست ؛
میوه های درخت قناعت
1- حفظ دین
زندگی سریال بلندی است که باتمام شدن قسمت های آن در دنیا ، از ادامه ی آن در قیامت پرده برداری خواهد شد ونتیجه ی آن که آیا تلخ یا شیرین باشد ، بستگی به کارگردانی و بازیگری ما در این دنیا دارد .
کسانی که اتمام سریالشان با تلخی و گریه و لعن ملائک می باشد ، کسانی هستند که تمام توان خود را برای دنیای زود گذرشان صرف کردند . آنان بازیگران بی هنری هستند که به جای آنکه ابزار و امکانات را به خدمت خود در آورند ، خود ، دست بسته به خدمت آنها رفته اند .
به خاطر اهمیت نتیجه ی سریال زندگی است که حضرت علی (ع) می فر ماید : " برای سلامتی دینتان ، به اندکی از دنیا بسنده کنید . " 10
2- عزت و بی نیازی
انسان تا در جان وروحش بی نیاز نشده ، وغنای نفس پیدا نکند ، اگر مالک همه ی دنیا نیز شود باز فقیر و نیازمند است . چنان که پیامبر می فرماید : حرص و چشم داشت انسان به مال اندوزی پایان پذیر نیست ، تا جایی که اگر آدمی زاد سرزمینی از طلا داشته باشد ، خوش دارد سرزمین دیگری نیز کسب کند . " 11
زجمع مال ، حرص مردم دنیا نگردد کم |
که نتوان سیر کرد از ریزش اسباب ، دریارا |
3- آسایش
پیامبر (ص) می فرماید : " وجود آسایش تنها در سفره ی قناعت است وهرکس امیدش از گذشته قطع شود ، بدنش راحت می شود ، وهر کس به آنچه خدا به او داده خشنود باشد ، شادمان می گردد . " 12
کسی که قانع و راضی نیست ، گرفتار چشم و هم چشمی خواهد بو د ودایماً در رنج و ناراحتی روحی به سر می برد .
هرآنکس مال و جاهش بیشتر بی |
دلش از درد دنیا ریشتر بی |
4- راحتی حساب
حساب هرکس در قیامت بستگی به نعمت ها و محرومیت هایی که در دنیا داشته ، می باشد .
هرکس در این دنیا ، از نعمت های الهی بهره مند باشد ، در آخرت نیز باید پاسخگوی آنها باشد .
رسول رحمت (ص) می فرما ید : " به آنچه به تو رسیده قانع باش تا حسابت آسان شود . " 13
| حافظ غبار فقر و قناعت زِرُخ مشوی |
| کاین خاک بهتر از عملِ کیمیا گری است |
زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
1- نهج البلاغه / خطبه 160
2- بحارالانوار /ج 16 /ص 215
3- مفردات غریب القرآن /ص 413
4- وسائل الشیعه /ج 5 /ص 54
5- کافی /ج 5 /ص 74
6- الجامع الصغیر /ج 1 /ص 118
7- همان /ص 338
8- واقعه / 45
9- همان
10- میزان الحکمة /ج 3 /ص 2638
11- المعجم الکبیر /ج 5 /ص 185
12- بحار الانوار /ج 100 /ص 36
13- میزان الحکمة /ج 3 /ص 2638
