ناصر الدین شاه و عکاسی

اولین عكاس ایرانی ناصر الدین شاه بود از یادداشهای ناصر الدین شاه چنین بر می‌آید كه وی علاوه بر آنكه عكاسی می‌كرد با روشهای علمی و فنی عكاسی نیز آشنا بود طرز كار دوربین‌های مخلتف را به خوبی می‌دانست و معمولا از دوربین‌های سه پایه بزرگ برای عكاسی استفاده می‌كرد. قدیمی‌ترین عكس‌های ناصر‌الدین شاه مربوط به پرتره ای از خودش و مادرش است.

اسناد تاریخی نشان می‌دهند كه شاه علاوه بر آنكه خود عكاسی می‌كرد،‌علاقه وافری به ترویج عكاسی داشت عكس‌های موجود در آلبوم شاه نشان می‌دهد كه درباریان آن زمان خود عكاسان چیره دستی بوده‌اند؛ آقا رضا از پیشخدمتان مخصوص شاه كه عكاسی را در دار‌الفنون فرا گرفته بود، به مقام نخستین عكاس باشی منصوب شده بود.

ازعكاسان دربار به جز آقا رضا می‌توان از عبد‌الله میرزا قاجار نام برد وی از دانش آموختگان دار‌الفنون بود و عكاسی را در فرانسه فرا گرفت.

عبدالله میرزا در آموزش عكاسی حرفه‌ای در ایران نقش موثری بر عهده داشت. همزمان با سلطنت مظفر الدین شاه عبدالله میرزا با دایر نمودن عكاسخانه فن عكاسی را متداول كرد.

عكس‌هایی كه تا قبل از انقلاب مشروطه بر جای مانده را شاگردان او به یادگار گذاشته‌اند. عکاسخانه عبدالله میرزا تا اوایل مشروطه بر پا بود.

در همین دوران میرزا ابراهیم خان عكاس‌باشی كه از خدمت‌گذاران درباره مظفر‌الدین شاه بود عكاسی دربار را انجام می‌داد.

تاریخ گذاران همچنین از علاقه وافر مظفر‌الدین شاه به عكاسی خبر داده‌اند.

برجسته‌ترین و پركارترین عكاس حرفه‌ای ایران در پایان قرن نوزدهم "انتوان سوربوگین بود" كه علاوه بر آنكه عكاس بود یك سیاح بود و به همین دلیل تمام ایران را زیر پا گذاشت و از مناظر، معماری و اشیاء پیرامون خود عكس‌های زیادی گرفت.

عكس‌هایی كه همین الان در سفرنامه‌‌ها می‌بینید بیشتر حاصل زحمات این عكاس است.

ویژگی‌ عكاس سوربوگین نگاه همه جانبه و دقت نظر او پیرامون اطرافش بود و به همین دلیل عكس‌هایش در سال 1897 مقام اول نمایشگاه بروكسل را كسب كرد و یك مدال طلا برای او به ارمغان آورد.

عكس‌های سوربوگین نشان می‌دهد كه وی علاقه‌ وافری به نور پردازی و نشان دان مقیاس‌ها و نمایش وجوه تاریخی در عكس‌هایش داشت.

عكس‌هایش را در روز می‌گرفت و مناظر طبیعی و تاریخی را به نسبت مقیاس آنها به تصویر می‌كشید.

بعدها یكی از شاگردان عكاس‌خانه‌ عبدالله میرزا كه لقب روسی‌خان را برای خود انتخاب كرده بود در خیابان علا‌‌اله الدوله عكاس‌خانه‌ای دایر نمود عكس‌های او كه همه مارك روسی‌خان داشتند بیشتر درباره انقلاب مشروطه و آزادیخواهان آن زمان و به خصوص سران انقلاب مشروطه است.

عكاسخانه روسی خان تا سال 1299 هجری شمسی دایر بود و پس از مسافرت روسی خان با محمد علی شاه به اروپا تعطیل شد.

با آغاز انقلاب مشروطه عكس از انحصار دربار خارج شد و مسائل اجتماعی و سیاسی موضوع عكاسی ایران گردید . در همین زمان و با پیدایش روزنامه‌هایی مانند سور اسرافیل و ... عكس‌های مطبوعاتی رواج پیدا كرد تحولات سیاسی آن زمان رشد هنر عكاسی در ایران را سریعتر كرد. با وقوع كودتای 28 مرداد دوباره هنر عكاسی افول پیدا كرد و فضای خفقان آن زمان كه جامعه را دچار ركود و رخوت كرده بود بر هنر عكاسی نیز تاثیر گذاشت عكاسی این زمان (دهه‌های 20 و 30) بیشتر جنبه تبلیغاتی داشتند.