وقتی با نیل سایمون دلمان می‌گیرد

درباره نمایش «رویای هالیوود»

اجرای نادر برهانی‌مرند از نمایش «رویای هالیوود» با توجه به تخصص این کارگردان در اجرای متون رئالیستی و ملودرام‌هایی متعلق به جامعه شهری روانی خاصی دارد.

 خیلی‌ها می گویند نیل سایمون تب روز تئاتر ایران است. برخی کمدی‌های سایمون را به جامعه ما بی‌ارتباط می‌دانند و خیلی‌ها این نویسنده امریکایی را بخشی از پروژه سطحی‌سازی تئاتر ایران و علاقه به او را یکی از مظاهر افول تئاتر ملی می‌دانند.

مخالفت و موافقت با اینگونه نقدها کار دشواری است، اما فرار از نکته‌ای بدیهی ناممکن است؛ اینکه سایمون یکی از نویسندگان محبوب این روزهای تئاتر ایران است و با متونش و اجراهایی که از آنها می‌شود طیف گسترده و متنوعی از مخاطبان را جذب می کند.

در حقیقت نمایشنامه‌های سایمون قابلیت این را دارد که با ظرایف زبانی و شوخی‌هایش و همچنین دستمایه قراردادن حلقه‌های مختلف از طبقه متوسط در متن آثارش هم علاقه‌مندان جدی ادبیات نمایشی و تئاتر را جذب کند و هم طیف متفاوتی از تماشاگران و مخاطبان بالقوه تئاتر را به تماشاخانه‌ها بکشاند.

این کمدی‌نویس آمریکایی در آثارش موفق می‌شود علاوه بر نگرش نخبه‌گرایانه در هجو جامعه آمریکایی (که وودی آلن نماینده اصلی آن به حساب می‌آید) تماشاگران بیشتر و متفاوت‌تری را جذب و در کمترین(یا شاید مهمترین) حالت سرگرم کند. نیل سایمون نماینده‌ای است از درام‌های راحت (cool) و کمدی‌های سبک که از دریچه‌ای ساده و اخلاقی دست به انتقادات اجتماعی می‌زند.

«رویای هالیوود» جدیدترین اثری است که از سایمون در ایران اجرا می‌شود. این اثر هم مثل دیگر آثار سایمون به راحتی در ارتباط با تماشاگر ایرانی موفق است و شوخی‌هایش برای مخاطب ایرانی ملموس و برانگیزاننده است. نمایش درباره دختری است (مریلا زارعی) که می‌خواهد بازیگر شود.

او برای دیدن پدرش (رضا بابک) که نویسنده‌ای معمولی و تنبل در تلویزیون است پیش او می‌آید. پدر سال‌ها پیش همسر و دو فرزندش را ترک کرده است. دختر با بازگشتش باعث یک صلح خانوادگی می‌شود و از رویای هالیوود به اهمیت واقعیت زندگی خود و خانواده‌اش می‌رسد.

البته به نظر می رسد «رویای هالیوود» تفاوت‌های قابل اعتنایی با قالب متن‌های سایمون دارد. مهمترین تفاوت‌ها خود‌دار بودن در شوخی‌ها و تلطیف آنهاست. به این جهت که در اجرا ما به نسبت دیگر آثار سایمون کمتر با موقعیت‌ها و لحظات کمیک روبرو هستیم، اما ممکن است اجرای «رویای هالیوود» مجرای مناسبی برای درک متن نباشد چرا که نادر برهانی مرند با بازنویسی اندک و حذفیاتش از آن کمی اثر را در جهت معذوریت های آشنای جامعه ما تغییر داده است.

با این حال هویت و امضای سایمون کاملاً در اجرا مشخص است.  خود برهانی‌مرند در گفت‌و‌گویی که با او داشتم به تفاوت جوهری این متن با متن‌های دیگر سایمون اشاره داشت و این متن را حتی به لحاظ جنس شوخی‌ها کمی متفاوت از دیگر متن‌های این نویسنده محبوب آمریکایی ‌دانست. از همین زاویه می‌توان دریافت که «رویای هالیوود» حقیقتاً متنی متفاوت در کارنامه سایمون به حساب می‌آید.

اجرای نادر برهانی‌مرند از این متن با توجه به تخصص این کارگردان در اجرای متون رئالیستی و ملودرام‌هایی متعلق به جامعه شهری روانی خاصی دارد. این روانی شاید یکی از دلایل اصلی ارتباط بی‌مشکل مخاطب با متنی باشد که کاملاً متعلق به فضای زندگی و فرهنگ عامه جامعه آمریکایی است.

در اجرای «رویای هالیوود» به دلیل داستان و نوع روندش اتفاقی دوست‌داشتنی می‌افتد و آن تبدیل برخی عناصر کمیک به عناصری غمگین  است. برای مثال در طول نمایش پدر با ضعف حافظه‌اش مدام جمله‌ای را تکرار می‌کند و این باعث تکرار یک سلسله دیالوگ بین او و شخصیت دیگر می‌شود.

این امر که در کل یک تکنیک برای خلق شوخی است در طول نمایش از چنین کارکرد قابل پیش‌بینی فاصله می‌گیرد و تأثیری کاملاً متفاوت برجا می‌گذارد، به طریقی که تکرار یک دیالوگ باعث دل‌گرفتگی و به فکر فرو بردن تماشاگر و درک عمیق‌تر او از موقعیت می‌شود. همین نگرش‌هاست که اجرای «رویای هالیوود» را تجربه جدیدی نسبت به آن چیزی می‌کند که تا به حال تماشاگر ایرانی از آثار سایمون داشته است.

تنها نقصانی که کمی در اجرای «رویای هالیوود» به چشم می‌آید انقطاع برخی فصول و کمرنگ شدن کاراکتر سوم(دوست پدر) در آن است که این نقیصه به سبب حذف اجباری برخی صحنه‌ها به وجود آمده و باعث شده بعضی تحولات اثر نیمه و ناپخته به نظر برسد.

از سوی دیگر نمی‌توان اجرای «رویای هالیوود» را دید و به بازی تمیز و ظریف رضا بابک اشاره نکرد. اجرای او با سادگی و پختگی همنشینی خوبی با تلاش‌های مریلا زارعی در نقش دختر دارد، چرا که زارعی با اجرای یک دختر 19 ساله طبیعتاً سهم زیادی در ایجاد ریتم و کنشمندی در آن دارد. لذا تقابل او با بابک که نقش پدر را بازی می‌کند نوعی موازنه در بازی‌ها و ریتم صحنه ایجاد کرده است.