آیت الله تبریزی در کلام بزرگان

آيت الله سبحانى (حفظه الله) فرمودند:

1. ايشان يكى از فقهايى بودند كه علاوه بر تبحر كامل در فقه، نسبت به روايات و اقوال مختلف به خوبى اشراف داشتند و به ائمه و اهل بيت(عليهم السلام) نيز ابراز ارادت و علاقه وافر ميكردند. آيت الله ميرزا جواد تبريزى(قدس سره) در حقيقت، علم و عمل را با يكديگر عجين كرده بودند، و خدمات معظم له از نظر تدريس چه در حوزه علميه نجف و چه در حوزه علميه قم بسيار چشمگير بود و آثار فقهى به يادگار مانده و شاگردان فاضلشان، بيانگر عظمت روحى و مقام بزرگ ايشان است. ايشان(رحمه الله)از بعد اخلاقى، زهد و تواضع را به هم آميخته و بسيار اهل مطالعه و از لحاظ علمى كاملاً ممتاز بودند. نه تنها ارزش فقيه بسيار بالا است، بلكه مسئوليت او نيز بسيار دشوار و مهم است، و در واقع ميتوان گفت: غير از فقها كسى نمى تواند اسلام را حفظ كند.

آيت الله استادى:

1. آن مرجع عالى قدر، شخصيتى به تمام معنا با تواضع داشتند و اين صفتى است كه هر انسان كاملى بايد داشته باشد. تواضع، خصلتى است كه رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله)براى علما برشمرده اند و اين خصلت به وضوح در آيت الله العظمى تبريزى(قدس سره)ملاحظه ميشد.

حجت الاسلام والمسلمين نظرى منفرد:

1. عبادت، زهد و ديگر صفات نيكو جزء ارزش ها هستند، اما ارزش كامل نيستند. انسان وقتى انسان ربانى ميشود كه عبادت و زهد را با علم همراه كند. انبياء(عليهم السلام) سفيران الهى هستند كه راه رسيدن به ارزش ها را نشان ميدهند. فقها هم حججى هستند كه بعد از انبياء و ائمه(عليهم السلام) مكمل عقول انسانى و حجت بيرونى خدا هستند. وى با استناد به حديث پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمودند: «انما العلم ثلاثة آية محكمة، أو فريضة عادلة وسنة قائمة» . عقايد، اخلاق و احكام علوم اصلى هستند كه بايد مورد توجه باشند و مهم ترين وظيفه حوزه هاى علميه، خوب آموختن و خوب تعليم دادن علوم است و ميرزاى تبريزى(قدس سره) به بهترين وجه آن را اداء نمود. رحلت فقيهى مثل ايشان، ضربه بزرگى بر حوزه و امت اسلامى است. ايشان بعد از اتمام درس با وجود خستگى، با بردبارى در منزل مينشستند و به سؤالات طلاب پاسخ ميگفتند و دلسوز اسلام بودند. به آن چه كه رسيده بودند عامل بودند. اهل بكاء و مدافع حريم اهل بيت(عليهم السلام) بودند. آن قدر به تعليم و تدريس اهميت ميدادند كه حتى روزى كه مادرشان از دنيا رفت، درس را تعطيل نكردند. در جلسات علمى كه در محضرشان تشكيل ميگردد، هر فرع علمى كه مطرح ميشد روايت آن را از حفظ بودند و با استناد به آن سخن ميگفتند.
2. حوزه هاى علميه بايد از شخصيت و منش آن عالم ربانى درس بگيرند.

حجت الاسلام والمسلمين آل طه:

1. آيت الله العظمى تبريزى(قدس سره)فقيهى فاضل، متقى، متواضع و مرجعى عظيم الشأن براى جهان تشيع بود و با تواضع مثال زدنى در برابر شاگردان، عمر شريف خود را در راه تربيت در حوزه دين سپرى كرد. روحانيون و حوزه هاى علميه بايد از شخصيت و منش آن عالم ربانى درس عبرت بگيرند. دنيا هنوز مفهوم مرجعيّت شيعى را نفهميده است.

حجت الاسلام محمودى بهبهانى:

1.  دنياى امروز مدعى تخصص و رجوع به متخصص هر موضوعى است كه دين نيز يكى از اين موضوعات است. متخصص دين در مرحله اول خداست و بعد انبياء و ائمه(عليهم السلام) به امر او متخصصص دين اند. در زمان غيبت كبرى طبق روايات، فقها اين وظيفه را بر عهده دارند. ميرزاى تبريزى(قدس سره) آن طور كه خودشان فرمودند: تعطيلى نداشتند. گاهى شب ها مشغول مطالعه ميشدند و زمانى از مطالعه دست ميكشيدند كه صداى اذان صبح را ميشنيدند. علاوه بر درس عمومى، درس خصوصى داشتند كه هر روز داير بود. با وجود تدريس، بحث و مراجعات مردمى، ده ها تأليف دارند.
2. در زمان جنگ به ايشان پيشنهاد شد جاى ديگرى بروند، قبول نكردند. حتى پيشنهاد ساخت سنگر را هم رد كردند. تواضع در برابر شاگردان و بى اعتنايى به دنيا از ديگر ويژگى هاى ايشان بود. براى مشهد رفتن پول نداشت، ولى به هيچ وجه از سهم امام استفاده نكرد. از نظر اخلاقى هم به مصداق «كونوا دعاة للناس بالخير بغير السنتكم ليروا منكم الاجتهاد والصدق والورع» آن طور كه فرمودند: هيچ كس را نصيحت نمى كردند، مگر اين كه خودشان قبلاً به آن عمل ميكردند، سال 1355 رژيم بعثى عراق ايشان را از عراق اخراج كرد و به قم فرستاد. سى سال در قم بودند و تعداد زيادى مجتهد و عالم فاضل تربيت كردند. با آن مقام علمى كه داشتند، آن قدر دل باخته اهل بيت(عليهم السلام) بودند كه در روز شهادت حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) با پاى برهنه و پياده به حرم حضرت فاطمه معصومه(عليها السلام)مى آمدند و در سايه زحمت ايشان و ساير علما، روز شهادت حضرت زهرا(عليها السلام) تعطيل رسمى شد. اين ويژگى ها باعث شد كه آن تشييع و تجليل بى سابقه از ايشان صورت گيرد.

حجت الاسلام والمسلمين حسينى بوشهرى:

1. انسان هاى مؤمن و عالمان دين در پيشگاه حق از درجات ممتازى برخوردارند. علم و دانش آن قدر ارزش دارد كه اولين خواهش حضرت ابراهيم(عليه السلام) از خدا، بعد از دعوت قومش به حق اين بود: (رَبِّ هَبْ لِي حُكْماً وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ) . مرحوم راغب اصفهانى در مفردات گفته (حكم و حكمت) از يك ريشه و به اين معنى است كه خدايا مرا از طريق آگاهى و دانش به حق برسان. يعنى به گونه اى باشم كه چهره باطل را در هر لباسى تشخيص دهم. راه رسيدن به حق، آگاهى، علم و دانش است. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نيز در تجليل از عالم ميفرمايند: «من اكرم عالماً فقد اكرمنى ومن اكرمنى فقد اكرم الله ومن اكرم الله فمصيره الى الجنة» . انسان هايى كه عمل صالح انجام ميدهند و در مقابل ذات بارى تعالى خاضع و تسليم اند و به وعده هايى كه خدا داده اطمينان دارند، جايگاه آنها بهشت است. ويژگى ديگر تقواست كه راه را به سوى انسان باز ميكند و نورانيتى به او ميدهد كه حقايق پيش او ظاهر و آشكار شود و اين ويژگى هاى والا منطبق بر ميرزاى تبريزى(قدس سره)است. ايشان 62 سال از عمر 80 ساله خود را در درس، بحث، تدريس و تحقيق در دو حوزه بزرگ نجف و قم سپرى كرد. در قم از خصّيصين آيت الله العظمى بروجردى(قدس سره) و مورد اعتماد ايشان بود، به نحوى كه آيت الله العظمى بروجردى(قدس سره) مسئوليت امتحانات حوزه را به ايشان سپرده بود. در نجف نيز از شاگردان برجسته آيت الله العظمى خويى(رحمه الله) به شمار ميرفت تا آنجا كه ايشان فرموده بودند: جواد آقا، فاضل و مجتهد مطلق است. ممكن است بسيارى از مردم قم با اين مرجع بزرگوار برخورد كرده باشند، اما ايشان را نشناخته باشند. يكى، دو ساعت قبل از اذان صبح با پاى پياده از خانه حركت ميكردند و در خيابان ها قدم ميزدند. ايشان خانه هاى مستمندان را در نظر ميگرفتند و با تأسى به سيره اهل بيت(عليهم السلام)، با دست خود مايحتاج آنها را ميبردند. ويژگى ديگر ايشان تواضع با شاگردان بود. وقتشان را در اختيار شاگردان قرار داده بودند تا سؤالاتشان را بپرسند علاوه بر درس عمومى، درس خصوصى نيز داشتند تا مجتهد تربيت كنند. در ايام فاطميه سيماى زيباى اين عالم ربانى را مشاهده ميكرديم كه با پاى برهنه عزادارى ميكرد، وقتى نام مبارك امام حسين و حضرت زهرا(عليها السلام) برده ميشد، از ديدگانش سيل اشك جارى ميگشت. در منزلشان مرتب مجلس روضه بر پا ميكردند و كسى جرأت نداشت پيش ايشان بر حريم اهل بيت(عليهم السلام)تحدّى كند. آيت الله تبريزى(قدس سره) عاشق اهل بيت(عليهم السلام) بودند; و من ترديدى ندارم در شب اول قبر، حضرات معصومين(عليهم السلام) با پيام حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) به ديدن ايشان آمده اند. رحلت فقيهى مثل ايشان، ضربه بزرگى بر حوزه و امت اسلامى است.

حجت الاسلام والمسلمين شب زنده دار،

1. برخوردارى از اساتيد مبرز در كنار سعى و تلاش فراوان و تداوم در تدريس سطح و خارج در ساليان متمادى و شوق اكيد در تأليف و تحقيق باعث شده بود تا آن عالم ربانى از پختگى بالايى در اصول و فقه برخوردار باشند. ايشان در نجف از شاگردان مرحوم آيت الله العظمى خويى(قدس سره)به شمار ميرفتند. البته در قم نيز ساليانى در درس آيات عظام بروجردى(رحمه الله) و حجت كوه كمره اى (رحمه الله) شركت كردند، ولى قوت علمى و برازندگى ايشان مربوط به همان دوران نجف اشرف بود. فهم عرفى، از شاخصه هاى مهم در فقه است و حضرت آيت الله تبريزى(قدس سره) نيز از اين شاخصه بهره مند بودند، على رغم برخوردارى از مباحث عقلى و صاحب نظر بودن در مباحث عميق اصولى كه قسمتى از آنها مباحث فكرى و عقلى است، فهم عرفى ايشان نيز در حد بالائى بود كه از ويژگى هاى بارز آيت الله العظمى تبريزى(قدس سره) در فقاهت به شمار ميرفت. فهم معانى احاديث و فقه الحديث از برجستگى هاى ديگر اين بزرگوار در كنار ساير ويژگى هاى ممتاز ايشان بود. از حافظه خوبى برخوردار بودند و همين حضور ذهن خوب نسبت به روايات، ادلّه و مباحث فقهى و اصولى، از ايشان يك فقيه حاضر جواب ساخته بود. در توضيح المسائل و غوامض علوم حوزوى (فقه و اصول) توانمند و در ارائه رأى و نظرات خود خوش سليقه بودند. از جمله نعمت هايى كه خداوند به ايشان عنايت كرده بود، خلق و خوى متواضعانه، پدرانه و صميمانه بود. روحيه طلبه پرورى، به فكر طلبه بودن، انصاف در بحث و تجليل از اساتيد، از ديگر خصوصيات اخلاقى ايشان بود. علاقمندى ايشان به اهل بيت(عليهم السلام)نيز صحنه هاى زيبايى را خلق كرده بود، حضورشان با پاى پياده و برهنه در مراسم عزادارى و دسته هاى سينه زنى شهادت حضرت زهرا(عليها السلام)، در زنده نگه داشتن خاطره مظلوميت حضرت صديقه طاهره(عليها السلام) نقش فراوانى ايفا كرد. اين مرجع بزرگوار واقعاً سدى در مقابل اشاعه شبهات و افكار مسموم در جامعه بودند; بسيارى مواقع با نوشتن نامه، از انتشار مطالب غير صحيح جلوگيرى ميكردند. ايشان با قلم، بيان و موضع گيرى عالمانه خود، به مبارزه سلبى و اثباتى در جلوگيرى از هجمه ها و كج سليقگى هاى معاندين و كسانى كه در لباس علم و استدلالات مغالطه آميز حرف هايى را عليه مذهب مطرح ميكردند، اداء وظيفه مينمودند.
2. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً»

خطيب شهير، حجت الاسلام والمسلمين آل طاها در مجلس ختم فقيه مقدس، ميرزاى تبريزى(قدس سره) را اينگونه معرفى كردند:

1. ميرزاى تبريزى(قدس سره) مصداق بارز و اتم آيه شريفه «95»، سوره مريم بودند: (إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً) همانا آنان كه به خدا ايمان آوردند و نيكوكار شدند خداى رحمت، آنها را محبوب ميگرداند.
2. ميرزاى تبريزى(قدس سره) در قلوب كسانى كه ايشان را ميشناختند واقعاً محبوب بود، علت آن رفتار و منش عالى و منحصر به فرد ايشان بود. مرحوم ميرزا(قدس سره) علاوه بر جهات علمى كه به استوانه حوزه معروف بودند، داراى صفاتى بودند كه متدينين از آن الگو ميگرفتند و به وجود ايشان دلگرم بودند.
3. خداوند متعال عزتى به اين مرجع عالى قدر داده بود كه تشييع جنازه او گوياى آن عظمت بود. ميرزاى تبريزى(قدس سره) علاوه بر تلاش براى نشر معارف و علوم اهل بيت(عليهم السلام)در ولاى آنان ميسوختند و تا زنده بودند، اجازه نمى دادند كسى شبهه اى را عمداً مطرح كند؛ سريع موضع ميگرفتند و شبهه را بدون جواب نمى گذاشت. امروز فقدان آن عالم ربانى به وضوح مشهود است و هنوز آن حركت الهى در ايام شهادت حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) بر روى زمين گرم با پاى برهنه، در يادها زنده است و اثر خود را دارد. با موضع صريح و شجاعانه اى كه داشتند يكى از بزرگ ترين شخصيت علمى مدافع حريم اهل بيت(عليهم السلام) در دوران خود شده بودند؛ هم در معارف آل محمد(صلى الله عليه وآله) شبانه روز تلاش ميكرد و هم در ولايت و محبت اهل بيت(عليهم السلام)مى سوختند. ايشان در طول مرجعيت با بركت خويش انقلابى در ميان ارادتمندان اهل بيت(عليهم السلام) ايجاد نمودند. يادش گرامى و راهش پر رهرو باد.

   ---

4. فرآوری حامد رهنما گروه حوزه علمیه