تبیان، دستیار زندگی
فعل هایی که مصدر آن ها به “ - ﺎدن” ختم می شود. در این فعل ها پس از حذف “-ﺎد” از بن ماضی بن مضارع به دست می آید: ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده)

دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده)

در فعل های ساده فارسی پس از حذف “-َن“ از مصدر، بن ماضی باقی می ماند و از جهت تغییری که از بن ماضی به بن مضارع انجام می گیرد، به هشت گروه تقسیم می شود.

1- فعل هایی که مصدر آن ها به “ – یدن” ختم می شود. در این فعل ها پس از حذف “-ید” از بن ماضی بن مضارع به دست می آید:

نالیدن - نالید - نال         بریدن - برید - بر

 استثناهای این گروه عبارتند از:

آفریدن - آفرید - آفرین               گزیدن - گزید - گزین                     چیدن - چید - چین

شنیدن - شنید -شنو               دیدن -دید - ببین

2- فعل هایی که مصدر آن ها به “ – دَن” ختم می شود. در این فعل ها پس از حذف “-د” از بن ماضی بن مضارع به دست می آید:

خوردن - خورد -خور               پراکندن - پراکند - پراکن

 استثناهای این گروه عبارتند از:

آزردن  - آزرد - آزار             آمدن - آمد - آ          بردن - برد - بَر                زدن -زد - زَن

شدن - شد - شو             کردن - کرد - کن           مردن - مرد - میر

3- فعل هایی که مصدر آن ها به “ - ادن” ختم می شود. در این فعل ها پس از حذف “-اد” از بن ماضی بن مضارع به دست می آید:

افتادن - افتاد - افت                                     فرستادن - فرستاد - فرست

 استثناهای این گروه عبارتند از:

دادن  - داد - ده                                          گشادن - گشاد - گشا

4- فعل هایی که مصدر آن ها به “ - ودن” ختم می شود. در این فعل ها پس از حذف “-د” از بن ماضی “-و” به “ ا ” تبدیل می شود:

آزمودن- آزمود - آزما                                     زدودن - زدود - زدا

 استثناهای این گروه عبارتند از:

بودن - بود - بو                                             درودن - درود-  دِرَو

5- فعل هایی که مصدر آن ها به “ -ختن” ختم می شود. در این فعل ها “ت” از بن ماضی حذف و “خ” به “ز” تبدیل می شود:

ساختن - ساخت - ساز                               سوختن - سوخت - سوز

 استثناهای این گروه عبارتند از:

شناختن- شناخت- شناس                     فروختن- فروخت- فروش                گسیختن - گسیخت - گسل

6- فعل هایی که مصدر آن ها به “ -ستن” ختم می شود. در این فعل ها پس از حذف “-ست” از بن ماضی بن مضارع به دست می آید:

زیستن - زیست - زی                             آراستن - آراست - آرا

در این گروه اگر پس از حذف “ست” از بن ماضی فقط یک حرف بی صدا و یک حرف با صدا باقی بماند دو حالت بوجود می آید:

الف) اگر مصوت باقی مانده اَ یا آ باشد در بن مضارع حرف صامت “ھ “ افزوده می شود مانند:

جستن - جست - جه

ب) اگر مصوت باقی مانده “ا ُ “ باشد به “او” تبدیل می شود:

جُستن - جُست - جو

استثناهای این گروه عبارتند از: بستن  دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) بند      پیوستن دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) پیوند     خاستن دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) خیز

شکستن دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) شکن      نگریستن دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) نگر       گسستن دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) گسل       نشستن دستور زبان فارسی(ساختمان فعل های ساده) نشین

7- فعل هایی که مصدر آن ها به “ -شتن” ختم می شود. در این فعل ها “ت” حذف و “ش” به “ر” تبدیل می شود:

کاشتن - کاشت- کار                             گذاشتن - گذاشت-گذار

 استثناهای این گروه عبارتند از:

رشتن -  ریس         گشتن - گرد        نوشتن - نویس         افراشتن - افراز      سرشتن - سرش       کشتن - کش

8- فعل هایی که مصدر آن ها به “ -فتن” ختم می شود. در این فعل ها “ت” حذف و “ف” به “ب” تبدیل می شود:

تافتن - تافت - تاب              یافتن - یافت - یاب

 استثناهای این گروه عبارتند از:

بافتن  -  باف         شکافتن- شکاف        شکفتن - شِکُف

ادامه دارد....

منابع: توصیف ساختاری زبان فارسی(انتشارات امیرکبیر) و دستور زبان فارسی (موسسه فرهنگی فاطمی)

گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان - گردآوری و تنظیم: سمیرا بادامستانی