تشویق

وقتی که چشم به این جهان گشودیم و راه پر پیچ و خم زندگی را آغاز کردیم، وقتی که دوران کودکی را سپری می کردیم و خنده ها و گریه های کودکانه را تجربه می کردیم، بهترین یاری بخشمان بعد از خداوند دست های نوازشگر پدر و مادری بود که در لحظه لحظه های زندگی، در کنارمان بودند.

و حالا، ما همین مسئولیت را در قبال کودکانمان داریم، کودکانی که اگر در پرورش آن ها کوتاهی کنیم، به اماناتی که خداوند به ما سپرده است خیانت کرده ایم. در این مجموعه، اشاراتی به روشهای صحیح تشویق و تنبیه کودک داریم.

تشویق فرزندان در چه شرایطی و چگونه باید اعمال گردد؟

تشویق و تنبیه کودکان در تکامل روحی و روانی آنان نقش بسزایی دارد. اما چیزی که مهم است استفاده درست از این دو نوع شیوه تربیتی است. مسلماً والدین دلسوز، برای تربیت فرزندانشان، روش تشویق را بر تنبیه مقدم می دانند. چرا که تشویق، علاوه بر این که به عنوان یک محرک، کودک را به انجام کارهای خوب وادار می کند، باعث می شود که ذهنیت او از والدینش، برای همیشه، مثبت باشد و همواره خاطراتی همراه با مهر و محبت در ذهن او باقی بماند.

اما تنبیه، اگر چه ممکن است، گاهی منجر به ترک یک عادت منفی بشود، ولی هیچ وقت، همراه با خاطره ای شیرین، نخواهد بود.

تشویق عبارت است از هر عاملی که بعد از رفتار ارائه شود، و موجب افزایش آن رفتار شود. و ممکن است به صورت کلامی (مانند آفرین، خیلی خوب، ادامه بده، عالی بود و...) و یابه صورت غیر کلامی مانند (نگاه محبت آمیز، لبخند و...) و یا به صورت مادی (دادن هر هدیه ای که کودک به آن علاقه دارد مانند شکلات، بستنی، کتاب، اسباب بازی و...) باشد.

در تشویق آن چه مهم است این است که باید بلافاصله بعد از رفتار مورد نظر به کار رود، تا کودک بتواند بین رفتار مورد نظر و تشویق، ارتباط برقرار کند.

اسلام نیز، مهر و محبت و نرمش و ملاطفت را بیش از روش های دیگر، در تربیت موثر می داند و حتی المقدور نباید از تنبیه استفاده کرد.

اما چنانچه در بعضی موارد، روش تشویق و محبت و سایر روش های تربیتی موثر نباشد، لازم است در مقابل خطای کودک، عکس العمل مناسب نشان داده شود. چرا که سکوت در برابر اشتباهاتش، باعث می شود که زشتی آن کار در نظر کودک، کم رنگ شود. و چه بسا به آن عادت کند. در این صورت می بایست پاره ای از تنبیهات غیر بدنی را به اجرا گذارد. اما به صورت عاقلانه و حساب شده. مانند قهر کردن، محروم کردن موقتی او از گردش و تفریح، منع کردن او از بازیهای مورد علاقه و...

چند نکته مهم در مورد تشویق

برای مفید واقع شدن تشویق، موارد زیر باید رعایت شود:

1- کار یا اخلاق نیک کودک مورد تحسین واقع شود، نه خود او، تا ارزش کار نیک و بد را دریابد.

2- کار کودک، واقعاً شایسته تشویق باشد و تشویق تنها برای دلخوش کردن موقت او به کار نرود.

3- تشویق صورت رشوه به خود نگیرد. مثلاً به او گفته نشود که اگر برادرت را اذیت نکنی، به تو شیرینی می دهم، چون در این صورت کودک تصور خواهد کرد که هر وقت به او شیرینی ندادند، می تواند برادرش را اذیت کند.

4- علت تشویق باید معین باشد تا کودک بداند برای کدام کار شایسته ای تشویق شده است.

5- تشویق در حضور جمع، اثر بیشتری دارد بخصوص اگر کودک کار خوبی را با دشواری انجام داده باشد.

6- تشویق و تحسین نباید از حد معقول و متناسب خود تجاوز کند، زیرا کودک را به غرور و خودبینی مبتلا می سازد.

گروه مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: شکوفه باصری