کشف زمینی دیگر برای سکونت!
دو دهه پس از كشف نخستین سیاره در ماورای منظومه شمسی، تلاشبرای دستیابی به پاسخی مستدل برای این قدیمیترین و بنیادیترین سوال بشر همچنان ادامه دارد. وجود گونههای متفاوتی از حیات در سیارات ماورای منظومه شمسی با توجه به پهنه بیانتهای گیتی و انبوه بی شمار ستارگان كاملا محتمل است؛ اما دانشمندان امیدوارند برای پاسخ به این سوال به ورای آمار و ارقام رفته و چیزی متقن تر و گویاتر پیدا کنند.
به گزارش سرویس علمی ایسنا، با شناسایی دهها سیاره فراخورشیدی که به دور ستارگانی مانند خورشید ما در حال گردشند، امید دانشمندان به كشف حیات هوشمند در ماورای منظومه شمسی هر روز پررنگتر میشود. اگر چه بیشتر سیارات کشف شده، غولهای گازی بیش از حد بزرگی با حرکت وضعی فوقالعاده سریع هستند كه به دلیل قرار داشتن در فاصلهای نزدیك به ستاره مادر شرایط چندان مساعدی برای زندگی ندارند اما در این بین سیاراتی هم وجود دارند كه به نحو شگفت انگیزی شبیه زمین خودمان هستند.
خبر كشف تاریخی نخستین سیاره شبیه زمین كه شرایط وجود آب و حیات در آن وجود دارد، اواخرهفته گذشته در كانون توجه محافل علمی و خبری جهان قرار گرفت.
اگر چه این سیاره در فاصله 20 سال نوری از زمین وجود دارد و قطعا باید سالیان سال منتظر باشیم تا با پیشرفتهای تكنولوژیك امكان قدم گذاشتن بر روی این ابرزمین دوردست را پیدا كنیم اما كشف سیارهای با شرایط مشابه زمین كه اگر خود حاوی گونه ای از حیات بیگانه نباشد می تواند بستری برای حیات و سكونت بشر در آینده باشد آنچنان مهم و هیجان انگیز است كه توجه بسیاری را به خود جلب كرده است.
كشف سیاره جدید مانند زمین، ثابت میكند كه نظریه منجمان درست است و سیارههای بسیار زیادی مانند زمین با همان قابلیتهایی كه زمین دارد دور ستارههای دیگر وجود دارند.
به گفته دانشمندان، این سیاره كه در مدار ستارهای كم فروغی به نام «Gliese 581» میگردد، سه برابر زمین جرم دارد و دقیقا در وسط منطقه قابل سکونت در حال گردش به دور ستاره است. به بیان دیگر، دقیقا در فاصلهای از ستاره قرار گرفته است که آب میتواند بر روی آن به شکل مایع بماند، نه اینکه یخ بزند یا به بخار تبدیل شود. میزان جرم این سیاره احتمال این که سیارهای سنگی بوده و سطح جامدی داشته باشد را بالا میبرد. به علاوه، به اندازه ای نیروی گرانش دارد که زمینه شکل گیری اتمسفر در آن وجود دارد بدین ترتیب این احتمال وجود دارد كه سیاره مذكور منطقهای قابل سكونت باشد.
با توجه به اهمیت این كشف تاریخی، خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در گفتوگو با دكتر نادر حقیقی پور، اخترشناس موسسه نجوم دانشگاه هاوایی و از دانشمندان اصلی این پروژه از جزئیات كشف این سیاره فراخورشیدی و روند تحقیقات در این خصوص پرسیده است.
وی كه مدت شش سال است به عنوان عضو هیات علمی در موسسه نجوم دانشگاه هاوایی فعالیت دارد یكی از اعضای اصلی تیم تحقیقاتی جستوجوگر سیارههای شبیه زمین است.
حقیقی پور كه كشف اخیر را آغاز یك عصر جدید میداند به ایسنا گفت: اهمیت كشف این سیاره در این است كه سیاره كشف شده از لحاظ خصوصیات فیزیكی شبیه زمین است و انتظار میرود مانند زمین بر روی سطح آن سیاره هم آب وجود داشته باشد.
وی با بیان اینكه كشف سیارهای مانند زمین نتایج جنبی بسیاری دارد، تصریح كرد: بزرگترین نتیجه این كشف این است كه پس از 200 سال چیزی كه منجمان سیارات فراخورشیدی دنبال آن بودند یعنی كشف سیارهای مانند زمین به نتیجه رسید و از سوی دیگر این كشف نشان میدهد كه تكنیك و استراتژی كه به كار رفته تا ستارههایی كه احتمال داشتن این گونه سیارات را داشته باشند موفق بوده است كه میتوان با ادامه آن سیارات بیشتری پیدا كرد.
اخترشناس ایرانی موسسه نجوم دانشگاه هاوایی خاطرنشان كرد: این سیاره مانند زمین است و احتمال میرود كه در آن آب وجود داشته باشد كه در این صورت ممكن است در آن حیات به وجود بیاید. البته تمامی این مباحث، نتایج نظری حاصل از این كشف است چرا كه گروه هیچ دلیل قطعی بر اساس مشاهده نجومی برای وجود حیات و آب ندارد؛ اما میتوان گفت كه سیاره جرمی سه برابر زمین دارد ؛ در نتیجه باید همان خصوصیات زمین را داشته باشد؛ به عنوان مثال در آن زلزله و جاذبه وجود داشته باشد. مثلا یك انسان 100 كیلوگرمی در سیاره جدید حدود 125 كیلوگرم وزن دارد.
وی تصریح كرد: علت اینكه ادعا میشود كه این سیاره سنگی است ، جرم و اندازه آن است كه نزدیك به زمین است؛ به
طوری كه قطری دو برابر زمین دارد. وقتی سیارهای به اندازه زمین وجود داشته باشد احتمال اینكه بتواند جوی به ضخامت مثلا سیاره مشتری داشته باشد، بسیار كم است؛ از این رو به احتمال بسیار زیاد این سیاره از سنگ تشكیل شده است. از طرف دیگر، از آنجا كه جرم این سیاره هم دو، سه برابر زمین است آنقدر جاذبه دارد كه بتواند جوی هم اندازه زمین دور خودش به وجود بیاورد.
میلیونها ستاره در كهكشان راه شیری مانند خورشید وجود دارد كه بسیاری از آنها میتوانند سیارهای مانند زمین با همان خصوصیات فیزیكی داشته باشند. همچنین میلیونها كهكشان هم در عالم هستی وجود دارند.
حقیقیپور با بیان اینكه یك گروه پنج نفره موفق به كشف این سیاره شدند، به خبرنگار ایسنا گفت: «استیو وگت» (VOGT) و «اجینیو ریورا» (Eagenio Rivera) از دانشگاه كالیفرنیا سانتاكروز، «پال باتلر» (paul butler) از موسسه تحقیقاتی كارنگی، «گرك هانری » (greg henry) از دانشگاه ایالتی تنسی و بنده از موسسه نجوم دانشگاه هاوایی اعضای گروه هستند.
وی خاطرنشان كرد: این سیاره توسط دو تلسكوب كك (keck) به نام دوقلوهای كك واقع در قله «ماناكیا» كشف شدند. البته برای كشف سیارات فراخورشیدی در آمریكا تنها از تلسكوپ كك استفاده میشود.
حقیقیپور در گفتوگو با خبرگزاری دانشجویان ایران تاكید كرد: چنین اكتشافی یك كشف بسیار پایهای در علم سیاره شناسی است. بیش از 600 سال است كه منجمان اعلام كردهاند كه منظومه شمسی یك منظومه خاص نبوده و حتی ماه و خورشید و زمین چیزهای خاصی نیستند و میلیونها ستاره مانند خورشید در كهكشان راه شیری وجود دارد.
از سوی دیگر وقتی خورشید میتواند سیاره زمین و منظومه داشته باشد، هیچ دلیلی ندارد ستارههای دیگری مانند خورشید چنین چیزی نداشته باشند. در نتیجه همین دلیل باعث شد كه طی 60 سال گذشته منجمان مدام دنبال كشف سیارات فراخورشیدی باشند.
حقیقیپور ادامه داد: از سوی دیگر چنین اكتشافی نشان میدهد كه از لحاظ تكنولوژی و استراتژی اكتشاف در راه درستی حركت میكنیم و به زودی بسیاری از این نوع سیارات پیدا خواهند شد؛ البته هر چه تعداد بیشتری از این سیارات كشف كنیم بیشتر میتوان تئوریهای مربوط به شكل گرفتن سیارهها را اصلاح كرد. در نهایت این اكتشافات به ما كمك میكنند كه بفهمیم سیارات منظومه شمسی زمین چگونه به وجود آمدهاند تا نظریهها را به كهكشانهای دیگر ربط دهیم.
حقیقی پور در گفتوگو با خبرگزاری دانشجویان ایران با تاكید بر این كه این سیاره به طور مستقیم كشف نشده است، گفت: در حال حاضر در دنیا هیچ تلسكوپی وجود ندارد كه بتواند سیارهای را به طور مستقیم مشاهده كند بلكه اثرات سیاره را به روی ستاره مركزی مشاهده كردیم. بدین منظور برای مدتی طولانی ستاره مركزی این سیاره را رصد كردیم و متوجه شدیم كه حركت مداری نشان میدهد و فهمیدیم كه جرم دیگری باید در نزدیكی آن وجود داشته باشد كه حركت مداری را به وجود آورده است و با آنالیز رصد از ستاره به این نتیجه رسیدیم كه باید سیارهای مانند زمین دور این ستاره وجود داشته باشد.
وی در پایان گفت: حدود شش ماه پیش گروه ما ایدهای را دنبال كرد كه سیارهای مانند زمین میتواند دور این ستاره خاص وجود داشته باشد و برای اینكه از نظریه مطمئن شویم مجبور به ادامه رصد طی شش ماه دیگر شدیم.
تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر