نرم و نامحسوس

جنگ نرم در ادبیات غرب بیشتر به قدرت نرم یا "soft power" شناخته شده است كه زیربنای فكری آن اولین بار توسط جوزف نای مطرح شد و مهم‌ترین حوزه‌ی اعمال و تأثیرگذاری قدرت نرم بر طرف مقابل، حوزه‌ی رسانه است.

نگاهی به گذشته‌ی جنگ نرم نشان می‌دهد كه در طول تاریخ بشر، از همان ابتدا كه جنگ سخت آغاز شد، برای جلوگیری از شورش ها عملیات روانی یا جنگ نرم نیز صورت می‌گرفته است. نمونه آن وحشت افکنی میان توده های مردم پیش از حمله چنگیزخان بود تا بدین ترتیب عملاً روحیه‌ی مقاومت طرف مقابل را تحت تأثیر قرار دهند.

اولین كسی كه روی این مسأله كار كرده است، "سان تزو" است كه در كتاب هنر جنگ نكته‌ای را مطرح می‌كند و می‌گوید: "می‌شود جنگید، اما مهم‌ترین كار این است كه شما در یك نبرد بدون جنگ، پیروزی را به دست بیاورید!" چیزی كه او مد نظر قرار داده، همان عملیات روانی و جنگ نرم است. یعنی حمله به استراتژی‌های رقیب و روحیه‌ی او به‌گونه‌ای كه در ذهن خود بپذیرد كه شكست خواهد خورد. زیرا آنچه فرد را به مقاومت تشویق می‌كند، روحیه است.

از سوی دیگر، هزینه‌ی جنگ نرم بسیار كم‌تر از جنگ سخت است.

نبرد اصلی در جنگ نرم و جنگ سخت بر سر اعمال قدرت است، اما ماهیت اعمال اقتدار در جنگ نرم با ماهیت آن در جنگ سخت متفاوت است. اعمال اقتدار یعنی ایجاد تغییر در رفتار دیگران، بر خلاف میل آن‌ها. در جنگ نرم همین اتفاق رخ می‌دهد و ممكن است خلاف میل فرد باشد اما فرد آن را چندان احساس نمی‌كند. مثلا در مقایسه کلاهبردار با دزد در می یابید که هر دو مبلغی پول را از دست شخصی درمی‌آورد اما هر یک به روش خود، کلاهبردار با فریب شخص را وادار می‌كند با دست خود این كار را انجام دهد، اما دزد با زور و اعمال قدرت مستقیم.

از لحاظ روان‌شناسی، انسان یك سیستم است كه مجموعه‌ای درون‌داد (اطلاعاتی كه به فرد داده می‌شود) و مجموعه‌ای برون‌داد دارد. اگر شما بتوانید درون‌داد و اطلاعاتی را كه به ذهن او وارد می‌شود به نوعی كنترل كنید، تا حدودی می‌توانید رفتار برونی او را هم كنترل كنید که در نبرد نرم، همین كار صورت می‌گیرد. اطلاعات مورد نیازی كه ظاهراً مفید است، به فرد داده می‌شود اما این اطلاعات ممكن است درست، گزینش شده یا اشتباه باشد. نهایتاً رفتاری كه از فرد منتج می‌شود، رفتاری است كه شما مایلید صورت بپذیرد.

در جنگ نرم گروه هایی که مورد هدف قرار می گیرند رهبران، نخبگان و توده‌های مردم هستند. نخبگان نیروهای میانی را تشكیل می‌دهند که می‌توانند بر تصمیم گیری های حکومت بسیار تاثیر بگذارند. نکته حائز اهمیت آنکه عملیات نرم برای رهبر یا رهبران سیاسی با عملیات نرم مربوط به نخبگان یا توده های مردم متفاوت است. زیرا نخبگان هر خبری را كه می‌شنوند، نمی‌پذیرند. ابتدا با شك و تردید برخورد می‌كنند؛ زیرا خود یك سیستم گزینشی دارند. برای این‌كه اطلاعاتی را به نخبگان انتقال دهید، لازم است از فرایند دیگری استفاده كنید. اما بخش بزرگی از توده‌ی مردم هرچه را كه می‌شنوند، می‌پذیرند. از جمله این روش ها: فریب و دخالت در منطق مخاطب، تردید افکنی و جایگزینی منابع، طراحی ادبیات مناسب، الگوسازی از سبک زندگی غربی است.

مهم ترین و نخستین راهکار مقابله با چنین جنگ نامحسوسی به فرموده رهبر معظم انقلاب حفظ و تقویت بصیرت، روحیه بسیجی، امید کامل به آینده، و مراقبت جدی در تشخیص ها است. از دیگر راهکارهای مورد تاکید صاحبنظران حوزه و دانشگاه می توان به موارد ذیل اشاره کرد: موضع‌گیری صریح و شفاف در برابر باطل، دعوت دشمنان به استدلال، آگاهی و محتوای درونی غنی، تعمیق باورهای دینی افراد، تبیین صحیح اصول و پایه‌های نظام اسلامی، ولایتمداری، رصد برنامه‌های دشمن، ایجاد قرارگاه‌های تاکتیکی و عملیاتی برای مقابله با جنگ نرم با حضور اساتید و نخبگان دانشگاهی، تبیین ابعاد جنگ نرم در کتب تحصیلی مقاطع مختلف، تقویت مساجد، خروج از پارادایم غرب، بازنگری در علوم انسانی، وحدت حوزه و دانشگاه.

  برای شرکت در این بحث مهم در انجمن روابط عمومی و تبلیغات اینجا کلیک کنید.

واحد امور کاربران سایت تبیان