طلبه و جامعه (قسمت سوم)

سلسله مقالاتی درباره بررسی نیازمندیهای طلاب در ورود به عرصه های اجتماعی

بخش سوم: توانمندی فهم و تحلیل پدیده ها و جریانات اجتماعی

1. یکی از الزامات شخصیت انسان مسلمان بصیرت و قدرت بر تحلیل رفتارها و پدیده های اجتماعی است تا بتواند در پرتو تحلیلی همه جانبه از سطح و ظاهر پدیده ها عبور، و به درون امور و روابط ناپیدای آنها رسوخ کند که بتواند واکنشی سنجیده و تصمیم و رفتاری به موقع در قبال آنها اتخاذ کند. زيرا موضوعات و مسائل اجتماعي، پيوند و ارتباط ژرف، ناگسستني و نظام مند با امور فرهنگي- معرفتي ، سياسي و اقتصادي، نظامي و... دارد. لذا مشارکت اجتماعي و حساسیت نسبت به امور جامعه، نیازمند داشتن بینش و آگاهی های دقیق، تحلیل صحیح و منطقی قضایا و تفسیر و تأویل رفتار شخصیت ها، دولت ها و جریانات، شرایط داخلی و بین المللی است، این مهم به طور قطع و یقین برای روحانیت و طلاب به عنوان رهبران فرهنگی ملت و مرجع اعتماد مردم بسیار مهم و ضروری است.

چنان که امام علی علیه السلام می فرماید: «مَن عَرَفَ الاَیام لَم یغفل عَن الِاستِعدَاد؛ (1) کسانی که با شرایط و اوضاع زمانه آشنایی دارند، از فراهم کردن و کسب آمادگی های لازم غافل نمی شوند.»

2. حق و باطل دو امر کاملاً متمایز از هم در عالم واقع نیستند و چنین نیست که بتوان به سادگی آنها را از هم تشخیص داد و یکی از آن دو را به رغبت و اختیار انتخاب نمود؛ بلکه آنچنان آن دو در هم تندیده اند که گاه بسیاری از نخبگان هم دچار نوعی غفلت و اشتباه می شوند از این رو است که در روایات اسلامی آمده است که «میان حق و باطل فقظ چهار انگشت فاصله است یعنی فاصله میان چشم تا گوش»؛ از این رو قرآن كريم نيز به عنصر هدايت‌گري و بيداري مردم توجه ويژه‌اي نموده است، (2) و بر بصيرت و قدرت تحليل و شناخت حق از باطل (فرقان)؛ آثار و مراتب بسياري را ذکر فرموده است. (3)

مقام معظم رهبری می فرماید: «عالم‌ترين عالم‌ها و دانشمندترين دانشمندها هم اگر مغز سياسي و فهم سياسي نداشته باشند با يك آب نبات، بسوي دشمن مي‌روند و مجذوب او مي‌شوند. اين نكات ريز را جوان‌هاي ما بايد درك كنند.» (4)

3. امروزه مسائل و مباحث اجتماعی، از تنوع، پیچیدگی، گستردگی، در هم تنیدگی و اهمیت ویژه‏ای برخوردار و بینش خاصی برای فهم و تفسیر آنها نیاز است. بسياري از پديده هاي اجتماعی داراي دو وجه متمايز از هم هستند:(5) 1- وجه آشكار، كه درك آن براي افراد عادي بطور معمول امكان پذير است. 2- وجه پنهـان، كه درك آن براي افراد عادي بطور معمول امكان پذير نمی باشد و باید به درون و زوایای ناپیدای آنها نفوذ کرد. به همین دلیل، برای فهم این پیچیدگی و نفوذ به درون و زوایای ناپیدای آنها می بایست به توانمندی فهم و تحلیل پدیده ها و جریانات اجتماعی شد.

مقام معظم رهبری می فرماید: «البته شما بايد قدرت تحليل سياسي پيدا كنيد. اگر جواناني و ملتي بينش سياسي نداشته باشند، فريب مي‌خورند؛ آنها را از صحنه خارج مي‌كنند و با ابزار دين، آنها را كنار مي‌زنند.»(6)

همچنین می فرماید: «بنده دلم مي‌خواهد اين جوان‌هاي ما، شما دانشجوها- چه دختر و چه پسر- و حتي دانش‌آموزهاي مدارس، روي اين ريزترين پديده‌هاي سياسي دنيا فكر كنيد و تحليل بدهيد. فرض كنيم تحليل هم بدهيد كه خلاف واقع باشد، باشد.»(7)

4. بصيرت و شعور اجتماعي، لازمه اتخاذ مواضع درست و رفتار آگاهانه و سازنده مي باشد. وجود اين ويژگي در مورد طلاب جوان و رهبران فکری جامعه بسيار ضروري است؛ چرا كه طلاب جوان به دليل جواني و آرمان خواهي، در حوادث و مسائل پيش آمده بيش و پيش از ديگر اقشار جامعه موضع مي گيرند. بنا بر این یکی از وظایف مهم حوزه های علمیه این است که نوجوانان و جوانان را با شيوه هاي ساده به تحليل پديده هاي سياسي آشنا کنند تا بتوانند به عنوان مفسر اجتماعی، مسائل مهم روز ايران و جهان را تحليل و تفسير نمايند.

امام خمینی(ره) در این باره می فرماید: «آقایان که تربیت بچه‌ها را می‌کنند، مسائل سیاسی روز را هم به آنها تعلیم بکنند. نمی‌‌گویم همة آن این باشد. همه چیز باید باشد. یک بچه‌ای که از یک مدرسه بیرون می‌آید، باید مسائل دینی‌اش را بداند. مسائل نماز و روزه‌اش را بداند. هم تربیت های علمی بشود... و هم تربیت سیاسی.» (8)

همچنین می فرماید: «اين جواناني كه دست ما هستند و با آنها رابطه داريم، اينها را بايد تربيت اسلامي، تربيت ديني و متوجه به مسائل روز كنيم. جوری باشد كه از اول اين بچه‌ها و جوانها، مسائل روز دستشان باشد و بفهمند كه بايد چه بكنند در آتيه.» (9)

مقام معظم رهبری نيز می فرماید: «جوان امروز، اگر اهل دين، اهل معنويت، معرفت، انديشيدن و اهل تقوا به اين معنا بود -يعني با محاسبه، با دقت، با انديشه و با نظر فكر كردن و تصميم گرفتن و اقدام كردن- آينده مملكت از آن اوست. به عكس اگر جوان مملكت، با ولنگاری، با بی‌اعتنايی به اصول و به شعارهای حقيقي دين و انقلاب، با بي‌خبری، با نداشتن تحليل نسبت به مسايل گوناگون كشور و مسايل جهانی، رشد كرد؛ اگر درس هم بخواند، به نفع كشور، تمام نخواهد شد و آينده‌ی كشور، تضمين نخواهد شد.» (10)

مقام معظم رهبری در ديدار علما و روحانيون استان همدان خطاب به طلاب جوان می فرماید: «شما طلبه‌ى جوانى هستيد در مدرسه‌ى آقاى آخوند، يا مدرسه‌ى زنگنه، يا مدرسه‌ى مرحوم آقاى آقاشيخ على دامغانى؛ و داريد در همدان، در ملاير، در فامنين و هر جاى ديگر درس مى‌خوانيد. اگر بحث سياستهاى جهانى و استكبار جهانى و امريكاى با آن عظمتِ ظاهرى بشود و بگويند اينها با شما مخالفند، شما نبايد بگوييد مگر من چه كسى هستم كه با من مخالفند؛ من يك طلبه‌ى گوشه‌ى مدرسه‌ى آقاى آخوند در همدان هستم. من مى‌خواهم بگويم اين فكر اشتباه است. اينها با يك‌يك شما نه تنها مخالفند، بلكه دشمن‌اند. به هر كدام از شماها به چشم منبعى براى روشنگرى و افشاگرى نگاه مى‌كنند؛ كه اگر اين منبع فعال شود و كار بكند و باطن و استعداد و ظرفيت خودش را بروز دهد، كار بر استكبار دشمن دشوار خواهد شد. از نظر آنها هر يك از شما بالقوه يك امام خمينى هستيد. اينها با يك‌يك عمامه به سرها و طلبه‌ها و روحانيون دشمن‌اند؛ چرا؟ چون بناى كار آنها بر ظلمات، بر چشم‌بندى و بر كتمان حقيقت و پرده روى كار كشيدن است. ... پس امروز مشى اساسى استكبار عبارت است از كلاه سر دنيا گذاشتن، كلاه سر بشريت گذاشتن؛ به قول عربها: «التعتيم الاعلامى»؛ يعنى غبارآلود كردن فضا، يا به تعبير قديمىِ خود ما «گل‌آلود كردن آب». اگر در اين فضا كه همه‌جا را تاريك كرده‌اند، يك نفر پيدا شود كه نورافكنى بيندازد، اينها چه حالى دارند و نسبت به او چه موضعى مى‌گيرند؟ شما همان كسى هستيد كه نورافكن مى‌اندازيد. لذا با روحانيت اسلام و بخصوص با روحانيت شيعه مخالفند؛ علتش هم اين است كه روحانيت شيعه مستقل است.» (11)

منابع:

1. حکیمی، محمدرضا، الحیاه، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج 1، ص 135

2. سجده، آيه:24؛ نحل، آيه: 44

3. انفال/29؛ انبياء/48؛ حجرات؛6؛ يوسف/39؛ زمر/17و18

4. مقام معظم رهبری، روزنامه كيهان،13/11/77

5. حسن بهشتی پور، روش تحليل سياسي، http://beheshtipour.blogfa.com

6. مقام معظم رهبری، دانشگاه و رسالت دانشجو/ج1و2، ص300

7. مقام معظم رهبری، كيهان/13/8/78

8. صحيفة نور، مجموعه رهنمودهاي امام خميني، سازمان مدارك فرهنگي انقلاب اسلامي، انتشارات سروش، 1372، ج5، ص109

9. صحيفه نور، ج5، ص250

10. كيهان، 5/3/78

11. بيانات در ديدار علما و روحانيون استان همدان 15/04/1383

نویسنده: سیدمهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان

تنظیم: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان