ضربان
تاكنون با تداخل امواج و چگونگی به وجود آمدن امواج ایستاده آشنا شدیم. اما اگر دو موج كه با هم اختلاف بسامد كمی دارند، تداخل كنند چه وضعّیتی پیش می‌آید؟
در مدل سازی زیر این پدیده شبیه سازی شده است.
اگر دو منبع صوت كه با هم اختلاف بسامد كم دارند شروع به تولید صدا كنند چه صدایی شنیده می شود؟
برای بررسی این وضعّیت اینجا را کلیک کنید و به مدل سازی توجّه كنید.(فایل index را بازکنید.)
برای مشاهده فیلم روی شكل زیر کلیک کنید.
در شكل زیر دو منبع تولید صدا (دیاپازون) در كنار یكدیگر قرار گرفته اند. وقتی به دیاپازون ضربه‌ای زده می شود، صدای تولیدی توسط آن فقط یك بسامد دارد. هر دو دیاپازون در این شكل یكسان هستند و صدایی با بسامد 440 هرتز تولید می كنند. با این حال بر اثر چسباندن یك تكه موم بر یكی از آن ها بسامد‌اش كاهش یافته و صدایی با بسامد 438 هرتز تولید می كند.
وقتی هر دو دیاپازون شروع به تولید صدا می كنند به شكل عجیبی صدا به طور متناوب زیاد و كم می شود. تغییر متناوب در شدّت صدا به عنوان ضربان شناخته می شود و این امر بر اثر تداخل دو موج كه بسامدشان كمی متفاوت است حاصل می شود.
در فیلم های زیر ضربان را در سه حالت مختلف می شنوید. دقت كنید برای تغییر بسامد یكی از دیاپازون ها، تكه فلزی روی آن جابجا می شود.
برای مشاهده فیلم روی شكل کلیک کنید.
برای مشاهده فیلم روی شكل کلیک کنید.
برای مشاهده فیلم روی شكل کلیک کنید.
نوازندگان اغلب به وسیله شنیدن صدای ضربان بسامد آلات موسیقی را تنظیم می كنند. به عنوان مثال یك نوازنده پیانو، یك تار را (كه می‌خواهد تنظیم كند) به صدا درآورده و همزمان با آن تار تنظیم شده و درست دیگری را نیز به صدا درمی آورد.
نوازنده پیانو آن قدر كشش تار نادرست را تغییر می دهد تا (مقدار بسامد ضربان صدای شنیده شده از این دو تار كاهش یافته و) هیچ ضربانی شنیده نشود. در این حالت نوازنده از مطابقت بسامد تولید شده توسط تار اطمینان حاصل می كند.
گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان - تهیه: محسنی
تنظیم: سمیرا بادامستانی
