تبیان، دستیار زندگی
افطار كردن افطاری دادن متلك های رایج درباره روزه خواران از آداب بسیار ستودنی ماه رمضان اهتمام همگانی به اطعام است .در این ماه همه بندگان میهمان خوان پروردگارند و اگر كسی سفره ای می گسترد و جمعی از بستگان و یا همسایگان را ا...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ماه رمضون بازم رسید (بخش سوم)


افطار كردنافطاری دادن

متلك های رایج درباره روزه خواران
از آداب بسیار ستودنی ماه رمضان اهتمام همگانی به اطعام است .در این ماه همه بندگان میهمان خوان پروردگارند و اگر كسی سفره ای می گسترد و جمعی از بستگان و یا همسایگان را افطار می دهد نه خود را كه خداوند را میزبان اصلی می داند. روایات بسیاری كه بر اطعام دادن نقل شده مومنان و روزه داران را به این كار خیر بیشتر ترغیب می كند . در این بخش به آداب مربوط به افطار كردن و اطعام دادن می پردازیم .

افطار كردن

روزه داران برای ادای نماز مغرب و عشا یا به مسجد می روند یا در خانه نماز به جا می آورند و نزد خانواده خویش افطار می كنند. آنهایی كه در مسجد با جماعت نماز می خوانند اغلب در همان مسجد بین دو نماز روزه خود را باز می كنند. هر شب از طرف كسانی كه نذر دارند و یا از درآمد موقوفه هایی كه برای افطار معیّن شده است خرما، حلوا، شیرینی یا نان جو بین نمازگزاران تقسیم می شود.

آنهایی كه در خانه نماز می خوانند اكثراً مقارن غروب وضو می گیرند و به نماز می ایستند. پس از نماز دعاهای مخصوص افطار را می خوانند. دعاهای افطار عبارت است از دعاهای: "اللهم لك صمت و علی رزقك افطرت و علیك توكلت"، "اللهمّ ربّ النّور العظیم". "بسم الله اللهمّ لك صمنا و علی رزقك افطرنا فتقبل منّا انك انت السمیع العلیم"، "بسم الله الرحمن الرّحیم یا واسع المغفره اغفرلی" و سوره مباركه "قدر" كه بیش از دعاهای دیگر خوانده می شود.

پس از خواندن نماز و دعاهای افطار، روزه خود را با لقمه ای نان جو یا دانه ای خرما باز می كنند. غذاهای افطار اغلب سبك و ساده است و روزه داران معمولاً  از خوردن غذاهای سنگین پرهیز می كنند.

مردم جهرم هم افطار را با چند دانه خرما آغاز می كنند و عقیده دارند حضرت علی(ع) با خرما افطار می كردند و خوردن خرما را ثواب می دانند. شب دهم ماه رمضان هم عدس پلو می خورند و روز هفدهم را با كله پاچه افطار می كنند و می گویند كلّه ابن ملجم را قبل از اینكه موفق شود حضرت علی (ع) را به شهادت برساند می خوریم. شب نوزدهم با نان خشك و گل آبشن( آویشن )  افطار می كنند و معتقدند نان خشك و گل آبشن افطار حضرت فاطمه(س) بوده است. همچنین شب بیست و سوم گل آبشن و نان جو و پیاز می خورند و برای همسایگان هم می فرستند و می گویند این سه چیز خوراك حضرت علی(ع) بوده و حضرت غذای خود را به مستمندان می دادند و خود به نان جو كفایت می كردند.

در جهرم سر سفره افطار نان روغنی، نان فطیر خانگی و نان بازاری می گذارند و خرما و پنیر و یكی دو نوع مربا و حلوا هم به وفور دیده می شود. غذای افطار بیشتر كباب، شیر برنج، آش رشته و "مُسدووه" ( نوعی آش كه با ماست تناول می شود) است و به ندرت برای افطار پلو پخته می شود. در بیجار گروس هنگام افطار، بزرگ خانواده انگشتش را به خاك تمیزی می زند و روزه اش را با خاك باز می كند. می گویند چون انسان از خاك آفریده شده است و سرانجام هم خاك می شود بهتر است در این ماه مقدس هم با خاك روزه را باز كنند تا ایمانشان استوار گردد.

افطاری دادن

افطاری دادن یكی از رسوم پسندیده است و آنها كه توانایی دارند چند روز از ماه رمضان را افطاری می دهند و از روزه داران دعوت به عمل می آورند. افطاری دادن ثواب بسیار دارد و بسیاری معتقدند كسی كه افطاری می دهد با ثواب روزه مهمانانش شریك می شود و خداوند اجر و مزد بسیار به او می دهد. بنا به همین عقیده یزدی ها معتقدند هنگام افطار بهتراست هر كس سر سفره خودش باشد زیرا اگر بر سر سفره دیگران بنشینند ثواب روزه آن روز به میزبان می رسد. از طرف دیگر بسیاری از مردم یزد آرزو می كنند برای افطار مهمان داشته باشند تا اجر بیشتری ببرند.

آنان كه توانایی چندانی ندارند و نمی توانند از روزه داران پذیرایی كنند اما معتقد و علاقه مند به افطاری دادن هستند خرما یا شربت یا نوعی شیرینی مثل زولبیا، گوش فیل یا نان و پنیر به مسجد می برند و بین دو نماز مغرب و عشا از روزه داران پذیرایی می كنند.

در مشهد هم رسم پسندیده افطاری دادن بسیار مورد توجه است و اغلب خانواده ها هم چند روز از ماه رمضان را افطاری می دهند. البته سعی می كنند افطاری دادن مصادف با شبهای احیا نشود تا به دعا و شب زنده داری آنها لطمه ای وارد نگردد. از ساعتی به غروب مانده مهمانان به خانه میزبان می آیند و در اتاقی كه معین شده است می نشینند. با صدای نقاره خانه حضرت رضا(ع) جلوی هر كدام از مهمانان یك سینی پیش افطاری كه عبارت است از یك استكان آب جوش، چای شیرین، نان روغنی یا نان " قاق" و پنیر و مربا می گذارند. مهمانان پس از خواندن دعای افطار و سوره قدر، با خوردن آب جوش و یكی دو لقمه، نان و پنیر روزه را می گشایند و سپس به نماز مغرب و عشا می ایستند. صاحبخانه در اتاق دیگر سفره پهن می كند و غذاهای افطار را در سفره می چیند. غذاها اغلب عبارت است از كته با خورش بادمجان با قیمه، هویج پلو، آلبالو پلو، آبگوشت، حلوای آرد گندم، شله زرد، یخ در بهشت، شیربرنج و فرنی. اگر تابستان باشد بعد از افطار با میوه و فالوده نشاسته یا فالوده انار یا فالوده سیب از مهمانان پذیرایی می كنند. وجود شیرینی و زولبیا هم سر سفره افطار از واجبات است.

در بجنورد وقتی مهمانان سر سفره افطار نشستند جلو هر كس یك قوری چای یكرنگ و یك استكان می گذارند تا هر قدر مایل باشد از قوری مخصوص به خود چای بریزد و بنوشد. اگر چای كم رنگ باشد قدری از چای قوری بزرگی كه روی سماور در گوشه اطاق است روی قوری می ریزند و همیشه دو سه نفر مراقبند تا احتیاجات مهمانان را برآورند.

در خرانق یزد دو مسجد وجود دارد یكی مسجد "سرچشمه" و یكی مسجد " توده" یا مسجد "جامع" شبهای ماه رمضان از درآمد موقوفات در هر دو مسجد افطاری می دهند.

متلك های رایج درباره روزه خواران

مردم ساده دل روستا و شهرستان های كوچك در ایمان بر آمده از كشف و شهود درونی بسیار راستین اند، و نافرمانی ها را بر نمی تابند و به همین دلیل متل ها و كنایه هایی برای روزه خواران دارند. كسانی كه به عمد روزه خواری می كنند علاوه بر مجازات شرعی و پرداخت كفاره روزه، با گوشه و كنایه و طنز از سوی مردم مورد بی مهری قرار می گیرند.

در جهرم و اصطهبانات فارس، روز اول ماه رمضان بچه ها دسته دسته در كوچه ها راه می افتند و می خوانند:

روزه گیرا روتون سفید

ماه رمضون بازم رسید

روز آخر ماه رمضان هم می خوانند:

روزه خوارا روتون سیاه

ماه رمضون دیگم میاد ( ماه رمضان دیگری هم می آید)

در صغاد آباده این متلك را به روزه خواران گویند:

روزه خوربی ایمونه

شوم كه می شه حیرونه

روزه خور دسش كوتان

شوم كه می شه روش سیان ( دستش كوتاه است و رویش سیاه است)

در دماوند به روزه خواران گویند:

روزه خور دمبكی

اندی بخور بتركی ( دمبكی = چاق ، اندی = آنقدر)