حمزه ، مظهر رشادت و جهاد

محبوب پیامبر

بدون شک حضرت حمزه ، از محبوب ترین شخصیت هایی است که رسول گرامی اسلام (ص) بیشترین محبت و علاقه را به آنان ابراز داشت و پیوسته فضیلت های آنان را برای همگان اعلام کرد .

حمایت های دیرینه از پیامبر(ص)

حضرت حمزه همواره پشتیبان رسول گرامی اسلام (ص) بود . او در برابر مخالفان و بدخواهان اسلام و پیامبر(ص) قاطعانه می ایستاد و مانع اذیت و آزارهای آنان می شد .

وعده بهشت :

هنگامی که در جنگ بدر امیرمؤمنان علی (ع) و حمزه و عبیدة بن حارث به جنگ سه تن از سران بزرگ قریش ؛ یعنی عتبه ، شیبه، و ولید رفتند و هر سه تن را به هلاکت رساندند ، خداوند متعال آیات 23 و 24 سوره حج را در شأن امیرمؤمنان ، حمزه و عبیدة بن حارث نازل فرمود : « آنان که به خدا ایمان آوردند و نیکوکار شدند ، البته خدا آنان را در بهشت هایی داخل گرداند که زیر درختانش نهرها جاری است و در آنجا طلا و مروارید بر دست زیور بندند و تن به جامه ابریشم بیارایند .»

حضرت حمزه فرزند عبدالمطلب بود . عبدالمطلب از کسانی بود که به سنت ابراهیمی پای­بند بود و فرزندانش را از ظلم و ستم و امور پست دنیا نهی و به صفات نیک تشویق می کرد .

می توان گفت که اگر همه شهدای اوّلین و آخرین ، در یک صف و حمزه ی سیّد الشّهدا به تنهایی در یک صف قرار گیرد ، طبق گفته ی رسول خدا ، او بر همه  شهیدان ، به جز انبیاء و اوصیاء ، فضیلت و برتری خواهد داشت ؛ «سَیّدُ شُهَداءِ اْلاَوَّلین وَ الآخِرین ما خَلا الأَنبیاءِ وَ الأَوصیاء ».¹

آری ، تنها او است که با لقب « افضل الشهدا » و « اسد اللّه و اسد رسوله » و « سید الشهدا » مفتخر و ملّقّب گردید .

حضور حمزه در کنار رسول خدا از همان سال های اولیه بعثت می باشد و در اکثر شرایط همراه پیامبر بود .

با خبر پیمان شکنی قبیله یهودی بنی قینقاع در شوال سال دوم هجرت ، پیامبر لشکری از مهاجر و انصار را به سمت آنان فرستاد که پرچمدار آن حمزة ابن عبدالمطلب بود . مسلمان ها پانزده روز آنها را محاصره کردند تا تسلیم شوند . به واسطه عبدالله ابن ابی ، پیمان دوباره ای با پیامبر بستند که از مدینه خارج شده و اقدامی بر علیه مسلمانها انجام ندهند . ²

یکی دیگر از افتخارات  حضرت حمزه  حضور در جنگ بدر بود .³

عبدالرحمان ابن عوف گوید : در بدر من پس از فرار مشرکین مشغول جمع آوری غنایم بودم ، ناگاه چشمم به امیة ابن خلف و پسرش که از مشرکین بودند افتاد ، مرا صدا زدند و کمک خواستند . او از من پرسید : امروز مردی در میان شما بود که با پر شترمرغ برخود نشانی زده بود⁴ او کیست ؟ گفتم : حمزة ابن عبدالمطلب . گفت : او امروز کارهای زیادی علیه ما کرد . او بود که صفوف ما را در هم شکست و به خاک سیاهمان نشانید. ⁵

آخرین غزوه ای که حمزه سیدالشهدا در آن جنگید و به شهادتش انجامید ؛ غزوه احد بود .حمزه سیدالشهدا آنچنان سخت با دشمن می جنگید که مورد تعجب صفوان ابن امیه مشرک قرار گرفت . صفوان پرسید : او کیست که این گونه می جنگد ؟ پاسخ دادند : حمزة ابن عبدالمطلب . گفت : تا به امروز ندیده بودم که مردی چنین بر خویشان خود بتازد. ⁶

گرچه حضرت حمزه به دست غلامی شقی ، به نام وحشیِ حبشی به شهادت رسید لیکن در انجام این جنایت هولناک ، او را دو نفر تشویق و ترغیب نمود؛

1ـ  جُبیر بن مُطعِم

در جریان جنگ احد ، جبیربن مطعم به غلام خویش وحشی چنین گفت : پس اگر در جنگ احد اگر یکی از سه تن ؛ علی ،محمد یا حمزه را بکشی آزادت می کنم ، زیرا بجز این سه تن کسی با عموی من هم سنگ نیست .

2- هند همسر ابوسفیان

با وحشی ملاقات نمود و بر انجام مأموریتی که بر عهده گرفته بود ، تأکید و ترغیب کرد و در مقابل قتل یکی از سه نفر که جبیر پیشنهاد داده بود ، جایزه بزرگی را بر وی وعده داد .

وحشی می گوید :درروز جنگ احد به حمزه حمله کردم  وابتدا شکم او را دریدم و سپس جگرش را بیرون آوردم و آن را پیش هند دختر عتبه بردم و گفتم : اگر قاتل پدرت را کشته باشم به من چه خواهی داد ؟ گفت : همه ی جامه های گران بها و زر و زیورم را .⁷

« لَنْ أصابَ بِمِثْلِکَ أبدا ؛ برای من مصیبتی بالاتر از مصیبت تو نیست . » رسول خدا بعد از مشاهده ی جسد حمزه فرمودند :

و نیز فرمود : «وَ اللّه ما وَقفتُ مَوقِفا أغیَظ عَلَیَّ مِن هذا الْمَکان ؛ به خدا سوگند تا کنون چنین مصیبت سختی بر من روی نداده بود.»⁸

در آن حال بود که فرمود : هم اینک جبرئیل نازل شد و این مژده را به من داد : « اِنَّ حَمزة مَکْتُوب فی السَّماوات السَّبْع حَمْزَةَ بْن عَبْدالمُطَّلب اَسَد اللّه وَ اَسَدُ رَسُولِه ؛ در آسمان های هفتگانه نوشته شده است که حمزه شیر خدا و شیر رسول خدا است .»⁹

بیشتر مورّخان و محدّثان ، از عبداللّه بن عباس نقل کرده اند بر خلاف همه شهیدان ، که رسول خدا بر آنان ، مانند همه مسلمانان دیگر ، یک نماز می خواند ، بر پیکر عمویش حمزه هفتاد نماز یا هفتاد و دو نماز گزارد . بدین ترتیب که : ابتدا پیکر عمویش را با یک قطعه لباس سفید پوشاند ، سپس با هفت تکبیر بر وی نماز خواند . پس از آن هر یک از شهدا را آوردند که بر وی نماز بخواند ، در کنار پیکر حمزه قرار داد و به هر دو نماز خواند و سرانجام بر پیکر عمویش هفتاد و دو نماز گزارد.¹⁰

رسول خدا چرا اندوهگین بود؟

 رسول خدا در شهادت عمویش به شدت متأثر و اندوهگین بود و لذا چون پیکر او را دید با صدای بلند گریست . پر واضح است که این حزن و اندوه شدید رسول خدا ، مگر به جهت فداکاری و ثبات قدم حمزه و تلاش و جانفشانی عموی رسول خدا در روشن کردن کلمه ی حق نبود .

در واقع اندوه رسول خدا اندوه بر مصیبتی بود که از فقدان یک مجاهد مخلص و مدافع شجاع بر اسلام وارد شده بود ؛ زیرا رسول خدا نه در اثر عواطف شخصی و به انگیزه علاقه قومی بر کسی محزون می گرید و نه کسی را با این انگیزه ها به گریه تشویق می نمود بلکه علاقه و دوستی او ، و دوری و انزجارش  برای خدا بود .

معیار اندوه رسول خدا بر حمزه ، بر ارتباط حمزه با خدا بر می گردد و حزن پیامبر بر وی به مقیاس خسارت فقدان او نسبت به اسلام بود .

حمزه سیدالشهدا در دامنه­ی کوه احد و در کنار شهدای دیگر به خاک سپرده شد اما صد افسوس که با سلطه­ی در حجاز نه تنها خانه و حرم شریف حضرت حمزه، بلکه حرم­های دیگر شخصیت­های بزرگ اسلام نیز منهدم گردید .

1- مغازی ،ج 1،ص 170

. مغازی، ج 1، ص 178 و ابن هشام، ج 3، ص 50  2-

3- سیره ی ابن هشام ،ج 2،ص 277

4- حمزه در جنگ بدر با پر شترمرغی که بر کلاه خودش بود، مشخص می شد .

5- سیره ی ابن هشام ،ج 2 ،ص 284

6- همان، ص 290

7- طبری، ذخائر العقبی، ص 183

8- تفسیر قمی، ج 1، ص 123؛ کامل بن اثیر، ج 2، ص 112؛ تاریخ الخمیس، ج 1، ص 331

9- تاریخ ابن ابی کثیر، ج 4، ص 40

10-  سیره ابن هشام، ج3، ص30 ؛ الروض الأُنُف، ج3، ص17 ؛ سنن أبی داود، ج2، ص174