1. طرحی برای رفع اختلافات خانوادگی

« وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَیْنِهِمَا فَابْعَثُواْ حَكَمًا مِّنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِّنْ أَهْلِهَا إِن یُرِیدَا إِصْلاَحًا یُوَفِّقِ اللّهُ بَیْنَهُمَا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِیمًا خَبِیرًا »(1 ) این طرح قرآنی برای حل اختلافات خانوادگی است . 

خفِ ، یعنی خوف ترس . شقاق ، یعنی شقّه‌ی گوشت  . وقتی گوشت دو نیم می‌شود می گویند شقاق . شقاق یعنی بین زن و شوهر جدایی می‌شود . حكم ، یعنی داور است . اصلاح ، یعنی آشتی . آیه می فرماید : اگر ترسیدید كه بین زن و شوهر شقاقی ، اختلافی پیدا بشود به دادگاه مراجعه نكنید ! چه كنیم ؟ « بعث » ؛ یك داور (آدم پخته وتوانا ) از فامیل مرد یك داور ازفامیل زن برانگیزانید . «ان یریدا اصلاحا» ، اگر این دو داور اراده ی اصلاح داشته باشند ، تصمیم جدی داشته باشند كه اصلاح كنند ، « یوفق الله بینهما » خدا بین اینها جوش می‌دهد . خداوند علیم و خبیر است . این آیه می‌گوید به دادگاه مراجعه نكنید .

اختلاف نظر میان زن و شوهر ، امری طبیعی است

این آیه هر حرفش یك نكته دارد ببینید « إن » یعنی اگر ، ما سه تا اگر داریم .آنجایی که مطمئن هست اتفاق می افتد از (اذا)استفاده کرده ، مثل اینکه بگوییم اگر تابستان گرم بشود ( تابستان حتماً گرم می شود) . آنجا که حتماً اتفاق نمی افتد ، می گوید (لو) ، مثل اینکه بگوییم اگر عمه مرد بشود ، (هیچ عمه ای مردنیست ) وآنجایی که پنجاه پنجاه باشد (إن) آورده است . اینجا هم « إن » آورده ،نگفته  (اذا خفتم) یعنی حتما درگیری توی خانه‌ها هست ، نگفته (لو خفتم) یعنی هیچ وقت درگیری توی خانه‌ها نیست . می‌گوید « إن » یعنی بالاخره توی هر خانواده این مسائل پیش می‌آید . پس این « إن » نشانه‌ی این است كه اختلافات بطور طبیعی قابل پیش بینی است از این اختلافات نترسید . بالاخره یک بار مرد عصبانی می‌شود یک حرف زشتی میزند . زن حوصله اش سر می‌رود یک حرف زشتی می‌زند ،اشتباهات را قورت بدهید ،کشش ندهید . « خف » یعنی خوف . یعنی نگذارید عروس و داماد كه با هم درگیر شدند بعد قیام كنید . نمی‌گوید (فان وقع) اگر شقاق واقع شد . كلمه «خف» یك اصل مدیریتی است كه می‌گوید علاج واقعه را قبل از وقوع باید كرد . ماشین آتش نشانی قبل از آنکه آتش بگیرد باید آب داشته باشد .نکته ی دیگری که مطرح است این است که می فرماید : با حدس و گمان وارد زندگی مردم نشوید . می‌گوید اگر حدس یا گمان دارید به بهانه ی داوری به زندگی آنها فضولی و دخالت نکنید . اگر واقعا به درجه خوف رسیدید ، وارد شوید .

مرد و زن، یك روح در دو پیكرند

«شقاق» ، نگفته (و ان خفتم اختلاف بینهما) فرق این دو تا چیه ؟ اختلاف بین دو چیز است ، شقاق بین یك چیز است .اینكه می‌گویند شقه‌ی گوشت ، چون یكی بوده دو تا شده . اما اگر از اول دو تا بود می‌گویند اختلاف . «شقاق» یعنی عروس و داماد یك روح در دو پیكرند .

 «فابعثوا» ، فاء یعنی سریع ، نگفته (ثم ابعثوا) . می گوید اگر ترسیدید ، اقدام خیر خواهانه‌ی شما سریع باشد .

تساوی حقوق زن و مرد در انتخاب داور

«حكماً» ، گاهی زن و شوهر حقوقشان فرق می‌كند و گاهی حقوقشان مساوی است  . از جاهایی كه حقوقشان مساوی است اختلافات خانوادگی است . اینجا نگفته از فامیل مرد دو تا داور از فامیل زن یكی . «حكماً حكماً» یعنی یكی از این یكی از آن .

گفته «من اهله» دادگاه خانواده كه زن و شوهر و عروس و دامادها مراجعه می‌كنند با دادگاه خانواده‌ای كه اسلام طراحی كرده فرق دارد . دادگاه خانواده‌ی اسلام چندامتیاز دارد  ؛ اینكه فامیل دلش به حال فامیل می‌سوزد ، بیگانه دلش نمی‌سوزد . فامیل سریع جلسه را تشكیل می‌دهد ،اما اگر کار به دادگاه بکشد زمانش با کرام الحاسبین است !  فامیل ها حساسیت‌ها و خلق و خوی یکدیگر رابهتر می شناسند وبهتر و زودتر می توانند به آن نقطه ی کور و گره زوج جوان برسند . خرج هم ندارد دو  آبروریزی هم ندارد ،فامیل هستند وحتی برای حفظ آبروی خودشان هم که شده به کسی و جایی نمی گویند .

اقدام برای اصلاح، نه دامن زدن به اختلاف

« ان یرید اصلاحا » یعنی دو تا داوری كه از فامیل عروس و داماد می‌آیند هر دو هدفشان اصلاح باشد ، هدفشان اختلاف و طرفداری از طرف خودش نباشد . كلمه‌ی اراده در لغت عرب یعنی تصمیم جدی ، نمی‌گوید اگر (یطلب) طلب اصلاح كنند یا اگر میل به اصلاح داشتند . اراده آنجایی مطرح  است كه آدم تصمیمش جدی جدی است . كلمه‌ی (یرید) یعنی قصد جدی داشته باشد .

توفیق الهی در گرو اراده و اقدام خالصانه است

اینكه می‌گوید «یوفق الله» ، یعنی اگر عروس و داماد را آشتی دادی ، نگو کار من بود . بصیرت من بود ، نفوذ كلام من بود ، من من نگو «یوفق الله» خدا جوش داد  وکار را انجام داد .تو کاره ای نبودی و بعد هم می‌گوید «والله خبیر علیم » .

امیدواریم که پای زندگیتان  به هیچ دادگاهی باز نشود .

تنظیم : زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان

پی نوشت :

1- نساء /35

*تلخیص ازمطلب حجت الاسلام آقای قرائتی