مستحبات مؤکده در کتب فقهی
(بخش اول: نماز)
بسم الله الرحمن الرحیم
مستحبات اموری هستند که در شرع به آن ها ترغیب شده است؛ در میان مستحبات، برخی هستند که به طور مؤکد سفارش و ترغیب شده اند، ولی به حد فرض و واجب نرسیده است.
با توجه به اهمیت این مستحبات، در مقاله پیش روی سعی شده است تعدادی از آن ها را که از کتب معتبر فقه امامیه جمع آوری شده است، معرفی نماییم؛ لازم به ذکر است که اولا بعضی از این مستحبات، ترکش «مکروه» شمرده شده و بعضی از آن ها، مطابق احتیاط نیز هستند و حتی برخی از موارد آنها را برخی از فقهاء واجب دانسته اند، ثانیا با تعابیر مختلفی مانند «سنت مؤکّده»، «مستحب مؤکد»، «مندوب مؤکد»، «مستحبات اکیده» و... در کتب فقهی به چشم می خورند.
تعجیل در خواندن نمازهای قضا
كسى كه نماز قضا دارد، باید در خواندن آن كوتاهى نكند، (1) اما تعجیل در به جا آوردن نماز قضا را برخی از فقهاء مستحب مؤکد دانسته اند. مثلا شهید ثانی در شرح لمعه می فرماید: یستحب تعجیل القضاء استحبابا مؤكدا سواء الفرض و النفل... (2)
نماز جماعت
مستحبّ مؤكّد است مسلمانان نمازهاى واجب، مخصوصاً نمازهاى یومیّه را به جماعت بخوانند. (3)
خواندن نمازهای واجب در مسجد
به جز نماز عید فطر و عید قربان که مستحب است در صحرا خوانده شود، خواندن سایر نمازهای واجب را در مسجد مستحب مؤکد شمرده شده (4) و برخی فقهاء این تأکید را منحصر در نمازهای واجب ندانسته اند. (5)
ساختن مسجد
در بسیاری از کتب فقهی شیعه، ساختن مسجد را مستحب مؤکد دانسته اند و از جمله تعابیر رایجی که در این باره به کار برده اند، «اتخاذ المساجد» است. (6)
اذان و اقامه
گفتن اذان و اقامه براى هر كس در هر یک از نمازهاى پنجگانه یومیّه مستحب مؤكد است و بهتر است حتّى الإمكان ترك نشود (7) و تأكّد استحبابِ اقامه، از اذان بیشتر است. (8)
تعقیبات نماز
بسیار تأکید شده که نمازگزار پس از اتمام نماز بنشیند و مشغول دعا و ذکر و تلاوت قرآن و... شود.
از جمله تعقیباتی که بسیار سفارش شده، تسبیح حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است که در بخش سوم این مقاله خواهد آمد.
قنوت
قنوت واجب نیست، اما مستحبی است که بسیار سفارش شده؛ هر چند درباره استحباب قنوت در نماز شفع، اختلاف نظر هست. (10) برخی از فقها مطلقا قنوت را مستحب مؤکد شمرده اند (11) برخی آن را در نمازهای یومیه جهریه (نماز صبح، مغرب و عشاء) مؤکدتر می دانند (12) و حتی بعض فقها آن را در نمازهای یومیه واجب دانسته اند (13) و برخی ترک آن را در نمازهای یومیه خلاف احتیاط می دانند. (14) در استحباب قنوت نماز وتر هم تأکید بسیار شده است. (15) قنوت آن قدر مؤکد است که اگر قنوت را فراموش كند و پیش از آن كه به اندازه ركوع خم شود یادش بیاید، مستحب است بایستد و بخواند و اگر در ركوع یادش بیاید، مستحب است بعد از ركوع قضا كند و اگر در سجده یادش بیاید، مستحب است بعد از سلام نماز، قضا نماید (16)
ادامه دارد...
پی نوشت ها:
(1) توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 1372
(2) الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، 761
(3) السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج1، ص277 / توضیح المسائل مراجع، ج1، ص761 / جامع المسائل آیت الله بهجت، ج، ص540
(4) مفاتیح الشرائع، ج1، ص100
(5) مستند الشیعة فی أحكام الشریعة، ج4، 472
(6) اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، ص35؛ قواعد الأحكام فی معرفة الحلال و الحرام، ج1، ص260؛ من لا یحضره الفقیه، باب فضل المساجد ح 703 ج 1 ص 235
(7) الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج1، ص161؛ نجاة العباد (للإمام الخمینی)، ص97
(8) جامع المسائل (للبهجة)، ج1، ص 318؛ توضیح المسائل مراجع، ج1، ص518
(9) الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج1، ص184؛ مختصر الأحكام، ص67
(10) توضیح المسائل مراجع، ج1، ص603
(11) الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص632؛ تهذیب الأحكام، ج2، ص160؛ النهایة، ص89؛ السرائر، ج1، ص242؛ وسیلة النجاة (للبهجة)، ص219
(12) الغایة القصوى فی ترجمة العروة الوثقى، ج2، ص7
(13) الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص632؛
(14) وسیلة النجاة (للبهجة)، ص219؛ الغایة القصوى فی ترجمة العروة الوثقى، ج2، ص7
(15) الخلاف، ج1، ص534؛ جامع المسائل (للبهجة)، ج1، ص398
(16) توضیح المسائل مراجع، ج1، ص604
رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان
