تاریخ ایران مدرن

نگاهی به كتاب «تاریخ ایران مدرن» نوشته "یرواند آبراهامیان"، که به بررسی حوادث سال های اخیر ایران می پردازد، تجدید چاپ شد.

کتاب «تاریخ ایران مدرن» به ارزیابی ریشه‌ای تاریخ معاصر ایران مدرن می‌پردازد و افزون بر بررسی جامع سده بیستم به موضوع‌هایی در این زمینه اشاره می‌کند.

یرواند آبراهامیان، در ارزیابی ریشه‌ای تاریخ معاصر ایران مدرن، افزون بر بررسی جامع سده بیستم، موضوعاتی نظیر اکتشاف نفت، دخالت‌های خارجی، نقش دودمان پهلوی وهمچنین انقلاب 1357و تولد جمهوری اسلامی را مورد واکاوی دوباره قرار داده است.

ایران در این بین تجربیات دیگری را نیز از سر گذرانده است که از جمله می‌بایست به جنگ خانمان سوز عراق علیه ایران، دگرگونی‌های جامعه در سه دهه اخیر و از همه تازه‌تر، توسعه وگسترش دولت و مبارزه برای قدرت درمیان نخبگان قدیمی، روشنفکران و طبقه متوسط تجاری اشاره کرد.

نویسنده که یکی از ممتازترین تاریخ‌نویسان ایران کنونی به شمار می‌رود، در این اثر همزمان با بررسی فراز و نشیب‌های سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای کشور، با چیرگی هر چه تمام‌تر مردم ایران را در کانون توجه‌اش قرارداده است. مردمی که طی یک سده تحمل جنگ و انقلاب همچنان به بقای خود ادامه داده‌اند. این کتاب در واقع به این مردم و نیز انعطاف‌پذیری آنان همزمان با ظهور این کشور به مثابه یکی از توانمندترین قدرت‌های خاورمیانه، تقدیم شده است.

آبراهامیان معتقد است كه تاریخ‌نویسی حول مضمون‌ها را در تقابل با تاریخ كشورها قرار نداده و تاریخ یك كشور را خود به خود شیءسازی و مدح‌گویی در مورد آن نمی‌داند و می گوید: درست است كه برخی تاریخ‌نویسان ـ فون رنكه ـ تاریخ كشوری را جهت مدح گویی‌اش قلم زده‌اند ولی من كتابم را به بررسی ایران محدود كردم، چرا كه یك كشور را واحد مناسب‌تری برای تحقیق دیدم. تعمیم نتیجه‌گیری‌های تاریخی به چند كشور، با خطر كلی‌گویی همراه است و موضوع مورد مطالعه را حقیر جلوه می‌دهد.

بهترین كارهای تاریخی ماركس ـ هجدهم برومر و جنگ داخلی در فرانسه ـ بررسی یك كشور بوده‌اند، اما این نوشته‌ها نه مداحی فرانسه و نه مدعی ویژگی آن به‌شمار می‌آیند. آن ‌چه كه این آثار به ما نشان می‌دهند، این است كه نمی‌توان به تعمیم تاریخی دست زد، مگر آن كه تاریخ‌نویس به حقایق تجربی دسترسی داشته باشد و این حقایق تجربی، اكثر اوقات مربوط به تاریخ كشورهای مشخص‌اند. زمانی كه یك رشته مطالعات تجربی در مورد چند كشور ـ كه قابل قیاس نیز باشند ـ انجام شود، آن وقت نسل دیگری از تاریخ‌نویسان این‌ها را به صورت مضمون‌های عمده تاریخی با هم تركیب خواهند كرد، مضمون‌هایی چون شكل‌گیری طبقات در خاورمیانه.

پرفسور آبراهامیان، استاد ممتاز تاریخ در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک است. وی آثار متعددی را در کارنامه پژوهش‌های دانشگاهی‌اش ثبت کرده که پرآوازه‌ترین آن‌ها کتاب "ایران بین دو انقلاب" است.

تهیه و تنظیم: گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی