بارداری چقدر اضافه وزن می ‌آورد؟

مرز طبیعی و غیرطبیعی در افزایش وزن دوران حاملگی

سلامت جنین به دو عامل بستگی دارد؛ یکی وزن مادر در آغاز بارداری و دیگری، روند وزن‌ گیری مادر در طول بارداری.

هر گونه اختلال در این دو مورد به تشکیل جفت کوچک‌ تر منجر شده و جفتی که خوب تشکیل نشود و نتواند به ‌طور کامل نیازهای جنین را تامین کند طبیعتا در روند رشد او تاثیرگذار خواهد بود.

در گذشته، دوران بارداری را 40 هفته تلقی می ‌کردند. عقیده بر این بود که افزایش وزن فیزیولوژیک بین 5/8 تا 5/12 کیلوگرم در طول تمام دوران 40 هفتگی بارداری لازم است.

بارداری به 3 دوره تقسیم می ‌شد؛ در ثلث اول که 12 هفته ی اول بارداری بود، عقیده بر این بود که به علت تغییرات هورمونی، گر چه دوران ساخت اندام ‌های جنینی است، معمولا به علت حالت بی‌ میلی و ویار، وزن مادر یا افزایش پیدا نمی ‌کند یا مقدار افزایش وزن بسیار ناچیز است. اما اعتقاد بر این بود که از هفته 13 به بعد افزایش وزن باید طبق فهرست زیر پیشرفت کند:

هفته 13 تا 15 هر هفته 250 گرم

هفته 16 تا 18 هر هفته 300 گرم

هفته 19 تا 22 هر هفته 350 گرم

هفته 23 تا 24 هر هفته 400 گرم

هفته 25 تا 26 هر هفته 450 گرم

هفته 27 تا 39 هر هفته 500 گرم

هفته 39 به بعد هر هفته 250 گرم

تا مدت ‌ها، روند بالا را برای افزایش وزن در نظر می گرفتند، اما اخیرا مساله افزایش وزن دوران بارداری را با میزان شاخص توده بدنی مادر یا BMI در ورود به بارداری مرتبط می‌ دانند.

اضافه وزن مادر باردار طبق معیارهای جدید

شاخص توده بدنی مادر یا BMI از تقسیم وزن(به کیلوگرم) به مجذور قد(به متر) به دست می ‌آید.

اگر زنی در آغاز بارداری دارای BMI کمتر از 8/19 باشد، توصیه می‌ شود افزایش کل وزن او بین 5/12 تا 18 کیلوگرم باشد.

اگر این میزان بین 8/19 تا 26 باشد، افزایش وزنش باید 5/11 تا 16 کیلوگرم در طول بارداری باشد و اگر مقدار BMI او بین 26 تا 29 باشد لازم است بین 5/7 تا 11 کیلوگرم اضافه وزن پیدا کند.

افراد چاق که دارای BMI بالای 26 هستند هم اگر 6 کیلوگرم وزن بگیرند افزایش وزن شان مناسب است.

این افزایش وزن بارداری، 50 درصد مربوط به مادر و 50 درصد مربوط به جنین و ضمایم بارداری است.

در دوران بارداری قسمتی از افزایش وزن که مربوط به افزایش حجم اندام‌‌ ها و مایعات است و 50 درصد وزن افزوده شده را به خود اختصاص می‌ دهد، به صورت ذخیره ی انرژی در بافت ‌های چربی، در 3 ماهه ی سوم، صرف نیازهای افزوده شده به منظور سرعت گرفتن تقسیم سلولی می ‌شود. در این دوران به علت این که حجم ضمایم بارداری گسترده شده، دریافت غذای بیشتر از سوی مادر امکان ‌پذیر نیست. مازاد این افزایش وزن پس از زایمان صرف تولید و ترشح شیر می‌ شود.

قسمتی از انرژی لازم برای تولید شیر باید از طریق تغذیه مادر تامین شود که بین 150 تا 250 کیلوکالری از این ذخایر به تدریج به مصرف می ‌رسد و شیر تولید و ترشح می‌ شود

الفبای تغذیه در دوران بارداری

در قبال تامین افزایش وزن ناشی از بارداری، در گذشته می ‌گفتند از آغاز بارداری تا آخر، اگر مادر 300 کیلوکالری به مقادیر انرژی قبل از بارداری اضافه کند، تمام دوران بارداری را پوشش می ‌دهد.

امروزه یافته‌ های جدید حاکی از آن است که در 3 ماهه اول بارداری نیاز مادر به انرژی شبیه وزن مادرانی است که باردار نیستند ولی در 3 ماهه دوم بارداری باید 340 تا 360 کیلوکالری به انرژی دریافتی مادر اضافه شود و در 3 ماهه سوم که جهش سریع رشد جنین اتفاق می ‌افتد افزایش انرژی باید به زمان قبل از بارداری یعنی 452 تا 472 کیلوکالری برسد.

این انرژی افزوده‌ شده را نباید منحصرا از منابعی که فقط انرژی دارند، تامین کرد؛ بلکه باید از منابع انرژی ‌‌های دیگر که نیازهای افزوده شده ی مادر به مواد معدنی و پروتئین‌ ها را هم تامین می‌ کند، استفاده کرد؛ چرا که مادر در دوران بارداری، کلسیم و ویتامین‌ ها را در اختیار بچه‌ می‌ گذارد تا بتواند به رشد و تقسیمات سلولی ادامه دهد، بنابراین بهتر است به کیفیت غذای خود توجه کند.

باید به منابع حاوی کلسیم و پروتئین که بچه جهت رشد نیاز دارد، توجه ویژه داشت.

در دوران بارداری مادر باید روزانه 3 واحد لبنیات کم چرب(هر واحد معادل یک لیوان یا 240 سی ‌سی شیر، سه چهارم لیوان ماست و 2 لیوان دوغ است)، دانه ‌ها و مغزهای حاوی کلسیم، کنجد و بادام مصرف کند.

یک نکته ی مهم این که اگر چه مساله ی کیفیت غذای مادران به توان اقتصادی بستگی دارد اما لزوما وابسته به این مساله نیست. مادران آگاه که به دانش تغذیه اعتقاد دارند با هر امکانات مالی می‌ توانند تغذیه کامل و کافی تهیه کرده و با تلفیق امکانات در دسترس، نیازهای بدن خود و جنین را فراهم کنند.

استفاده ی توام غلات و حبوبات، 2 تا 3 واحد میوه و 700 گرم سبزیجات می‌ تواند هم نیازهای ویتامینی را برطرف کند و هم مانع از ابتلا به یبوست شود.

اضافه وزن بارداری؛ نه کم، نه زیاد‌

امروزه با کمال تعجب مشخص شده هرگونه سوء تغذیه دوران بارداری بیش از بارداری روی سلامت کوتاه‌ مدت و بلند مدت کودک تاثیر می ‌گذارد و مادرانی که با سوء تغذیه و با وزن کم وارد بارداری می ‌شوند و در دوران بارداری هم از تغذیه مناسب برخوردار نیستند و وزن شان به اندازه ی مناسب اضافه نشده، بچه‌ های شان در دوران جنینی برای حفظ حیات، برنامه‌ ریزی می‌ کنند تا حتی با امکانات کم به حیات ادامه دهند، اما بعد از تولد با قد کوتاه و وزن کمتر به دنیا می ‌آیند. این بچه‌ ها در معرض خطر چاقی مفرط و بیماری‌ های قلبی - عروقی قرار دارند.

در مقابل، مادرانی که با وزن زیاد و چاقی وارد بارداری می‌ شوند باز هم برنامه‌ ریزی نامناسب و دریافت مواد مغذی به مقدار زیاد موجب می ‌شود نوزاد با وزن بیشتری به دنیا بیاید و به همان نسبت در معرض خطر چاقی مفرط و بیماری‌ های مزمن باشد.

پس مساله ی پیشگیری از چاقی و بیماری ‌ها قبل از تصمیم‌ گیری به بارداری باید توسط مادر در نظر گرفته شود و مادران باید از نظر کمبود مواد معدنی، کلسیم، آهن و روی بررسی شوند.

دکتر سید ضیاء الدین مظهری - متخصص تغذیه

اگر می خواهید با کارشناسان تغذیه ی سایت درباره رژیم های غذایی مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.

* مطالب مرتبط:

کنترل وزن در دوران بارداری

نکاتی درباره تغذیه بارداری

هرم غذایی در دوران بارداری

نکاتی برای بارداری سالم

در بارداری هله هوله نخورید

نقش تغذیه در کاهش عوارض دوران بارداری

انتظارات جنین از مادر باردار