هدفمندی و ارتباطش با آینده ما

بخش اقتصاد- سند چشم انداز تعیین کننده وضعیت بلند مدت کشور برای افق 1404 است و طبعا هر طرحی که در کشور اجرا میشود باید هماهنگ با این طرح باشد. هدفمندی یارانه ها هم از این مسئله مستثنی نیست. در این مقاله مرکز کوتاهی داریم بر اثر یارانه بر چند مسئله مهم جامعه و بعد نسبت طرح هدفمندی را با سند چشم اندازو و اصلاح الگوی مصرف، که از ابزارهای مهم دست یابی به افق 1404 است، بررسی میکنیم.

تاثیر یارانه بر توزیع و ترکیب جمعیت

یکی از اثرات اجتماعی یارانه ها تاثیر بر متغیرهای جمعیتی و از آن جمله مهاجرت می باشد. یارانه ها با تاثیر بر مکانیسم قیمت محصولات بر توزیع و ترکیب جمعیت تاثیر می گذارند این گونه سیاست ها با تاثیر بر تربیت های نسبی بر روابط بخش های تجاری بویژه بخش کشاورزی (جامعه روستایی) و صنعت (جامعه شهری) موثر است. عمدتا در این سیاست ها بهای تولیدات کشاورزی در سطح پایین قرار داده شده و تاثیر منفی بر سطح درآمد کشاورزان و روستاییان می گذارند. اثر بر مهاجرت داخلی نیز روشن است. اختلاف درآمد در شهر و روستاها باعث مهاجرت روستاییان می شود.

رابطه محیط زیست با یارانه

پرداخت یارانه به حامل های انرژی قیمت این مواد را از سطح واقعی آن پایین تر قرار می دهد. لذا مصرف افزایش می یابد که این خود باعث ضرر رسانی به محیط زیست می شود. از سوی دیگر اگر یارانه بر حامل های انرژی کاهش یابد یا حذف گردد بر سرمایه گذاری در زمینه صنایع و توسعه صنعتی تاثیر می گذارد. بدین لحاظ کشورهای در حال توسعه با طرح های حفظ محیط زیست باید با نظام اجتماعی که در آن اندازه جمعیت، درجه شهرنشینی، نظام بهداشت عمومی، سطح سواد، اندیشه های اجتماعی و فرهنگی، دامنه سوء تغذیه، بیماری و نظام های بهداشتی رعایت می شود بررسی گردد و نظام اقتصادی آن با درجه صنعتی شدن، توزیع درآمد، سطح درآمد سرانه، وضع موجود توسعه اقتصادی، سطوح بیکاری، زیربناهای تکنولوژی، کاهش آلودگی و هزینه های آن هماهنگ باشد.

رابطه یارانه و ارزش های اجتماعی

یارانه در یک فرایند تاریخی بر ساخت اجتماعی تاثیر می گذارد و از آن جمله بر ارزش های اجتماعی نیز تاثیراتی داشته است. با ذکر مثال این اثرات را بررسی می کنیم. وقتی برای نان مصرفی یارانه پرداخت می شود در مصرف آن صرفه جویی چندانی نمی شود. افزایش مصرف به همراه سایر متغیرها چون کیفیت نامناسب پخت و افزایش کالاهای جانشین فرهنگ قناعت را در جامعه از بین می برد. به موازات آن توجه به محدودیت سود در بخش کشاورزی سطح سرمایه گذاری در این بخش تنزل یافته و رشد جمعیت لاجرم واردات را افزایش می دهد و سهم تولید داخلی در مصرف کلی به تدریج کاهش خواهد یافت. ارزش های جامعه سنتی که به واسطه اهمیت گندم، نان را برکت خداوند می شمرد و از این طریق تاثیر متقابل ارزش های مادی و معنوی را ایجاد نموده بود به تدریج سست می گردد. مردمی که روزگاری تحمل دیدن نانی را روی زمین نداشتند اینک مقدار فراوانی نان را به صورت نان خشک به دور می ریزند. این پدیده باعث سست شدن بعضی ارزش ها نیز گردیده است.

چرا هدفمندی؟

همین سه نکته ذکر شده مشخص می کند که باید فکری به حال یارانه ها کرد و این تازه بخش کوچکی از مضرات پرداخت یارانه است. پس راهی نمی ماند جز اینکه  پرداخت یارانه متوقف و یا حداقل کنترل شود. و طرح هدفمند کردن یارانه ها هم برای همین مطرح شده است. برای درک اهمیت بهره مندی مردم از مواهب تحقق هدفمند کردن یارانه ها، ضرورت دارد واقعیت معیوب ساختار بازار عرضه وتقاضای کشور را بپذیریم. ساختاری که موجب هدایت ناعادلانه یارانه های حاصل از فروش سرمایه های ملی از قبیل نفت می شود. به باور اغلب صاحبنظران حوزه اقتصاد، نظام توزیع منابع ملی ما شبیه قیف وارونه ای است که همگان در ورودی آن به یک اندازه سهم دارند اما خروجی آن  به طرز ناعادلانه ای به سود گروههایی است که دست بر قضا از  تمکن مالی بالایی در جامعه برخوردارند. پس از اینجا هم به همین نتیجه میرسیم که اجای طرح هدفمندی از ضروریات پیش روی دولت است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی همزمان با هفته دولت و  در دیدار با هیئت دولت در بیان جهت گیری های ضروری در فعالیت های دولت به آسان کردن زندگی برای مردم اشاره کردند و افزودند: این سرفصل مهم، باید مورد توجه کامل قرار داشته باشد تا ابعاد گوناگون زندگی مردم، از تسهیل و راحتی و امنیت برخوردار باشد.

ایشان سند چشم انداز را یکی دیگر از جهت گیری های لازم دولت دانستند و افزودند: سند چشم انداز، نقشه راه بیست ساله کشور است که با دقت و با توجه به واقعیات تنظیم شده و باید در همه شرایط مورد توجه کامل باشد.

ایشان خاطرنشان کردند: اگر بی توجه به این سند بسیار مهم، ده سال جلو برویم طبعاً در مدت باقی مانده، امکان تحقق اهداف چشم انداز، دیگر وجود نخواهد داشت؛ بنابراین، باید دولت افرادی را مأمور کند که عاقلانه با تدبیر و تدبر، به این پرسش اساسی پاسخ دهند که آیا پیشرفت در سند چشم انداز متناسب با زمان طی شده بوده است یا نه؟

حضرت آیت الله خامنه ای توجه به شعار دهه چهارم انقلاب اسلامی یعنی پیشرفت و عدالت را از دیگر جهت گیری های ضروری دولت خواندند و افزودند: در دو سالی که از آغاز دهه چهارم می گذرد، کارهای خوبی در راستای پیشرفت انجام شده است؛ اما برای قضاوت درباره تحقق عدالت، باید معیارها و شاخص های روشنی را تدوین کرد تا سنجش تحقق شعار عدالت در بخش های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، فرهنگی و دیگر عرصه ها با توجه به شاخص ها امکان پذیر شود.

حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به نکات خوبی که رئیس جمهور در این دیدار درباره کارهای اقتصادی دولت بیان کرد، پیگیری همه اجزا و فصول طرح تحول اقتصادی را توصیه کردند و افزودند: علاوه بر هدفمند کردن یارانه ها، بخش های دیگر این طرح درباره نظام بانکی، پول ملی و دیگر بخش ها نیز به طور جدی پیگیری و اجرا شود.

رهبر انقلاب اسلامی، توجه به شاخص های کلان را در مباحث اقتصادی مهم برشمردند و بر تلاش بیشتر برای تحقق نرخ رشد تولید پیش بینی شده در سند چشم انداز و نیز افزایش سرمایه گذاری های داخلی و خارجی تأکید کردند.

ایشان اجرای درست و کامل اصل 44 را، کاری میان مدت و بلند مدت خواندند و افزودند: اگر این کار انجام شود، گشایشی واقعی در اقتصاد کشور حاصل خواهد شد.

غیر از این نیست که تحقق همه سرفصلهایی که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی آمده است در گرو تحقق طرح هدفمندی است  .

تحقق خصوصی سازی و به دنبال آ اصل 44 نیازمند مشارکت پرتوان بخش خصوصی در اقتصاد است و تا زمانی که این حجم از منابع به راحتی به در می رود و دولت امکان پشتیبانی بخش خصوصی در برابر ریسک های احتمالی را ندارد بخش خصوصی هم وارد عمل نمی شود. با هدفمندی یارانه ها و شفاف شدن بازار و همین طور افزایش درآمدهای دولتی می توان امیدوار بود که بخش قابل توجهی از بودجه به حمایت از بخش خصوصی تعلق گیرد.

در حال حاضر ما با یک هدر روی جدی منابع مالی دولت و همین طور انرژی روبرو هستیم که علاوه بر اینکه مانع سرمایه گذاری بهینه  دولت در  اقتصاد می شود تلاش جدی همه مارا برای اصلاح الگوی مصرف میطلبد

اصلاح الگوی مصرف

محمد حسین مقیمی رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تبعات اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها گفت: این قانون به منظور بهینه سازی مصرف و افزایش بهره وری به تصویب رسیده است و اگر تنها به بهبود معیشت مردم و توزیع پول نقد منحصر شود از هدف اولیه فاصله ایجاد شده است.

وی با اعلام اینکه اگر قانون همانگونه که به تصویب رسیده است اجرا شود اقتصاد کشور اصلاح می شود ، گفت: اجرای درست قانون موجب سالم سازی اقتصاد شده و بهره آن به مردم می رسد.

رئیس کمیسیون عمران مجلس با تاکید بر این که اجرای صحیح قانون مبحثی مهمتر از دیگر مسائل است گفت: کار کارشناسی زیادی درباره قانون هدفمند کردن یارانه ها انجام شد و قانون شفافی هم تصویب شده است ولی حال باید دید دولت در اجرا چه کار خواهد کرد.