تبیان، دستیار زندگی
واژه ‌ارز‌در بانكداری بین المللی به معنای پول خارجی است كه گاهی صفت خارجی ‌را هم به آن می ‏افزایند و به صورت .......
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نرخی برای معاملات خارجی

نرخ ارز

بخش اقتصاد- واژه ‌ارز ‌در بانكداری بین المللی به معنای پول خارجی است كه گاهی صفت  خارجی ‌را هم به آن می ‏افزایند و به صورت  ارز خارجی ‌به كار می ‏برند تا وجه تمایز آن را با پول ملی یا پول رایج در داخل یك كشور معلوم كنند.

واژه  سعر‌نیز به معنای ارز است كه در فارسی بیشتر به صیغه جمع یعنی اسعار به معنای پولهای بیگانه استعمال می‏ شود. به كار بردن تركیب  اسعار خارجی ‌هم در فارسی معمول است.

اگر در همه نقاط  جهان و در تمام كشورها فقط یك نوع پول رایج بود مبحثی تحت عنوان  ارز، ‌محلی از اعراب نمی ‏یافت . ولی در حال حاضر تقریباً تمامی ممالك جهان كه دارای هویت ملی و استقلال سیاسی هستند، پولی مخصوص به خودشان ایجاد كرده‏اند، چنانچه در داخل مرزهای جغرافیایی شان و حتی گاهی بیرون از این مرزها، دارای قدرت پرداخت و یا به اصطلاح دارای قدرت ابراء قانونی است .

بنابراین، امروزه نحوه مبادله پولهای كشورهای مختلف و قواعد و مقررات حاكم بر این تبدیل و تبادلات یكی از مباحث های مهم در روابط مالی و پولی بین المللی و نیز عنصر پر اهمیتی در داد و ستد میان كشورهاست.

تعریف ارز

در فرهنگ معین، ارز به معنای ارزش، بها ، قیمت و نرخ یا برابری پول داخلی با پول‌های بیگانه (خارجی) تعریف شده است. در مکالمات بازرگانی و اقتصادی امروز، ارز به معنی پول رایج خارجی استفاده شده است و طبق تعریف مالیه از ارز خارجی، ارز در مفهوم وسیع و بسط یافته، شامل تمامی وسایل پولی پرداخت‌های خارجی است.

رژیم‌های ارزی

ارزش پول ملی کشور در حقیقت قدرت برابری آن با پول کشورهای دیگر است و نرخ ارز بیانگر ارزش یک پول نسبت به پول‌های دیگر است که عرضه و تقاضای آن تجارت و پرداخت ‌های بین‌الملل را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین ارزش پول ملی هر کشور نشان‌دهندهء عملکرد واقعی شاخص‌های اقتصادی آن کشور است و نرخ تبدیل پول امری دستوری نیست. هرچند برخی دولت‌ها در تعیین سیاست‌ها و رژیم ‌های تثبیت نرخ ارز دخالت می ‌کنند، اما در بازارهای جهانی نرخ مبادله بر مبنای بازار است. در این جا به معرفی برخی رژیم‌ های ارزی می پردازیم

رژیم‌ ارزی  روشی است که کشورها به وسیله  آن ارز خود را در مقابل ارز‌های خارجی و بازارهای آن‌ها مدیریت می‌کنند. این رژیم‌ها بسیار مرتبط با سیاست‌های پولی هستند و هر دوی آن‌ها به عوامل یکسانی بستگی دارند.

1-رژیم ارزی ثابت:   

رژیمی ‌است که در آن یک ارگان پولی مرکزی به نام بانک مرکزی، نرخ برابری پول داخلی را با یک یا چند پول خارجی اعلام می ‌کند. این رژیم براساس قانون تصویب می ‌شود. در حقیقت این نرخ وقتی تغییر می ‌کند که قانون آن را تغییر دهد نه عواملی دیگر مانند سیاست. نرخ ثابت قابل تبدیل به سایر ارز‌هاست که به صورت جداگانه ‌این ارز‌ها به عنوان توافقی شناخته می ‌شود و با نوسان پذیرفته شده کم ‌تر از یک درصد در مقابل سایر ارز‌ها قرار می‌ گیرد. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند، نرخ شناور نسبت به نرخ ثابت، ارجح است زیرا نرخ شناور نسبت به بازار ارزی خارجی حساس است و واکنش نشان می ‌دهد. علاوه بر این نرخ ثابت ارز مانع استفاده دولت از سیاست پولی داخلی مستقل برای رسیدن به ثبات داخلی می‌ شود، اما در شرایط ویژه، نرخ ثابت ارز به دلیل اطمینان و پایداری ارجح است. اما این مساله همیشه مصداق ندارد و با ملاحظه کشورهایی که تلاش می‌ کنند قیمت ارز خود را قوی ‌تر کنند مثل انگلستان و آسیای شرقی (قبل از بحران ارزی آسیا) به ‌این مساله پی ‌می ‌بریم.

نرخ ارز

2-رژیم ارزی شناور:  

رژیم شناور یا انعطاف ‌پذیر یک نوع از رژیم‌های ارزی است که در آن به نرخ ارز اجازه داده می ‌شود تا  طبق بازارهای ارز خارجی نوسان کند. البته هیچ ارزی در دنیا وجود ندارد که ارزش آن کاملا و تماماً توسط بازارهای ارزی خارجی تعیین شود به استثنای دلار آمریکا و کانادا. در این موارد، زمانی که نوسانات نرخ ارز بالاست، بانک مرکزی دخالت کرده و مانع عدم ثبات ارز می ‌شود; بنابراین رژیم‌های مدیریت شده نیز وجود دارد. بانک مرکزی به ارز اجازه جریان آزادانه بین یک مرز بالا و پایین را می‌دهد.

نرخ ارز شناور بدان معناست که بانک مرکزی (مرجع پولی) آن کشور به خرید یا فروش ارز خارجی نمی ‌پردازد و این قیمت در بازار خصوصی تعیین می ‌گردد. به عبارت دیگر در این سیستم، نرخ ارز نیز همانند دیگر قیمت‌های موجود در بازار به واسطه عرضه و تقاضا (در این مورد عرضه و تقاضای ارز خارجی) مشخص می‌ شود.

نرخ ارز شناور به دو دسته رژیم شناور آزاد( در آن مدیریت نرخ ارز براساس بازار صورت می‌گیرد)  و رژیم شناور مدیریت شده (اگر نرخ ارز، افزایش شدیدی پیدا کند مسوولان وارد عمل شده با تغییر نرخ بهره یا از طریق سیاست‌های ورود و خروج سرمایه بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارند)  تقسیم می شود.

3-رژیم ارزی خزنده مرز دار:

نرخی است که به آن اجازه داده می‌شود که تا حدی حول ارزش مرکزی آن، نوسان کند و به صورت دوره‌ای تعدیل می‌شود. این رژیم یک مرز وسیع دارد. به دلیل این‌که تخمین دقیق نرخ ارز تعادلی، عملا غیرممکن است بنابراین دامنه‌ای را در نظر می‌گیرند که به نیروهای عرضه و تقاضای بازار عکس‌العمل نشان دهد. نرخ ارز از پیش تعیین ‌شده یا به روش کنترل شده به دنبال شاخص‌های اقتصادی حرکت می‌ کند.

نظام خزنده مرزدار، ناموزونی را کم ‌تر بروز می‌دهد. هرچند مرزها کاملا اعتبار ندارند، نرخ ارز تمایل برگشت به ارزش مرکزی خود را دارد.

باز هم به دو دسته رژیم خزنده ثابت( نرخی است که خود آن ثابت است و همانند حالت قبل به صورت دوره‌ای تعدیل می‌شود) و رژیم خزندهء ثابت با حد افقی( به ‌این نرخ ارز اجازه داده می‌شود که تا یک حد ثابت (بیش‌تر از یک درصد) حول نرخ مرکزی نوسان کند) تقسیم می شود.

ارزیابی رژیم‌های ارزی

طبق رویکرد سنتی، رژیم ارزی ثابت سبب کاهش هزینه‌های مبادلاتی و ریسک نرخ ارز می‌شود. همچنین یک لنگر اسمی ‌برای سیاست پولی و کنترل تورم است. با این حال رژیم شناور امکان اتخاذ سیاست پولی مستقل و هدایت اقتصاد داخلی کشور را به وجود می ‌آورد در نتیجه اگر کشور بخواهد رقابت بین‌ المللی خود را برای بهبود تراز پرداخت‌ها(تراز پرداختها سندی است که درآن معاملات ومبادلات اشخاص حقیقی وحقوقی مقیم یک کشور با خارج به طور منظم برای مدت یک سال درآن ثبت می گردد.) افزایش دهد بهتر است که نرخ ارز را تغییر دهد تا قیمت میلیون‌ها کالا و خدمات. با این وجود از آن جایی‌ که نرخ ارز شناور، تغییرپذیری بالایی دارد، باعث بی‌اعتمادی و رکود سرمایه ‌گذاری و تجارت بین‌الملل خواهد شد.

بسیاری از تجار و سیاستگذاران اروپایی معتقدند، تغییرپذیری نرخ ارز بر تجارت و سرمایه ‌گذاری اثر نامطلوبی داشته بنابراین به دنبال تشکیل اتحادیه پولی اروپا رفتند.

رژیم خزندهء مرزدار تغییرپذیری نرخ ارز را کاهش می ‌دهد. هم چنین نرخ‌های شناور مدیریت شده تغییرپذیری کم‌تری نسبت به رژیم شناور دارند. بنابراین اولویت در موارد بلند مدت با نظام خزندهء مرزدار، شناور مدیریت شده، ارز ثابت و در نهایت شناور آزاد است.

بازار ارز

بازار ارز بازاری است که در آن واحدهای پولی خارجی از قبیل ین یا یورو یا پوند با واحد پولی داخلی مثل دلار آمریکا مبادله می‌شوند.

این بازار در یک مکان متمرکز قرار ندارد، بلکه شبکه ‌ای غیرمتمرکز است. با این وجود بازار ارز با کمک تکنولوژ ی‌های جدید اطلاعات و ارتباطات، بسیار منسجم و نظام یافته است.

در بازارهای نقدی، طرفین برای تحویل بلافاصله ارز خارجی قرارداد می‌ بندند. اما در بازارهای آتی طرفین بابت تحویل ارز در زمانی مشخص در آینده (مثلا ظرف سه ماه آتی) با یکدیگر قرارداد منعقد می ‌کنند. در بازارهای حق خرید نیز طرفین به انعقاد قراردادی مبادرت می ‌ورزند که این امکان را برای یکی از طرفین فراهم می‌آورد که در آینده ارز خارجی خریده یا بفروشد، اما این امر را الزامی نمی‌ سازد (واژه حق خرید از این نکته ناشی می ‌گردد). بخش عمده‌ای از مبادلات، میان بانک‌ ها صورت می ‌گیرند که این مبادلات یا از طرف خود بانک یا به نمایندگی از مشتریان صورت می‌ گیرد. طرف مقابل این معاملات می‌تواند یک واسطه دیگر، یک موسسه مالی دیگر یا یک مشتری غیرمالی باشد.

ریحانه حمیدی فر

گروه جامعه و ارتباطات