دو سالانه نقاشی جهان اسلام ( قسمت اول )
برنامه همایش دومین دو سالانه نقاشی معاصر جهان اسلام در روزهای دوشنبه و سه شنبه 16 و 17 دیماه 81 در سالن سینما تك موزه هنرهای معاصر برگزار شد. این مراسم با گزارش دبیر همایش از آثار ، تعداد آن و نحوه گزینش و داوری آغاز و با سخنرانی دكتر غلامرضا اعوانی تحت عنوان معنای مبدا در هنر پی گرفته شد. سپس« طلال معلا» نقاش سوری مقاله ای را تحت عنوان هنر اسلامی و محوریت نوین ارائه داد.
سخنرانی دكتر آیت اللهی با موضوع در جستجوی هویت ایرانی اسلامی در هنر معاصر پایان بخش اولین همایش بود. در مرحله دوم، نشست علمی با حضور استاد مهدی حسینی ، خانم زهرا رهنورد ، حبیب الله صادقی و عبدالمجید حسینی راد با موضوع نقاشی در جهان اسلام برگزار شد. در روز سه شنبه نیز مقالاتی از آیدین آغداشلو با عنوان « هنر جهان اسلام ، گذشته و حال » ، نزار شقرون « تجدیدگرایی و جستجوی هویت» ، ایرج اسكندری « بررسی و تحلیل نقاشی معاصر جهان اسلام» و سامی بن عامر« تشكیلات نوین نقاشی تونس» قرائت شد ؛ و در مرحله دوم زهرا رهبرنیا با مقاله« چرایی حضور متن و تصویر در نقاشی ایران» ، مهناز شایسته فر« نقاشی پشت شیشه هنرمندان معاصر سنگال» ، سهراب هادی با مقاله« هنر، تحلیل، خلاقیت و عناصر معنایی» و مرتضی گودرزی« زیبایی هنر اسلامی» شركت كردند.
در آغاز همایش ، دكتر غلامرضا اعوانی، رئیس بنیاد حكمت و فلسفه سخنانی را ایراد نمود که موضوع سخنرانی ایشان " فلسفه هنر و معنای مبدا " در آن بود:
« هنر می تواند نمایشی از حكمت الهی باشد و می تواند نباشد. زیرا اختیاری است و اجباری در آن وجود ندارد. مثل "لا اكراه فی الدین" ، در هنر هم اكراهی نیست. بوكارت معتقد بود كه هنرمند می تواند مبادی هنر را طوری برگزیند كه نمایشی از عالی ترین حكمت الهی باشد. معماران تجربی اصل كثرت و وحدت را در بناهای تاریخی طوری رعایت كرده و به نمایش درآورده اند كه برای همه اقشار، تحسین برانگیز است. مگر حكمت چیزی غیر از حقایق ، در بیان معانی است.
هنرمند می تواند بازگوكننده حكمت الهی باشد. هنری با فرهنگ معنوی ارتباط دارد كه با حكمت مرتبط باشد و حكمت در همه ادیان هست. در بخشی از انجیل آمده است:« آنچه از آسمان فرود آمده به آن بازخواهد گشت و به قول مولانا، شاعر گرانقدر ایرانی:
هر كسی كو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
می بینید كه مسیحی و مسلمان به وجود ازلی و الهی خدا و به حكمت وجود خالق معتقدیم. هنری كه مبتنی به اصل باشد، بیان كننده آن نیز هست. زیرا نوعی شفافیت در آن وجود دارد.»
وی با اشاره به این كه در حكمت بحثی و استدلالی، رمز جایی ندارد؛ ارسطو را مثال زد كه معنای رمز را انكار و فلسفه را از آن خارج نمود و سپس نتیجه گرفت كه« هنر واقعی و قابل فهم موجب سكینه، سكون و طمأنینه می شود. در واقع هنر اگر الهی باشد و بازگشت به اصل داشته باشد، آرامش را به وجود خواهد آورد. هنری كه راه انسان را به بالا مسدود كند و انسان را متوجه دنیا نماید، موجب كثرت و اضطراب خواهد شد. عالم وجود، تفصیل وجود و انسان و نسخه وجود است. " آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری" اشاره به همین ویژگی انسان دارد.
وقتی وارد فضایی می شوی ، باید حس آنجا به تو منتقل شود. پس نفس انسان دچار همان احساس در فضا می شود. در مكانهای مذهبی باید احساس وحدت و معنویت در فرد به وجود آید و اگر چنین نشود، باید آن فضا دارای اشكال باشد كه نتوانسته شخصی را تحت تاثیر قرار دهد.
هنر نیز از این قاعده مستثنی نیست. شخصی که وارد فضای هنری می شود و اثر هنری را می بیند، باید لطافت و سكینه به او القا شود. "
پس از پایان یافتن سخنان دكتر اعوانی« طلال معلا» نقاش سوری درباره گفت و گوی بین شرق و غرب و هنر اسلامی و محوریت نوین آن صحبت كرد. وی یادآور شد كه گروههای هنری بسیاری قد علم كرده اند و اختلافاتی بین آنها وجود دارد ، هنرمند باید از مسائل و جریانات سیاسی دور و مصون بماند. وی سنتهایی را كه در محافل هنری وجود دارد، رد نمود و گفت: اندیشمندان در جهت اعتلای هنر تلاش می كنند و می خواهند هنر واقعی را به دست آورند. برخی از این قضیه غافل مانده اند و ما باید برای رفع درگیری و نزاع بین احزاب هنری تلاش كنیم.
معانی روحانی در شرق وجود دارد. انسان غربی به مسائل اعتقادی توجه چندانی ندارد و از این لحاظ شرق و غرب قابل مقایسه نیستند. هنرمندان غربی تلاش می كنند كه یك منظومه هنری تشكیل دهند و تاكنون موفق نشده اند در حالی كه در شرق این مفاهیم در چارچوب مسائل معنوی به دست آمده و باید بیشتر در جهت ارائه معانی معنوی در هنر، تلاش كنیم . هنرمندان غربی سعی در برقراری ارتباط با هنرمندان مسلمان دارند ولی این ارتباط با آنها به ویژه با آمریكا بسیار دشوار و منوط به شرایط است.»
وی درخت را نمونه ای از سمبل شرقی معرفی كرد. به گونه ای كه درخت ، زندگی و پیوستن به بذر و ریشه را به حیات انسان تشبیه نمود كه این ارتباط از نوع رابطه بین انسان ، معرفت ، استمرار زندگی و پیوستن به خالق است.
وی به گفت و گوی بین جهان هنری شرق و غرب تاكید كرد و افزود« اروپا دروازه های خود را به روی شرق ، به ویژه جهان اسلام باز نگه داشته و ما برای جلوگیری از وارد شدن فرهنگ آنها و حمایت از اصل خود ، باید در جهت تثبیت هویت اصیل اسلامی تلاش كنیم و از امتزاج هنر جهان شرق به نقطه مطلوب و عالی وصل شویم. گفت و گو بهتر است یا تنازع و درگیری !»
وی سپس از تهاجم گروههای مختلف و سعی آنها بر تحمیل فرهنگ بیگانه و قصد ایشان برای در دست گرفتن بازارهای فرهنگی - هنری صحبت كرد و روش انسانی و ساده ترویج اندیشه اسلامی در مقابل این حربه دشمن را پیشنهاد كرد. آزادی هنرمندان، مؤسساتی كه می توانند از آنها حمایت كنند و صحبت از تمدن ، اصالت و اسلام ، راه هایی است كه در برابر تلاش های بین المللی می توان در پیش گرفت.» وی ازمسوولان همایش تشكر كرد كه طریق گفت و گو بین هنرمندان تجسمی داخلی ، خارجی و ارتباط نزدیك را برقرار كرده اند .
در بخش پایانی دكتر غلامرضا آیت اللهی سخنانی را با محوریت جستجوی هویت ایرانی اسلامی در هنر معاصر ایراد نمود و بحث در زمینه هنر را طویل برشمرد ، به گونه ای كه در دقایق كوتاهی نمی توان آن را تفسیر كرد . »
