یک ویژگی مهم مومن
قول داده که سر ساعت بیاید، اما نیم ساعتی است که منتظرش هستم و هنوز نیاده است ... طول و عرض خیابان را می روم و بر می گردم و هنوز نیامده است ... کلافه شده ام ... دوست ندارم کسی با من اینگونه بد قولی کند ... .
تا به حال چند نفر با تو اینگونه بدقولی کرده اند؟ ... قولی داده اند و به آن عمل نکرده اند؟ یا دیرتر از موعد مقرر به آن عمل کرده اند؟ ... خودت چه؟ ...
وفا به پیمان ها، قراردادها، عقود و عهود یک فضیلت اخلاقی و حقی اجتماعی است؛ به گونه ای كه شرافت مردم به قول و قرارهایشان سنجیده و ارزیابی می شود. بعضی مردم را دیدی که برای تبیین شخصیت درست و سالم خودشان به وفای عهدشان اشاره می كنند و مردم هم موقع داوری درباره وجوه شخصیتی افراد، بر این نكته پافشاری می كنند كه: سرش برود، قولش نمی رود ... در حقیقت بدقولی، به عنوان ناهنجاری و ضداخلاق شناخته و معرفی می شود؛ زیرا بنیاد اجتماع را سست و شخصیت آدمی را تحلیل می برد و به سوی رذالت و پستی سوق می دهد و به بی اعتمادی اجتماعی دامن می زند.
اگر به عهدی که با دیگران می بندی، اگر به قراری که با دیگران می گذاری، پایبند باشی؛ یعنی انسان مؤمنی هستی ... «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیل * لِیَجْزِیَ اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ وَیُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ إِن شَاء أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُوراً رَّحِیماً»1 ... که اگر به قولی که دادی وفا نکنی؛ به عهدی که بسته ای پایبند نباشی؛ گویی که فسق کردی و فاسق شده ای ... «الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِی الأَرْضِ أُولَـئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»2
یادت باشد عهدی که با دیگری می بندی یا قولی که به دیگران می دهی، نوعی امانت در نزد آن شخص است كه باید رعایتش كنی و به اهلش بازگردانی ... «وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ»3 ... یادت باشد که وقتی با دیگری عهد و پیمان می بندی به هر شكلی، چه قولی و چه نوشتاری نه تنها مسئولیتی اجتماعی و حقوقی بر عهده توست؛ بلكه مسئولیتی بزرگ هم از سوی خداوند بر گردن توست که در قیامت باید پاسخ گوی آن باشی ... «سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوّاً كَبِیراً»4
یادت باشد که قول و قرار و پیمان با دیگری، از نظر دین من و تو این اندازه ارزشمند است و مهم که كسی را که به پیمان خودش پای بند نباشد، دیندار نداند5 ... اگر به قول و قرارهایت پای بند نیست، نمی توانی مدعی ایمان باشد؛ چون قول و عملت با هم تطابق ندارد و عدم مطابقت قول و عمل هم یكی از مهم ترین نشانه هایی نفاق است که نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان شكنی و خیانت در امانت 6 ... .
وقتی بدقولی می کنی، چه در امور كوچك و چه در امور بزرگ، در حقیقت اعتماد دیگران را نسبت به خودت از بین می بری و دیگر کسی به حرف هایت و قول و قرارهایت اعتماد نمی کند ... حالا فکر کن اگر این اپیدمی و بیماری بین همه افراد سرایت پیدا کند، دیگر سوءظن و بدگمانی در جامعه تقویت می شود و هر كسی نسبت به قول و قرارهای دیگری به دیده شك و تردید نگاه می کند ... بدقولی نکردن و پیمان نشکستن این اندازه مهم است که امام علی علیه السلام به مالک
اشتر این گونه دستور بدهد ... « اگر بین خود و دشمنت پیمانی بستی و یا تعهد کردی که به او پناه دهی، جامه وفا را بر عهد خود بپوشان و تعهدات خود را محترم بشمار و جان خود را سپر تعهّدات خویش قرار ده! زیرا هیچ یک از فرایض الهی مانند وفای به عهد و پیمان نیست که مردم جهان با تمام اختلافاتی که دارند نسبت به آن اینچنین اتفاق نظر داشته باشند و حتّی مشرکان زمان جاهلیت آن را مراعات می کردند، چرا که عواقب پیمان شکنی را آزموده بودند. بنابراین، هرگز پیمان شکنی مکن و در عهد خود خیانت روا مدار و دشمنت را فریب مده، زیرا غیر از شخص جاهل و شقی، کسی گستاخی بر خداوند را روا نمی دارد. خداوند عهد و پیمانی را که بنام او منعقد می شود با رحمت خود مایه آسایش بندگان و حریم امنی برایشان قرار داده تا به آن پناه برند»7...
داستان آن مرد یهودی را شنیدی که در جنگ خیبر از پیامبر صلی الله علیه و آله امان خواست و گفت: «اگر بدانم جان و مال و فرزندانم در امان هستند، راه تسخیر این سنگر را به شما نشان می دهم». حضرت فرمود: «تو در امان هستی». گفت: «دستور دهید اینجا را حفر کنند تا به راهی که آب آشامیدنی مردم از آن تأمین می شود، دست یابید؛ آنگاه آب را به روی مردم ببندید تا وادار به تسلیم شوند». پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «تو در امان هستی، اما من چنین کاری نمی کنم تا اینکه خداوند ما را از راه دیگری بر دشمن پیروز کند».8 اگر چه آن مردشیوه صحیحی برای فتح قلعه به پیامبر صلی الله علیه و آله ارائه نداد، اما رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز قولش را نشکست و او همچنان در امان رسول خدا صلی الله علیه و آله ماند ...
به هر که قولی دادی یا عهدی با او بستی، از انجام دادنش سر باز نزن و به آن پایبند باش؛ زیرا آنقدر اهمیت دارد که رسول خدا صلی الله علیه و آله در مورد آن چنین بفرماید: «نزدیک ترین افراد روز قیامت نسبت به من کسانی هستند که در سخن راستگوتر، در ادای امانت کوشاتر و در عهد و پیمان از یکدیگر با وفاتر باشند».9
یادت باشد که اگر قولی دادی یا عهدی بستی، ساده از کنارش عبور نکنی و نسبت به آن بی اهمیت نباشی؛ چرا که روز حساب رسی که می شود در مورد آن هم از تو سؤال می کنند و پرسش ... «وَ أَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْؤُولاً» ... .
زهرا رضاییان – کارشناس گروه دین و اندیشه تبیان
1. احزاب: 24-23.
2. بقره: 27.
3. مؤمنون: 8.
4. اسراء: 43.
5. سفینة البحار، ج 2، ص 576.
6. المستطرف، ج 1، ص 891.
7. نهج البلاغه صبحی صالح، نامه 53.
8. بحارالانوار، ج ،21، ص 30.
9. تحف العقول، ص 32.
