آیین های ماه رمضان در آذربایجان غربی ارومیه
در آذربایجان غربی مردم روزه گرفتن را از چند روز مانده به آغاز ماه مبارک رمضان شروع میكنند و با این عمل، اولین قدم هایشان را برای خودسازی بر می دارند. به طوری كه برخی از مومنین ده تا سه روز مانده به شروع ماه رمضان، روزه می گیرند.
تفاوت های سفره ای!
بیشتر رسوم ماه رمضان در استان آذربایجان غربی با آذربایجان شرقی مشترک است. تفاوت ها وقتی آغاز می شود که پای سفره افطار می رسیم!
حلوای ماه رمضان در بین مردم روستایی در استان آذربایجان غربی به «تره» مشهور است كه آرد آن را با مقداری شیر آمیخته كرده و پس از آنكه خشك شد با روغن حیوانی یا معمولی سرخ می کنند و به آن عسل اضافه میكنند.
پختن نوعی نان محلی با عنوان «یاغلی فتیر» هم در ماه رمضان بین خانوادههای روستایی آذربایجان غربی رواج دارد. این نان علاوه بر مصرف در سر سفره خانوادهها، به نیت نذری و هدیه به همدیگر داده میشود و به عقیده مردم این منطقه، كسی كه از این نان بخورد در طول روز گرسنه نمیشود.
مردم روستاهایی این استان، در سال های قبل از رواج تلویزیون و رادیو، توسط وسیله موذنهایی که حركت ستارگان را می شناختند، از اوقات شرعی با خبر می شدند.
در كنار غذاهای مخصوص این ماه، وسایل پذیرایی از مهمانان انواع حلواها و نانهای روغنی، مرباهای مختلف و محصولات بومی است.
بیشتر رسوم ماه رمضان در استان آذربایجان غربی با آذربایجان شرقی مشترک است. تفاوت ها وقتی آغاز می شود که پای سفره افطار می رسیم!
کیسه دوختن
یكی از آیینهایی كه در گذشته در مسجد انجام میگرفت و هنوز هم در برخی از مناطق روستایی به عنوان یك رسم به یادگار مانده، دوختن كیسههای پول برای بزرگترهای خانواده بوده است كه با ترتیب و آیین خاصی انجام میشود. در آخرین جمعه ماه رمضان، هر یك از زنان و دختران یك تكه پارچه نو و پاك را با خود به مسجد میبردند و روحانی مسجد در حالیكه دعای مخصوصی را میخواند زنان و دختران باید قبل از پایان دعا كیسه را دوخته و حاضر می كردند. در این كیسه كه به اعتقاد مردم مایه بركت بود یك سكه قرار میدادند كه قبلا آن سكه توسط افراد مومن متبرك میشد و در اصطلاح محلی به آن « كیسه دیبی» (تهكیسه) میگفتند.
ماه رمضان در آذربایجان، طنزهای خاص خود را دارد كه به تناسب افراد و موقعیتهای ماه به كار برده میشود. در شبهای مهتابی ماه رمضان، فردی كه روزه نمیگیرد اگر بخواهد از خانه خارج شود به او میگویند سر و صورت خودت را بپوشان زیرا ماه به صورتت تف میاندازد. در بین عوام این اعتقاد وجود دارد كه ماه به صورت كسانی كه روزه نمی- گیرند «تف» میكند.
همچنین از كسی كه روزه نمیگیرد وقتی سووال میكنند چرا روزه نمیگیری قبل از خود او اطرافیان میگویند هنوز ماه را ندیده است، یا میگویند صغیر است یا میگویند زورش به «اروج» نمیرسد. «اروج» لفظی است در زبان تركی كه هم به معنی روزه و روزهداری و هم از اسمهای مردانه است.
به دلیل همین قبح روزه داری، در خانوادههای روستایی حتی زنانی كه برای گرفتن روزه عذر شرعی دارند آنچنان در خفا و پنهانی این كار را میكنند كه حتی شوهران و فرزندانشان نیز متوجه روزهدار نبودن آنها نمیشوند.
از كسی كه روزه نمیگیرد وقتی سووال میكنند چرا روزه نمیگیری قبل از خود او اطرافیان میگویند هنوز ماه را ندیده است، یا میگویند صغیر است یا میگویند زورش به «اروج» نمیرسد. «اروج» لفظی است در زبان تركی كه هم به معنی روزه و روزهداری و هم از اسمهای مردانه است
عرفه رمضان
روز آخر ماه رمضان كه در بین مردم آذربایجان غربی به «عرفه» مشهور است، روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است. مردم روستاهای ارومیه و شهرهای دیگر آذربایجان غربی در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور میروند و حلوا یا خرما و یا نقلی كه با خود آوردهاند در بین مردم تقسیم میكنند.
در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا كرده و در محل خاصی قرار میدهند. فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم میشود كه سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار میدهد كه در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.
گروه گردشگری تبیان