فطرنبض شادی کشورهای مسلمان
یک چرخه تکراری به تعداد روزهایی که اینجا هستی ، سالهایی که می مانی ، ماههایی که می بینی ، به تعداد تمام دوستانی که داری، چیزهای تازه یاد می گیری. عناصر چرخه؟!
رسم و رسومات تازه ، یادآوری خاطرات وطن و دلتنگی. کلمه آخر این چرخه را تو تعیین می کنی. این که پایبند بمانی به عادتها و باورهای بومی ات یا با احساسات ریشه دارت برای چندسال کنار بیایی ؛ محض تجربه آموزی.
اینجا کوی دانشگاه تهران است ؛ جایی که در خاطره آسفالت خیابان هایش ، جز گامهای دانشجویان ، چیزی ثبت نشده است و در ذهن دانشجویانش ، چیزی جز یاد ایام گذشته.
وقتی گامهایت سکونت در خوابگاه را تجربه می کنند، دیگر نباید انتظار داشته باشی روزهای تقویم همانی باشند که تو می شناسی. باید عادت کنی که عید، معانی دیگری هم جز آنچه تو دیده ای دارد.
عبادت کردن به شکل دیگری هم ممکن است. رمضان را یک جور دیگر هم می شود شناخت ، چه روی نقشه ، دو نقطه سکونت و تحصیل تو در مرزهای یک کشور جا شده باشند و چه بین شان چند خط فاصله باشد.
اینجا کوی دانشگاه تهران است. ساختمان شماره 23کوی پسران و دانشجویانی مثل عبدالحسن محمد الکیبسی از کشور یمن که خاطرات رمضان های یمن نمی گذارد با ماه رمضان ایرانی اخت شود: «ماه رمضان در کشور ما یک ماه مخصوص است. کلا زندگی همه عوض می شود. ساعت کار مردم تغییر می کند و شب زنده داری ها شروع می شود.»
عبدالحسن که اولین یمنی دانشجوی زبان فارسی در مقطع دکتری است ، می گوید: ما در یمن یک گیاه خاص داریم به نام قات که مردم برگهای آن را در شب نشینی های ماه رمضان ، وقتی دور هم جمع می شوند، می جوند.
این گیاه اثری دارد مثل چای. در این شبها مردان یک محله با هم در یک خانه جمع می شوند، قرآن می خوانند، حدیث می خوانند، ذکر می گویند و برگهای قات را دور همدیگر می جوند.
برای دکتر ظفر اقبال پاکستانی که استاد دانشگاه های اندونزی است ، چنین تفاوتی خیلی بیشتر به چشم می آید: «تقریبا 4ماه رمضان را در ایران دیده ام. در اندونزی وقتی ماه رمضان شروع می شود، جنب و جوش همه جا را فرا می گیرد.
آتش بازی و ترقه بازی شروع می شود و تمام شب را دهل می زنند و به این شیوه ، آمدن رمضان را خوشامد می گویند.
عده ای در کوچه و بازار راه می افتند و از ساعت یک شب تا 4صبح ، مردم را برای سحری بیدار می کنند و تا یک ربع مانده به اذان داخل خیابان هستند.»
وقتی از میان تمام ماههایی که از آن خدایند، فقط یک ماه چنین لقبی را با خود یدک می کشد، شنیدن وصف مراسم پرطمطراق و باشکوهی که به مناسبت آمدن و رفتن چنین ماهی برگزار می شوند نباید تعجب برانگیز باشد.
رنگ شادی از شرق تا غرب
در تمام کشورهای مسلمان دنیا، عید فطر جزو اعیاد بزرگی محسوب می شود که نه تنها بعد مذهبی دارد، بلکه جزیی جدایی ناپذیر از فرهنگ و سنت مردم آن مناطق هم به شمار می رود. حتی کمی که فراتر برویم، می توانیم این ادعای جامعه شناسان را تایید کنیم که اعیاد اینچنینی را نشانه هایی برای مردم شناسی می دانند.
شعف به پایان رساندن یک ماه تمرین از روی سرمشق معنویت و تکامل در این کشورها، گاهی تا آنجا می رسد که یک هفته کامل به جشن و پایکوبی می گذرد و در اوج خود، کشوری مثل اندونزی برای برقراری نظم، مجبور به بسیج کردن نیروهای پلیس خود از یک هفته قبل ، تا یک هفته بعد از این روز می شود ؛ اما سرک کشیدن به فرهنگ کشورهای دیگر صرف نظر از بالا بردن آگاهی و اطلاعات عمومی ، یک حسن دیگر هم دارد.
چیزی مثل عکس العمل مسوولان فرهنگی کشور ما نسبت به این روز و عینی کردن احتمالاتی که هر کدام می توانند عید فطر را در ایران ، به یادماندنی تر از این کنند که هست.
ارائه طرح دو برابر شدن تعطیلی این روز به مجلس و برنامه ریزی برای مراسم تفریحی شادی مثل طبخ بزرگترین پیتزا میگوی دنیا، حواشی تازه متولد شده این بررسی ها هستند که شاید بتوانند دل گرفتگی های مهاجرانی مثل جمعه افغانی را کمرنگ تر کنند: مردم پاکستان و افغانستان عید فطر را مانند عید نوروز در ایران جشن می گیرند.
ما در افغانستان به عید سعید فطر خیلی اهمیت می دادیم ، ولی در ایران تحت تاثیر فرهنگ و رسوم ایرانی ها قرار گرفته ایم و مانند آنها با این روز مبارک برخورد می کنیم.
سراج اولاد هم که 4سال پیش از سوریه به ایران مهاجرت کرده است ، می گوید: روز عید فطر در ایران وقتی می خواهیم عید بگیریم ، می بینیم که همسایه ها و مردم شهر اصلا عید نگرفته اند یعنی چون مراسم به شیوه خودمان نیست ، انگار که عیدی هم در کار نیست.
علاوه بر این ، به خاطر آن که در ایران رسم نیست روز عید فطر به دیدن یکدیگر بروند، حسرت یک عیدفطر مفصل به دل ما مانده است.
اس.ام.اس های تبریک عید
اطلاع یافتن از عید فطر در کشورهای جهان صرف نظر از راههای معمول آن ، به واسطه شیوه های جالبی اتفاق می افتد.
مردم عربستان از فرا رسیدن عید فطر با اس ام اس هایی که روی تلفنهای همراه آنها ارسال می شود، مطلع می شوند. مسلمانان آمریکایی اخبار فرارسیدن ماه شوال را از سایتهای خبری دریافت می کنند و در کشوری مثل سوئد که همیشه هوا ابری و بارانی است ، به علت آن که امکان رویت هلال ماه وجود ندارد، محاسبات نجومی کشورهای مسلمانی مثل ایران و مصر به کمک مسلمانان این کشورها می آید.
اما وقتی پای صحبت دانشجویان خارجی مشغول تحصیل در ایران می نشینیم ، جذابیت های تازه ای از مراسم عید فطر می بینیم.
عبد الحسن محمد الکیبسی می گوید: عید فطر در کشور یمن خیلی پر رنگ تر از اینجاست. تقریبا مثل نوروز شما ایرانی هاست ، یعنی همان کارهایی که شما در عید نوروز می کنید، ما هم در عید فطر می کنیم.
همه لباس نو می پوشند و پس از خواندن نماز عید فطر به دیدن اقوام و بزرگترها می روند. بعد نوبت تفریح است و شادی کردن. این مراسم 5روز طول می کشد. به بچه ها عیدی می دهند و گوسفند قربانی می کنند و بین فقرا و همسایگان نیازمند پخش می کنند.ما همین طور یک وعده غذای خاص داریم به اسم حلبه که از شنبلیله درست می شود و از خوردنی های مخصوص روزهای عید است.
ظفر اقبال هم می گوید: در اندونزی وقتی که هلال ماه شوال را می بینند، بچه های کوچک فانوس و مشعل روشن می کنند و همه به مسجد می روند و شادی می کنند. تکبیر می خوانند:الله اکبر... و بعد تمام شهر را می گردند و گروهی از بزرگترها هم طبل می زنند.
آنقدر که پوسته چرمین طبل ها پاره می شود. این مراسم 5روز جاری است و اصلا متوقف نمی شود. پس از خواندن نماز عید،بلافاصله به قبرستان می روند به زیارت اهل قبور.بعد به خانه می آیند و شیرینی می خورند،با بادام زمینی و میوه های محلی خشک شده.
در این روزها با همدیگر آشتی کردن و زیارت خانواده هم خیلی مهم است.اقبال درباره مراسم مذهبی عید فطر در وطن خود می گوید: در پاکستان یک روز،یعنی همان روز عید فطر خیلی جنب و جوش است و دو سه روز بعد را مردم شادی می کنند ولی کمتر.
برای بچه ها لباس نو می خرند و حتی کفش نو می پوشند. یعنی در عید فطر همه چیز نو می شود و مردم فکر می کنند که اگر لباس جدید نپوشند انگار به استقبال عید فطر نرفته اند.هارون ، اهل ساحل عاج و دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه تهران است.
درباره سنتهای عید فطر در این کشور آفریقایی می گوید: من فقط از مراسم عید در کشور خودمان می گویم و نه مراسم عید در آفریقا، چون آفریقا متشکل از 58کشور است.
روز عید فطر مردم به شادی می پردازند و در عادت ما،همه لباس جدید می پوشند.این عید در کشور ما یک روز تعطیل است ولی مردم 2یا 3روز هم به عید دیدنی ودید و بازدید می روند و غذای مخصوصی صرف می کنند که از ذرت کوبیده درست شده است.
در بنگلادش عید فطر 3روز تعطیل رسمی است. مسلمانان این کشور مناسبت های ویژه ای برای عید فطر و عید قربان دارند. طاهر ضیا رحمان سراجی ، دانشجوی بنگلادشی دوره دکتری ادبیات فارسی می گوید: در بنگلادش به عید فطر و عید قربان ، عیدین می گوییم و در این ایام از تمام طول سال بیشتر شادی می کنیم.
در کشور ما مردم پس از نماز همه به دیدار اقوام و به پابوسی بزرگترها می روند.طاهر ضیا می گوید: غذای مخصوص عید ما فرنی است که شما ایرانی ها هم دارید. همین طور یک غذای دیگر به اسم پاهش که شیرین است و با شیر و بادام و پسته پخته می شود.
کالیجیرا هم یک نوع برنج خیلی معطر است که در ایام عید فطر حتما می خوریم. بریانی و گوشت بز با همین برنج کالیجیرا خورده می شود.محمد کچ از کشور ترکیه و دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی می گوید : ترکیه عید فطر را 4روز تعطیل اعلام می کند.
مراسم خاص این روز در ترکیه با غذاهایی مثل باقلوا و کادایف تکمیل می شود. در این ایام تمام مردم به دید و بازدید می روند و در حقیقت مانند عید نوروز شادمانی می کنند.اینجا کوی دانشگاه تهران است.
برای دانشجویان مسلمان خارجی ، حتی اگر هم فرسنگها فاصله وجود داشته باشد بین رویاهای امروز تا خیابان های آشنای بچگی ، باز هم عیدفطر مساوی است با نشاطی همیشگی.
باز هم وقتی نماز عیدفطر را کنار دوستان ایرانی شان می خوانند، حسی آشنا زیر پوستشان می رود ؛ حس شریک بودن در یک شادی جمعی با عیدی که متعلق به همه مسلمان هاست.
مینا مولایی
جام جم
