تبیان، دستیار زندگی
من هرگز لقمه شبهه‏ناك نخورده‏ام و قبل از شیر دادن او، وضو می‏گرفتم و ابدا به نامحرم نظر نمی‏انداختم و در تربیت كودك، بعد از باز گرفتنش از شیر می‏كوشیدم و نظافت و طهارت او را رعایت می‏كردم و با بچه‏های خوب او را می‏نشاندم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نخستین هدیه به فرزندم

کودک

كودكان، بركت زندگی و سرمایه‏های آینده جامعه به شمار می‏آیند. آنان برای رشد و بالندگی خود، نیازها و در مفهوم دقیق‏تر حقوقی دارند كه باید به درستی به آن پرداخت. با توجه به نقش بی‏بدیل خانواده در بالندگی شخصیت كودك، پیش از همه، خانواده و سپس جامعه باید این حقوق را به خوبی بشناسند و خود را مكلف به پاس‏داشت آن بدانند. این حقوق در روایات اسلامی به زیبایی تبیین شده است. در این مجال، به جنبه‏های گوناگون تربیتی كودك از نگاه روایات و توصیه‏های دینی می‏پردازیم و در كنار آن به مشكلات كنونی كودكان، از جمله كودك‏آزاری و بزه‏كاری كودكان اشاره می‏كنیم.

پیمان‏نامه جهانی حقوق كودك

مجمع عمومی سازمان ملل، بر پایه نظر صندوق كودكان سازمان ملل متحد (یونیسف)، پیمان‏نامه حقوق كودك را در سال 1989 تصویب كرد و بیشتر كشورهای جهان نیز بدان پیوستند. در این پیمان‏نامه، وضعیت حقوقی ایده‏آلی برای كودكان پیش‏بینی شده است و كشورهایی كه به آن می‏پیوندند، باید بكوشند وضعیت رفاهی، حقوقی، آموزشی و پرورشی كودكان را تا سطح مورد نظر پیمان‏نامه بالا برند. دولت جمهوری اسلامی ایران نیز در سال 1372 به این پیمان‏نامه پیوست،  در این پیمان‏نامه، از حقوق متعدد و متفاوتی برای كودكان صحبت شده است؛ از جمله حق حیات و كسب هویت، حق زیستن با والدین، حق ابراز عقیده و آزادی تفكر و مذهب و حق تفریح و بازی.

توصیه رهبری به مسئولان رسانه‏های گروهی

مقام معظم رهبری، كودك را ذخیره ارزشمند جامعه معرفی می‏كند و در مورد اهمیت وظیفه مسئولان رسانه‏های گروهی در تربیت كودك می‏فرماید: «رادیو، تلویزیون، رسانه‏های گروهی و غیره، بایستی بدانند و بفهمند كه چه كاری با مغز، دل و احساس لطیف كودك انجام می‏گیرد. وقتی كودك برنامه‏های تلویزیونی را می‏بیند، اثر آن امروز و فردا مشخص نخواهد شد، بلكه اثرش در جذب‏ها، دفع‏ها، احساسات، خداجویی‏ها، خداخواهی‏ها یا خدانخواهی‏ها نشان داده خواهد شد.” ایشان همچنین مسئولان را به بازتاب دادن سیره اولیای دین توجه می‏دهد. تا مشاهده گردد كه مثلاً پیامبر گران‏قدر اسلام و پیروان وی، چگونه كوچك‏ترین نكات تربیتی را از نظر دور نمی‏داشتند و با داشتن مسئولیت اجتماعی در تاریخ، از گفت‏وگوهای صمیمانه با كودكان غافل نمی‏شدند».

نتیجه افراط در محبت، پرتوقع بار آمدن كودك، جوانه زدن ریشه‏های خودپسندی و سركشی كردن كودكان در برابر حقیقت است.

در میان نام‏های نیك

از جمله حقوق كودك، انتخاب نام نیكو برای اوست. نام نیك، بهترین هدیه‏ای است كه هر نوزاد در روزهای نخست زندگی از پدر و مادر می‏گیرد. پیامبر اسلام می‏فرماید: «نخستین هدیه‏ای كه هر یك از شما به فرزندش می‏بخشد، نام خوب است. پس بهترین نام را برای فرزند خود انتخاب كنید.” در دامنه گسترده نام‏های نیكوی جهان، برخی نام‏ها، یادآور انسان‏های شایسته و مقرب درگاه الهی‏اند. و بسیاری از مردم از سر محبت و ارادتی كه به آن بزرگواران دارند، این نام‏ها را برای فرزندان خویش برمی‏گزینند تا بذر محبت دوستان خدا را در دل فرزندانشان بكارند و راه درست زندگی را به آنان بنمایانند. وجود این نام‏های زیبا، مایه بركت اهل خانواده است. پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «خانه‏ای كه نام محمد در آن باشد، خداوند روزی آن را گسترده گرداند. پس اگر فرزندتان را محمد نام گذاشتید، او را مزنید و دشنامش ندهید».

مقدس اردبیلی و تربیت مادر

مقدس اردبیلی، فقیه وارسته و محققی فرزانه و اسوه درایت و قداست بود. آن روز كه مقدس اردبیلی از نجف به اردبیل سفر كرده بود، مردم از گوشه و كنار به دیدار او آمده بودند. وقتی مادر مقدس در مجلس حضور یافت، همگی به آن بانوی بزرگوار تبریك گفتند و از او پرسیدند كه راز پیشرفت و مقامات عالی و معنوی فرزندش چه بود؟ مادر مقدس پس از حمد الهی در مورد تربیت او گفت: من هرگز لقمه شبهه‏ناك نخورده‏ام و قبل از شیر دادن او، وضو می‏گرفتم و ابدا به نامحرم نظر نمی‏انداختم و در تربیت كودك، بعد از باز گرفتنش از شیر می‏كوشیدم و نظافت و طهارت او را رعایت می‏كردم و با بچه‏های خوب او را می‏نشاندم.

«نگاه كردن پدر و مادر به فرزند از روی مهر و محبت، عبادت است».

والدین، هم‏بازی كودكان

یكی از راه‏های شخصیت دادن به كودكان، بازی كردن والدین با آنهاست. این كار اندكی از وقت والدین را می‏گیرد، ولی آثار بسیار نیكویی دارد. بازی با كودك می‏تواند به شكل محبت كردن و شعر خواندن برای او باشد. نقل است كه حضرت زهرا علیهاالسلام ، امام حسن علیه‏السلام را در كودكی بالا و پایین می‏انداخت و با او بازی می‏كرد و با زبان شعر می‏فرمود: «حسن جان! مانند پدرت باش و حق را از بند اسارت به درآور.” همچنین سیره زندگانی پیامبر اسلام، از هم‏بازی شدن ایشان با كودكان خبر می‏دهد. در تاریخ آمده است كه روزی حسین علیه‏السلام در كوچه سرگرم بازی بود كه پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و یاران از آنجا می‏گذشتند. حضرت از ایشان جدا شد و در حالی كه به سوی فرزندش گام برمی‏داشت، دستانش را گشود تا او را در آغوش بگیرد. كودك خنده‏كنان این سو و آن سو می‏گریخت و رسول‏اللّه‏ نیز خندان از پی او می‏دوید. سرانجام ایشان، حسین علیه‏السلام را گرفت و بوسید.

کودک و تلویزیون

كودك و برنامه‏های تلویزیونی

كودكان خیلی بیشتر از بزرگ‏ترها تحت تأثیر فیلم‏ها و برنامه‏های تلویزیونی قرار می‏گیرند. پیامی كه از راه برنامه تلویزیونی به كودك ارائه می‏شود، در فكر و روح آنها به خوبی نقش می‏بندد. این نقش بسته به ویژگی برنامه‏های تلویزیونی، می‏تواند مثبت یا منفی باشد. از یك طرف، خشك‏ترین مفاهیم در قالب برنامه‏های جذاب برای بچه‏ها قابل فهم و پذیرش می‏شود و از سوی دیگر، برنامه‏هایی كه مانع آشنایی كودك با دنیای واقعیت‏ها شود و مانند كارتون‏های تخیلی، با قهرمان‏های افسانه‏ای و قدرت‏های جادویی، او را در دنیای غیرواقعی غرق كند، برای كودك زیان‏بار است.

خشونت، ماجراجویی و هیجان‏های كاذب اگر صورت افراطی و پرحجمی در برنامه‏های تلویزیونی داشته باشد، در تكوین شخصیت كودك، اثر منفی می‏گذارد و در دوران پس از بلوغ، ناهنجاری‏های روانی خطرناك در وی ایجاد می‏كند. بنابراین، بزرگ‏ترین محبت پدر و مادر در حق فرزندانشان این است كه بر كودكان هنگام تماشای تلویزیون نظارت داشته باشند.

میانه‏روی در محبت

در حالی كه زیاده‏روی در محبت همانند محبت كم، برای كودك ضرر دارد و ریشه امید و نشاط و حیات را در وجود او می‏خشكاند. تعادل و توازن در مهرورزی، عامل بالندگی و رشد است. آنچه در دین سفارش شده، رعایت میانه‏روی است.  امام باقر علیه‏السلام می‏فرماید: «بدترین پدران كسی است كه در نیكی به فرزند خود زیاده‏روی می‏كند.” (تاریخ یعقوبی، ج 2)  آزاد گذاشتن فرزند به این معنا كه هر كاری دلش می‏خواهد بتواند انجام دهد، این تصور را در ذهن كودك ایجاد می‏كند كه جهان، تحت فرماندهی اوست و به كودكی نامسئول، خودخواه و پرخاشگر تبدیل می‏شود. از این رو، به والدین سفارش می‏شود رفتار منطقی و معقولی با فرزند خود داشته باشند و از افراط و تفریط در محبت بپرهیزند.

كودك‏آزاری

متأسفانه در هر جامعه، كودكانی هستند كه از سوی والدین یا دیگر افراد بالغی كه مسئولیت آنان را به عهده دارند، آزار ببینند. این آزارها یا به صورت شكنجه فیزیكی است یا به صورت روانی مثل محرومیت از محبت، تحقیر و سرزنش یا تبعیض و توهین. آزار فیزیكی و روانی كودك، آثاری مخرب بر روح، روان و شخصیت كودك بر جای می‏گذارد. در این میان، آموزه‏های روح‏بخش و انسان‏ساز اسلام، به محبت به كودكان، سفارش می‏كند و بزرگ‏سالان را از آزار كودك بر حذر می‏دارد. پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «كسی كه به خردسالان رحم نكند، از ما نیست». نبود محبت، ارتباطات صمیمی و تفاهم متقابل از عوامل مؤثر در بزه‏كاری كودكان و نوجوانان است. كودكی كه از محبت پدر و مادر محروم مانده یا درست اشباع نشده است، در خود احساس حقارت، كمبود و محرومیت می‏كند و برای هر گونه انحرافی آمادگی دارد.

«سلام كردن به كودكان را تا لحظه مرگ ترك نمی‏كنم تا این رفتار پس از من در میان مسلمانان سنت شود». مستدرك الوسائل 2/96،

نویسنده: ملیحه آقاجانی

منبع: ماهنامه - گلبرگ - شماره 91

تنظیم و تلخیص: کهتری

اگر می خواهید مباحثی را در باب تربیت فرزندان از نگاه استاد دهنوی دنبال نمایید، کلیک کنید.

مقالات مرتبط

پشت پرده چاپلوسی

فرزند دلخواه من

اشباع غریزه در اسرع وقت؟!

آرزوهای والدینی

کودک را مسلح تربیت کنید

والدینی که ما می خواهیم باشیم!

بده بستانهای نخستین

کودکی و پادشاهی

آغوش تو سرزمین آرامش

به فرزندتان بگویید:دوستت دارم

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.