ما و آلودگی نوری

آلودگی نوری.

عبارت عجیبی است. نه؟

مگر نور هم می تواند آلودگی ایجاد کند؟

در مطالب گذشته به طور مفصل به آلودگی نوری پرداخته ایم، اما در این نوشته می خواهیم انواع این نوع آلودگی را مطرح کنیم تا با شناخت آنها از ایجادشان پرهیز کنیم.

اصطلاح کلی آلودگی نوری به مشکلات چندگانه ای اطلاق می گردد که به وسیله استفاده کم بازده، آزار دهنده، افزون بر نیاز یا غیر منطقی از نور مصنوعی ایجاد می شود. دسته بندی اختصاصی آلودگی نوری شامل موارد زیر می گردد؛

فراتازی نوری

فراتازی نوری آنست که نوری ناخواسته وارد حریم شخصی کسی شود، همچون نور چراغ های روی دیوار و سردر همسایه. یک مشکل معمول ناشی از نور متجاوز زمانی رخ می دهد که نور شدیدی از بیرون و از راه پنجره به داخل خانه کسی بتابد که ناخوشایندی هایی همچون بروز بی خوابی و یا از بین بردن چشم انداز شامگاهی را در پی خواهد داشت.

این پدیده آزار ویژه ای را برای اخترشناسان آماتور در پی دارد. چرا که نورهای احتمالی کنترل نشده در نزدیکی آنها، رصد آسمان شب را از محل سکونتشان ناممکن می سازد. بیشتر رصدخانه های اپتیکی مهم در بخش هایی جای گرفته اند که حوزه پیرامون آنها دارای قوانین سختگیرانه و موانع کافی در راستای محدود سازی و کنترل بکارگیری منابع نوری می باشد.

روشن سازی بیش از اندازه

این اصطلاح به زیاده روی در بکارگیری نور اطلاق می گردد. میانگین انرژی هدر رفته بر اثر روشن سازیِ افزون بر نیاز، به تنهایی در آمریکا، روزانه برابر چندین میلیون بشکه نفت ارزیابی شده است. نیاز به یادآوریست که بشکه های نفت رقمی نمادین و معادلی برای مصرف انرژی از تمامی منابع می باشد.

این نوع آلودگی نوری ریشه در عوامل زیر دارد:

بکار نگرفتن زمان سنج، حسگرهای حرکتی یا دیگر وسایل کنترل برای خاموش کردن منابع روشنایی هنگامی که نیازی به آنها نیست.

طراحی ناشایست، به ویژه در روشن سازی محیط های کاری که در آنها سطوح بالایی از روشنایی، افزون بر نیاز آن محیط کار در نظر گرفته می شود.

انتخاب نادرست حباب چراغ ها که سبب می شود این چراغ ها نتوانند نور را به طور مستقیم و تنها به بخش های مورد نیاز بتابانند.

گزینش ناشایست منابع نوری پرمصرف، برای اهداف روشن سازی که با منابع کم مصرف تر دست یافتنی هستند.

کاستی در آموزش مدیران ساختمان ها و ساکنین آنها جهت بکارگیری بهینه ی دستگاه های روشن سازی.

کاستی در رسیدگی و تعمیر چراغها که افزایش نورهای هرز و هزینه بری بیشتر را در پی دارد.

خیره کنندگی

این پدیده در نتیجه تضاد شدید مناطق روشن و تاریک در میدان دید ایجاد می شود. گاهی نگاه کردن به یک رشته نورانی لامپ بی حفاظ یا با حفاظ نامناسب این پدیده را ایجاد می کند. تابیدن نور به داخل چشم رهگذران یا رانندگان می تواند تا بیش از یک ساعت دید فرد را دچار اختلال کند. این پدیده علاوه بر مورد فوق، به دلیل ایجاد تضاد شدیدی بین مناطق روشن و تاریک، مانع درک صحیح میزان تیرگی و روشنی توسط اندام بینایی می شود. کنترل این پدیده در تامین ایمنی راهها دارای اهمیت بسیاری است. زیرا درخشش و پوشش نامناسب چراغهای کنار راه ممکن است رانندگان یا رهگذران را دچار کوری گذرا کند که همین امر می تواند مقدمه حوادث رانندگی شود. خیره کنندگی را می توان به شیوه های گوناگون دسته بندی کرد. یکی از این دسته بندی ها توسط Bob Mizon (هماهنگ کننده ی انجمن آسمان تاریک بریتانیا) ایجاد شده که بدین شرح می باشد:

کورکننده:

که به توصیف اثری همانند آنچه بر اثر خیره شدن به خورشید برای چشم ها اتفاق می افتاد، می پردازد. این عارضه کاملاً کور کنده بوده و فرد را به اختلالات گذرای  بینایی دچار می سازد.

ناتوان کننده:

به توصیف اثری مانند کور شدن توسط نور چراغ خودروهای مقابل همراه با کاهش عدیده ی توانمندی های بینایی می پردازد.

آزار دهنده:

به تنهایی موقعیت خطرناکی ایجاد نمی کند. در بهترین حالت رنجش آور و خشم انگیز است. تحمل آن برای بلند مدت می تواند سبب احساس خستگی گردد.

درهم ریختگی منابع نوری

درهم ریختگی منابع نوری به دسته ی نورهای شدید گفته می شود. تجمع منابع نوری و تلاقی نورهای گسیل شونده از آنها ممکن است سبب گیجی و انحراف حواس فرد از موانع شود. افزون بر موارد بالا، بسیاری از تصادفات را می توان پی آمد این پدیده دانست.

موارد نمایانی از این گونه در راه هایی که چراغ های دو سوی آن بد طراحی شده یا تابلوهای تجاری درخشانی پیرامون جاده را دربرگرفته دیده می شود. در تابلوهای تجاری بسته به انگیزه شخص یا سازمان نصب کننده آنها نورپردازی های گوناگونی بکار گرفته می شود که برخی از این نورپردازی ها حتی ممکن است سبب پراکندگی حواس رانندگان و زمینه ساز تصادفات شوند.

هاله نورانی در آسمان شب

این پدیده از دو عامل ناشی می شود؛ یکی بازتاب نور به سمت آسمان از بازتاب کننده هایی که در معرض تابش چراغها قرار گرفته اند و دیگری چراغهایی با هدایت ناشایست نور، بگونه ای که نورشان به سوی آسمان می تابد. نورهایی که به سمت آسمان می روند در برخورد با جو دچار پراش می شوند و نرخ این پراش وابستگی بسیاری به طول موج نور گسیل شونده دارد.

ترجمه: سها حکیمی

به نقل از: انجمن مبارزه با آلودگی نوری در ایران

تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر