دهه 80 و تصرف زنان پاورقی نویس

سلیمانی: دهه هشتاد به تصرف زنان پاورقی‌نویس درآمده است

بلقیس سلیمانی گفت: ظهور زنان پاورقی نویس در اواخر دهه هفتاد بسیار بارز است به حدی که دهه هشتاد را به تصرف خود در آورند، چرا که در جستجوی هویت فردی خود بودند.

بلقیس سلیمانی نویسنده و منتقد ادبیات داستانی درباره ادبیات دهه هفتاد و هشتاد در گفت‌و‌گو با خبرنگار باشگاه خبری فارس «توانا»، در ابتدا به بیان برخی نکات درباره ادبیات دهه هفتاد پرداخت و عنوان کرد: ادبیات دهه هفتاد از چند جهت مهم شمرده می‌شود، اول آنکه این دهه مصادف با دوره پس از جنگ است، این امر بر روند صنعت نشر و چاپ تاثیرگذار بود از این دو جهت دهه هفتاد بسیار مهم تلقی می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه دهه شصت به دلیل برخی موارد دهه خاصی برای صنعت نشر تلقی می‌شود، ابراز داشت: در این دهه گفتمان سیاسی ایدئولوژیک است، کم کم در دهه هفتاد از این گفتار سیاسی فاصله گرفته و وارد حوزه تربیت می‌شویم؛ پس از آن با فاصله از دهه شصت از جمع‌گرایی، ارزش‌گرایی، کل‌گرایی نیز فاصله گرفته و وارد حوزه‌هایی می‌شویم که در آن حوزه هویت فردی اهمیت می‌یابد و به این دلیل در داستان و رمان این مفهوم با اهمیت جلوه می‌کند.

سلیمانی در ادامه با اشاره به لحاظ تاریخی و صنعت نشر دهه هفتاد گفت: دهه هفتاد سه دوره را شامل می‌شود؛ اول دوره آغازین که این دوره، دوره پر رونق ادبیات داستانی به لحاظ کمی است، یعنی بیشترین تیراژهای چاپ را از سال 70 تا 74 شاهد هستیم اما در سال‌های میانی دهه هفتاد با افت عناوین روبرو می‌شویم، در سال‌های پایانی این دهه رشد کیفی ادبیات داستانی خودنمایی کرده و افت ادبیات پاورقی را مشاهده می‌کنیم.

* دوره پس از جنگ امکان باز تولید آثار را فراهم کرد

سلیمانی تکنیک‌گرایی را رهاورد دیگر آثار داستانی دهه هفتاد دانست و گفت: بر اساس ترجمه آثار نظری خارجی در دهه هفتاد، تکنیک‌گرایی نیز در آثار نویسندگان ما نمود چشم‌گیری پیدا می‌کند و این موضوع در آثار نویسندگانی که حتی گرایش به بومی‌نویسی دارند‌ تا به امروز تأثیر به سزایی یافته است.

سلیمانی با اشاره به رشد پاورقی در دهه هفتاد بیان کرد: تقریبا از اواخر دهه شصت وارد حوزه پاورقی‌نویسی می‌شویم که اوج این حوزه در دهه هفتاد است که این امر به تقویت و انسجام و یاری صنعت نشر می‌آید و سبب می‌شود صنعت نشر روی پای خود بایستد.

وی در ادامه با تاکید بر رواج پاورقی نویسی تصریح کرد: پاورقی از صفحات روزنامه‌ها و نشریات حذف می‌شود و با حذف پاورقی، پاورقی‌نویس‌ها آغاز به چاپ و انتشار کتاب می‌کنند، در این میان داستان‌های دنباله‌دار از بین می‌رود، دلیل دیگر رشد پاورقی‌نویسی این است که به نظر می‌رسد پس از جنگ نیاز به فضای ایجاد رمانتیک دیده می‌شود که این فضا در رمان‌های عاشقانه و پلیسی جستجو می‌شود؛ به طور کلی خوانندگان وارد فضای خاصی می‌شوند.

سلیمانی در ادامه اضافه کرد: دوره پس از جنگ امکان باز تولید آثار را فراهم کرد. یکی دیگر از عوامل رواج پاورقی‌ها وجود سریال‌ها و فیلم‌های سرگرم‌کننده بود که تلویزیون پس از جنگ آغاز به پخش آنها کرد.

سلیمانی افزود: تلویزیون در دهه شصت مردم را از حالت سرگرم‌کنندگی خارج کرده و مبدل به آموزشگاه و کلاس درس می‌‌شود. مردم در بسیاری از مواقع دیگر برنامه‌های سرگرم‌کننده از تلویزیون را مشاهده نمی‌کنند. در این سال‌ها آثاری که از نویسندگان خارجی هم ترجمه می‌شود آثار سرگرم‌کننده هستند.

* پس از جنگ تحمیلی زنان به عرصه آمده و آغاز به پاورقی نویسی می‌کنند

وی افزود: در این سال‌ها شاهد به صحنه آمدن زنان پاورقی نویس هستیم، در سال‌های پیش از انقلاب اغلب مردها پاورقی می‌نوشتند، اما پس از جنگ تحمیلی زنان به عرصه آمده و آغاز به پاورقی نویسی می‌کنند؛ در اواخر دهه هفتاد و آغاز دهه هشتاد پاورقی‌نویسان زن افزایش می‌یابند؛ اما باید دانست چرا زنان ظهور کرده و اینگونه می‌نویسند؟ ظهور زنان در اواخر دهه هفتاد بسیار بارز است تا آنجا که دهه هشتاد را به تصرف خود در می‌آورند.

وی با اشاره به اینکه چرا زنان وارد این عرصه شده و آغاز به پاورقی‌نویسی می‌کنند عنوان کرد: جستجوی هویت فردی یکی از آن عوامل است، چرا که با پیدایش ژانر رمان که روایت محور و گفتار محور است؛ زنان احساس می‌کنند وسیله بیانی پیدا کرده‌اند تا بهتر خواسته‌ها و امیال خود را بیان کنند.

به گفته وی، زنان بیش از هر چیز این ژانر را مورد توجه قرار می‌دهند، این ژانر خدمت شایانی برای بیان مصائب زنان می‌کند.

وی با اشاره به این مطلب که چرا زنان آغاز به پاورقی نویسی می‌کنند ابراز داشت: به نظر می‌رسد زنان در نوشتن پاورقی‌های عاشقانه به این دلیل موفق هستند که جنس زن، محور مرکزی این نوع داستان‌هاست.

سلیمانی با اشاره به مضامین دهه هفتاد تصریح کرد: در دهه هفتاد نویسندگان خاصی ظهور می‌کنند، برخی همانند پائولو کوئیلو مطرح می‌شوند.

وی ابراز داشت: یک نوع نوشته عرفان‌محور در دهه هفتاد مورد توجه قرار می‌گیرد به همین دلیل آثار کوئیلو و باخ در ایران ترجمه و مورد استقبال قرار می‌گیرد.

سلیمانی جریان دیگر داستان‌نویسی دهه هفتاد را این‌گونه توضیح داد و گفت: در دهه هفتاد برخی از آثار خارجی به تاثیر از سریال‌های تلویزیونی در ایران مانند «بابا لنگ دراز» یا «زنان کوچک» چندین بار در ایران ترجمه می‌شوند.

* از ویژگی‌های دهه هفتاد تجربه‌گرایی است

این منتقد اضافه کرد: یکی از نویسندگانی که به لحاظ تکنیکی تاثیرگذار است میلان کوندرا است، این دهه زمان تاخت و تاز کوندرا است.

این منتقد ادبیات داستانی اظهار داشت: یکی دیگر از ویژگی‌های دهه هفتاد تجربه‌گرایی است، آنچه به نام فردیت‌گرایی پس از دهه شصت مطرح می‌شود. تجربه‌گرایی همراه فردیت گرایی است؛ نویسندگان آغاز نوشتن از خود و تجربیات فردی خود می‌کنند چیزی که در دهه شصت هیچگاه دیده نشد.

سلیمانی در ادامه با اشاره به تجربه‌گرایی خاطرنشان کرد: حتی در آثار دولت‌آبادی هم کلیت و روح جمعی حاکم بود، چرا که بیش از هر چیز بر تاریخ اجتماع تمرکز داشت تا زندگی‌های فردی، ولی بعدها نویسندگان جوان آغاز به نوشتن از تجربیات شخصی خود می‌کنند؛ نویسندگان آغاز به نوشتن در حیطه‌های فردی در دهه هفتاد می‌کنند به دلیل این تکنیک‌زدگی و تجربیات فردی بسیاری از آثار نویسندگان جوان مورد اقبال واقع نمی‌شود.

سلیمانی در ادامه تاکید کرد: تجربه‌گرایی به دلیل شرایط اجتماعی پس از جنگ و به دلیل کند و کاو در هویت فردی و بازیابی هویت فردی شکل می‌گیرد و بسیاری از داستان‌های ما در این زمینه نوشته می‌شود؛ در دهه هفتاد جلال آل‌احمد مورد توجه قرار می‌گیرد و آثار او مورد توجه قرار گرفته و چندین بار تجدید چاپ می‌شود.

* در دهه هفتاد برخی از آثار خارجی به تاثیر از سریال‌های تلویزیون چندین بار در ایران ترجمه می‌شوند

وی افزود: در دهه شصت صنعت نشر پویا نبود اما در دهه هفتاد شروع به بازیابی خود کرد؛ به این دلیل بسیاری از آثار مغفول مانده مجدد چاپ شد برای نخستین‌بار اولین آثار صادق هدایت در دهه هفتاد تجدید چاپ می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که آثار مهم دهه هفتاد شامل چه آثاری می‌شود، گفت: «آزاده خانم» و «هلال پنهان» آقای علی‌اصغر شیرزادی، «عشق روی پیاده‌رو»، مصطفی مستور، «یوزپلنگانی که با من دویدند» اثر بیژن نجدی و «نیمه غایب» از مهم‌ترین آثار دهه هفتاد به شمار می‌آیند.

وی در خاتمه سخنان خود تاکید کرد: در دهه هفتاد برخی از آثار خارجی به تاثیر از سریال‌های تلویزیونی در ایران مانند «بابا لنگ دراز» یا «زنان کوچک» چندین بار در ایران ترجمه می‌شوند.