نگاهی به سیر نزولی شرایط فرهنگی ورزشگاه‌ها
اوضاع فرهنگی در ورزشگاه‌های كشور در سال‌های اخیر روند نزولی را طی كرده است. این موضوع هشدار جدی است كه خطرات جدی را متوجه ورزش اول كرده و در آخرین جلسه‌ی معاونان فرهنگی باشگاه‌های كشور نیز، علیپور مسوول كمیته‌ی فرهنگی فدراسیون فوتبال با صراحت به آن اشاره كرد. گزارش زیر نگاهی به این موضوع است كه چگونه هدایت نادرست، تحریك و حمایت از رواج ناهنجاری می‌تواند تماشاگران را از نقطه‌ی اتكا و سرمایه‌ی اصلی ورزش به تهدیدی جدی تبدل كند.
تشویق، ابراز احساسات و اعتراض از طبیعی‌ترین نمودهای رفتاری تماشاگران در طول برگزاری یك رویداد ورزشی است، اما باید باور داشت كه هدایت سیل احساسات امری بسیار دشوار است و اقدامات تحریك‌آمیز به منظور كسب نتیجه می‌تواند به آشوب در ورزشگاه‌ها منتهی شود.
وقایعی چون اهانت تماشاگران به بازیكنان و داوران، وجود اعتراض‌های شدید و حتی درگیری از جمله مواردی است كه در گذشته نیز چندین بار در فوتبال كشور رخ داده است .
جعفر جعفری مدیر عامل فجر سپاسی شیراز به این موضوع اشاره می‌كند: وجود خشونت و توهین در ورزشگاه‌ها از دیر باز مطرح بوده و مقابله با آن نیز عملكرد فرهنگی بسیار جدی را می‌طلبد.
همچنین عباس مرادی قائم مقام باشگاه صباباتری نیز در این مورد گفت: روند نزولی شرایط فرهنگی در ورزشگاه‌ها عمر طولانی دارد و بنابراین برخورد با آن نیازمند كار ریشه‌ای و اصولی است.
** تماشاگرنماها وارد می‌شوند
در دهه‌ی اخیر شرایط فرهنگی ورزشگاه‌های كشور دچار بحران جدی شد، نوع الفاظ و توهین‌هایی كه در مورد بازیكنان و داوران به كار می‌رفت شدید و هتاكانه‌تر شده و حتی در قالب‌های موزون درآمد.
ابتدا با استفاده از واژه‌ی «تماشاگرنما» سعی شد تا این جماعت را اندك و انگشت‌شمار نشان دهند، اما به مرور، زمانی كه این شعارها از زبان 40 یا 50 هزار تماشاگر خارج شد، دیگر واژه‌ی «تماشاگرنما» نیز كاربرد خودرا از دست داد. مسلح شدن تماشاگران به مواد محترقه نیز بر شدت بحران افزود.
در نهایت تماشاگران اصیل و ورزش دوست چاره‌ای به جز تحریم ورزشگاه‌ها ندیده و این موضوع خود فضای بیشتری را در اختیار گروه‌هایی قرار داد كه با اهداف دیگری به جز تماشای یك مسابقه‌ی ورزش به ورزشگاه می‌آمدند.
** آیا آنها تماشاگر هستند؟
همان طور كه اشاره شد ابراز احساسات و حتی اعتراض، تصویرهای طبیعی تماشاگران یك دیدار فوتبال است؛ اما زمانی كه عده‌ای پیش از آغاز مسابقه فحاشی را آغاز كرده و فرد خاصی را مورد اهانت قرار می‌دهند، نشان دهنده‌ی این موضوع است كه عده‌ای از محیط مقدس ورزش برای تسویه حساب شخصی استفاده می‌كنند و با تحریك احساسات سایر تماشاگران آنها را نیز در حالی كه نیت اصلی این افراد را نمی‌دانند، با خود همراه می‌سازند.
** نتیجه‌گرایی به هر قیمتی
تصور استفاده از تماشاگر به عنوان ابزاری برای تحت فشار قرار دادن حریفان و داوران مسابقات و به اصطلاح «جهنم سازی» به منظور كسب امتیاز نیز تفكر اشتباهی بود كه متاسفانه برخی باشگاه‌ها آن را به عنوان راه حلی برای پوشاندن نقاط ضعف فنی و تاكتیكی خود انتخاب كردند.
قائم مقام باشگاه صباباتری در این مورد گفت:« متاسفانه برخی باشگاه‌ها نیز تنها راه نتیجه گرفتن را در ایجاد جو نامطلوب برای داور و تیم مقابل می‌بینند و حتی از لیدرهایشان می‌خواهند كه تماشاگران را تحریك كنند.»
مرادی افزود:« بی‌تردید اقدام فدراسیون فوتبال برای در نظر گرفتن محرومیت‌های جدی در مورد چنین رفتاری می‌تواند در كاهش آن تاثیرگذار باشد.»
فریدون اصفهانیان داور بین‌المللی نیز همین عقیده را بیان كرد:« برخی باشگاه‌ها تصور می‌كنند كه برای نتیجه‌گیری و پوشاندن ضعف‌های خود باید داور مسابقه و تیم حریف را با استفاده از توهین و تهدید تحت فشار بگذارند، در حالی كه این شیوه‌ی نادرست نیازمند برخورد جدی فدراسیون فوتبال است.»
**به سوی فاجعه
اما تمامی اقدامات ذكر شده در نهایت به دلیل برخورد نه چندان جدی، طبعات ناخوشایندش را در فوتبال كشور آشكار ساخت كه نمونه‌هایی از آن در ادامه می‌آید:
** فحاشی و هتك حرمت‌های بسیار شدید در ورزشگاه‌ها سبب شد تا نگاه خانواده‌های ایرانی به این محیط از محلی برای تبادل فرهنگ‌ها به مكانی برای ارایه‌ی بی‌فرهنگی تغییر كند و در نتیجه حضور تماشاگران و جوانان در ورزشگاه‌ها به شدت كاهش یافت به گونه‌ای كه حتی تیم‌های پرطرفدار تهرانی چون پرسپولیس و استقلال كه همواره ده‌ها هزار تماشاگر مشتاق را در كنارشان می‌دیدند، این روزها در برخی مسابقات به زحمت از حمایت هزار تماشاگر برخوردار می‌شوند.
** پرتاب مواد محترقه تا زمانی كه تنها به تماشاگران و خبرنگاران آسیب می‌رساند، چندان مورد توجه قرار نگرفت؛ اما در نهایت در بازی برابر كره‌ی شمالی بود كه برای نخستین بار فوتبال ملی كشورمان در معرض یك تهدید جدی قرار گرفت و مصدومیت بازیكن حریف آن قدر تاثیرگذار بود كه خوشبختانه منجر به مقابله‌ی شدیدتر با این پدیده شد، هر چند كه شاید كمی دیر شده بود.
** دیدار برگشت دو تیم ملی ایران و ایرلند در مرحله‌ی حذفی راهیابی به جام جهانی 2002 كره جنوبی و ژاپن یكی از آن روزهایی بود كه سیاست جهنم سازی از سوی تماشاگران مورد استفاده قرار گرفت و تا اندازه‌ای نتیجه‌بخش بود كه فریادهای جنون‌آمیز میك مك كارتی مربی ایرلند و اشك بازیكنان حریف پیروز به خاطر گذر از جهنم تهران و كسب جواز صعود به بهشت جام جهانی نشان دهنده‌ی این مدعا است، اما در همان بازی اوضاع از كنترل خارج شد و تماشاگران از دقیقه‌ی 70 به بعد به هرج و مرج پرداخته و روحیه‌ی تیم ملی كشورمان را تضعیف كردند. نمونه‌ی جدیدتر این سیاست نیز دیدار نهایی جام حذفی فوتبال كشور میان صباباتری و ابومسلم در مشهد بود كه تحریك تماشاگران به بهای خسارت جدی به امكانات و تجهیزات عمومی، اهانت‌های شدید به داوران دیدار و حتی مسوولان فدراسیون فوتبال تمام شد.
** بی‌تردید ناخوشایند و فاجعه بارترین نمونه‌ی تحریك تماشاگران، فاجعه‌ی پنجم فروردین‌ماه وزشگاه آزادی بود كه تهییج بیش از اندازه و خارج از قاعده‌ی تماشاگران و ناتوانی در اداره‌ی احساسات صد هزار ایرانی، سبب از دست رفتن هفت نفر از سرمایه‌های ورزش كشور و عزیزان هفت خانواده‌ی ایرانی شد.
** راهكارها چیست؟
قائم مقام باشگاه صباباتری تشكیل كمیته‌ای شامل تمامی نهادهای مسوول در برگزاری یك مسابقه شامل هیات‌های فوتبال، نیروی انتظامی و كمیته‌ی فرهنگی فدراسیون فوتبال را پیشنهاد می‌دهد تا همواره نماینده‌ای از این كمیته در جریان مسابقات فوتبال در كشور حضور پیدا كرده و بحث فرهنگی ورزشگاه‌ها را پیگیری كند.
مرادی همچنین محرومیت‌های بسیار جدی و شدید را بریا تماشاگران و باشگاه‌های خطاكار و زیان بخش به فرهنگ ورزش را خواستار شد.
جعفری مدیر عامل فجر سپاسی شیراز نیز تقویت و توسعه‌ی كانون‌های هواداران را گام مهمی در فرهنگ‌سازی مثبت در میان تماشاگران دانست وافزود: در كنار قاطعیت بیشتر فدراسیون فوتبال در برخورد با تماشاگران و باشگاه‌های خاطی باید برای تیم‌هایی كه دارای ورزشگاه‌های سالم و طرفداران خوش برخورد هستند، امتیازات ویژه‌ای از جمله انتخاب تماشاگر و تیم اخلاق در نظر گرفت.
جعفری در ادامه تاكید كرد: اقدامات تنبیهی و تشویقی باید به گونه‌ای باشد كه تماشاگران باور كنند، دوره‌ی توهین و فحاشی در ورزشگاه‌ها گذشته است.
