تخت جمشید در دهان گلسنگها
رشد گلسنگ‌های دیواره های تخت جمشید با وجود اقدامات پاکسازی مسئولان حفاظت این مجموعه همچنان ادامه دارد.
تصاویر حکاکی شده گلهای لوتوس و سربازان ارتش هخامنشی در بخشهایی از دیواره های تخت جمشید اصلی ترین محلهای تخریبی گلسنگها هستند. گلسنگها گیاهانی متشکل از قارچ و جلبک هستند که با سرعت بسیار کم رشد می کنند و می توانند در زیستگاههای نامناسب مثل کویر زنده بمانند.
برخی از گونه های این گیاه روی سنگها می رویند و مواد معدنی آنها را جذب می کنند. این فعل و انفعال گلسنگها باعث شکستگی و ترک روی سنگها می شود تا اینکه از آن سنگ جز خاک چیزی بر جای نماند.
اما برچیده شدن گلسنگ نیز کار چند روزه نیست. گلسنگها باید چنان برداشته شوند که آسیبی به سنگ وارد نکنند و در ضمن در همان نقطه از محل گلسنگ اجازه رشد دوباره به آنها داده نشود. به عقیده کارشناسان، گلسنگها را نمی توان به طور کامل از روی آثار تاریخی برداشت و از بین برد بلکه تنها باید رشد آنها را متوقف کرد به همین دلیل باید براساس نوع و مدل هر گلسنگی برای برداشتن آن اقدام کرد.
گلسنگها را نمی توان به طور کامل از روی آثار تاریخی برداشت و از بین برد
بلکه تنها باید رشد آنها را متوقف کرد به همین دلیل باید براساس نوع و مدل
هر گلسنگی برای برداشتن آن اقدام کرد
دکتر پریسا محمدی میکروبیولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا در همین رابطه با اشاره به آسیبی که گلسنگ ها میتوانند به یک اثر تاریخی وارد کنند می گوید: گلسنگ ها به دو روش فیزیکی و شیمیایی قادر به تخریب بستر خود هستند. در روش فیزیکی ریسه و یا بافت گلسنگ به درون سنگ نفوذ می کند و به واسطه فشار مکانیکی که به لایه های سنگ وارد می کند باعث خرد شدن و تخریب سنگ می شود این عمل را می توان به مته ای تشبیه کرد که با فشار بر لایه های درونی راه پیدا می کند و باعث خرد شدن بستر می شود.
محمدی می افزاید: گلسنگها از لحاظ ظاهری به چند دسته تقسیم می شوند. نوع اول کاملا به بستر خود می چسبند که این بستر می تواند سنگ، صخره و یا تنه درخت باشد و نوع دوم آن شبیه برگ است و دسته دیگر آن نیز ساختار بوته ای یا درختچه ای دارد.
ترکیبات مختلفی شناسایی شده که در حین رشد و نمو گلسنگ تولید و
به بیرون ترشح می شود که این ترکیبات غالبا اسیدی بوده و موجب حل شدن بستر سنگی که متشکل از مواد معدنی است می شود و از سوی دیگر
ترکیباتی نیز تولید و ترشح می شود که قادر به استخراج کاتیونها از
بسترهای سنگی است. در نهایت مجموع این عوامل بیولوژیکی به همراه
عوامل فرسایش شیمیایی و فیزیکی موجب تخریب صخره با سنگ می شود
این استاد دانشگاه که تحقیقات مفصلی در رابطه با آثار سنگی تاریخی انجام داده است در مورد دلیل وجود گلسنگ ها بر روی بسترهای سنگی صخره ای معتقد است: مکانسیمهای شیمیایی تخریب سنگها توسط گلسنگ ها نسبتا پیچیده است. ترکیبات مختلفی شناسایی شده که در حین رشد و نمو گلسنگ تولید و به بیرون ترشح می شود که این ترکیبات غالبا اسیدی بوده و موجب حل شدن بستر سنگی که متشکل از مواد معدنی است می شود و از سوی دیگر ترکیباتی نیز تولید و ترشح می شود که قادر به استخراج کاتیونها از بسترهای سنگی است. در نهایت مجموع این عوامل بیولوژیکی به همراه عوامل فرسایش شیمیایی و فیزیکی موجب تخریب صخره با سنگ می شود.
سال گذشته مسئولان حفاظت از مجموعه تخت جمشید با استفاده از مواد شیمیایی اقدام به پاکسازی این گلسنگها کردند اما مشاهدات جدید نشان می دهد این اقدامات نیز نتوانسته حریف برچیده شدن گلسنگها از سر و روی سربازان دیوارهای تخت جمشید شود به طوری که بعد از یکسال از اقدامات پاکسازی مسئولان میراث فرهنگی، همچنان گلسنگها روی دیوارهای تخت جمشید خود نمایی کرده و هر روز وضعیت نگران کننده تری را نسبت به روز قبل برای عمر سنگهای تخت جمشید بوجود می آورند.
گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی
منبع: مهر
