طلبه و جامعه (7)

سلسله مقالاتی درباره نیازمندیهای طلاب در ورود به عرصه های اجتماعی

بخش هفتم: انعطاف پذیری و تحول خواهی

یکی از ضروریات طلاب برای حضور در عرصه های اجتماعی انعطاف پذیری و تحول خواهی است و چنانچه بدون این مهم، وارد عرصه اجتماع شد دو حالت دارد یا اینکه زود از کوره به در می شود و موجب اختلاف و ناراحتی میان مخاطبان می شود و یا دچار سرخوردگی می شود و برای همیشه از کار اجتماعی و حضور در صحنه های اجتماعی منصرف می گردد و به کنج حجره پناه می برد.

تحول گرايي در مقابل تحجر و جمود يکي از اصول مهم فعالیت های اجتماعی و تشکیلاتی است. تحجرگرایی به معناي در جازدن و تثبيت همه روش ها، سنت ها و آداب در جامعه با تحول گرايي در تعارض است از این رو قرآن کریم به ذمّ و نکوهش مردمانی می پردازد که از هر گونه نوخواهی و تحول می هراسند و به تمامی سنت های پدران خود وابسته اند و هرگز حاضر به جدا شدن از آنها نیستند. تعصب و تقلید دو نتیجه تحجر گرایی و جمود است که راه را بر اصلاح و پیشرفت جامعه می بندد. اما آن چه لازمه تشکیلات و رفتار سامانی است تحول گرایی در چهارچوب پایبندی به اصول است چراکه تحول گرایی و انعطاف پذیری در مقابل مقتضیات زمان راه ماندگاری و پیشبرد اصول را فراهم می سازد.

برای درک اهمیت این موضوع لازم است به چند مقدمه توجه کنیم:

1. بی شک جامعه در حال جریان، تغییر و تحول است لذا زندگی اجتماعی نیز دچار این تغییرات می شود.

علامه طباطباییدر این باره می نویسد:

«اجتماع انسانى مانند ساير خواص روحى انسان و آن چه كه مربوط به او است از روز آغاز پيدايش به صورت كامل تكون نيافته تا كسى خيال كند كه اجتماع نمو و تكامل نمى پذيرد نه در كمالات مادى و نه در كمالات معنوى بلكه اجتماعى شدن انسان هم مانند ساير امور روحى و ادراكيش دوش به دوش آنها تكامل پذيرفته هر چه كمالات مادى و معنويش بيشتر شده اجتماعش نيز سامان بيشترى به خود گرفته است و مسلما انتظار نمى رود كه اين يك خصوصيت از ميان همه خصوصيات و خواص انسانيت مستثنا باشد يعنى خصوص اجتماعى بودنش از همان اول پيدايشش بطور كامل تحقق يافته باشد و اجتماع امروزيش با اجتماع روز اول خلقتش هيچ فرق نكرده باشد بلكه اين خصيصه انسان مانند ساير خصائصش كه بنحوى با نيروى علم و اراده او ارتباط دارند تدريجا بسوى كمال در حركت بوده و كم كم در انسان تكامل يافته است.»(2)

بنا بر این، فعالیت های اجتماعی نیز می بایست همراه با تغییرات اجتماعی از انعطاف لازم برخوردار باشد و با اِعمال تحول در روش ها و رهبردها به تحول جامعه بر اساس اصول معارف دین اسلام تأکید نمود.

2. از دیگر دلایل ضرورت انعطاف پذیری در رفتار اجتماععی طلاب، مخاطبان جوان است. بی شک مهمترین مخاطب طلاب و روحانیت هم به لحاظ گستره و کثرت و هم به جهت عمق نفوذ و تأثیر پذیری نسل جوان کشور است. جوان، شخصیتی زود احساس و زود رنج در عین همت بلند و بلند پروازی دارد از این در انجام کارها و اقدمات خود گاه دچار اشتباه می شود که نیازمند رهبری و هدایت دارد، از این رو رهبر حقیقی می بایست ه شخصیت زود رنج و حساس جوان توجه کند و با لطافت خاص و انعطاف فراوان، جوان را هدایت کند. از این رو در معارف اسلامی، تغافل عارفانه جایگاه بسیاری مهمی در روش های اخلاقی دارد.

استاد مطهریدر این باره می فرماید: «رهبری یک فرد یا یک نسل در همه احوال و همه شرایط یکسان نیست، متفاوت است، شکلها و کیفیتهای گوناگون دارد. وسایلی که به کار برده می شود متفاوت است. یک نسخه معین ندارد که در باره همه افراد و همه نسل ها یک جور داده شود. از این رو، در هر زمانی تحت هر شرایطی باید دقیقا اندیشید که با چه نحو باید صورت بگیرد و چه نسخه ای باید داده شود.»(3)

ایشان در جای دیگر چنین می نویسد: «مهمتر از اینکه طرحی برای رهبری این نسل تهیه کنیم این است که این فکر در ما قوت بگیرد که مسأله رهبری و هدایت از لحاظ تاکتیک و کیفیت عمل در زمانهای متفاوت و در مورد اشخاص متفاوت فرق می کند و ما باید این خیال را از کله خود بیرون کنیم که نسل جدید را با همان متد قدیم رهبری کنیم.»(4)

منابع:

1. بقره، آیه:170؛ احزاب، آیه:67

2. المیزان، ج4، ص97

3. ده گفتار مقاله «رهبری نسل جوان»

4. همان

نویسنده: سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان

تنظیم: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان