نقش بخت ، شانس و اتفاق در زندگی

سه کلمه بخت ، شانس و اتفاق از کلمات متداول در زندگى انسانهاست ، و حتى گاهى در سخنان و نوشته هاى بزرگان و اندیشمندان نیز مشاهده مى شود. باید دانست که هیچ معلولى در نظام هستى بدون علت رخ نمى دهد. منتهى آگاهى انسان به علت آن پى مى برد و گاهى علت آن را درک نمى کند. اکثر انسان ها وقتى علت چیزى را درک نکردند فورا آن را به بخت و شانس و اتفاق نسبت مى دهند. اگر انسان این مسأله را بخوبى فهمید، آن گاه سه کلمه بخت، شانس و اتفاق براى او حل خواهد شد.

سرچشمه پیدایش عقیده به شانس چند چیز است :

1- جهل بشر نسبت به ریشه حوادث و رویدادهاى طبیعى.

2- فرار از زیر بار مسئولیت ، و سرپوش گذاشتن روى نقاط ضعف ، و تبرئه کردن خود در برابر احساس شرمندگى و گناهکارى در پیشگاه وجدان .

انسان هرگز میل ندارد خود را کوچک و حقیر بداند و یا دیگران او را چنین فرض کنند؛ بلکه مى گوید: هر نوع توانایى در من وجود دارد اما فقط شانس ‍ و اقبال من بد است .

اما یک انسان اندیشمند و دانا بعد از وقوع حوادثى که علتى براى آنها نمى یابد؛ آنها را بدون علت تصور نمى کند و یا این که آن را به بخت، شانس‍ و اتفاق مربوط نمى سازد. بلکه به ریشه یابی می پردازد و نقایص را برطرف می کند.

و متأسفانه این افکار غلط دامنگیر افراد بسیار مى باشد و چون علتى را نمى یابد، اینگونه برداشت مى کنند. و با آن کلمات به انکار قانون کلى علت و معلول مى پردازند.¹

تحقیقات جدید نشان مى دهد که افراد، خوش شانس متولد نمى شوند بلکه خود در مسیر زندگى با تلاش و کوشش اقبالشان را به سوى خوبى سوق مى دهند.

به گزارش سایت اینترنتى "آناتوا" محققان دانشگاه "هارتفورد شایر" در یک مطالعه ده ساله به منظور یافتن عامل خوش اقبالى ؛ به بررسى زندگى 400 نفر از افراد خوش اقبال و بد اقبال پرداختند.

به گفته دکتر "ریچارد وایزمن " از اساتید این دانشگاه افراد خوش ‍ اقبال در زندگى خود از چهار اصل استفاده مى کنند.

1- افزایش تعداد فرصتهایى که در زندگى براى انسان پیش مى آید.

این افراد در زندگى خویش همواره از موقعیتهاى جدید استقبال مى کنند و علاوه بر ایجاد موقعیتهاى جدید، متوجه فرصت هاى جدیدى هستند که به سوى آنها روى آوردند.

2- با تکیه بر الهامات درونى و حدسیات خود، تصمیمات موثرى مى گیرند و سعى مى کنند تا در هنگام تصمیم گیرى در یک موضوع ؛ ذهن خود را از موضوع هاى دیگر پاک کنند.

3- همواره در زندگى خود انتظار خوش اقبالى دارند و این انتظار به آنها کمک مى کند در هنگام مواجهه با شکست ها و مشکلات پافشارى بیشترى کنند تا در روابط خود با دیگران موفق شوند.

4- این افراد اقبال بد را به خوش اقبالى تبدیل مى کنند.

آنها با استفاده از روش هاى مختلف روانشناسى بر موقعیت هاى نامناسب زندگى خود چیره مى شوند و آنها را به میل خود تغییر مى دهند.²

اگر بخواهیم از منظر دین و قرآن به اموری که بخت و شانس نام گرفته اند نظر کنیم میبینیم که اینها چیزی نیستند جز اراده خدا که آن هم به سبب و علتی خاص جاری میشود و نظم یک سره عالم فاقد حادثه ای بی علت است بدون علت فقط خداست و بس.

امداهاى الهى

از آیات قرآن چنین بر مى آید که سنت الهى بر یارى کردن کسانى است که خالصانه در راه خداوند تلاش مى کنند این آیات را مى توان به پنج دسته تقسیم نمود.

دسته اول آیاتى است که وعده قطعى به نصرت مى دهند مانند آیه:« إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ»³ ؛ ما به طور مسلم رسولان خود و کسانى را که ایمان آورده اند در زندگى دنیا و روزى که گواهان به پا مى خیزند یارى مى دهیم .

دسته دوم آیاتى است که کد مى دهد و مواردى که خداوند امداد نموده یادآورى مى نماید مانند آیه

«لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ فِی مَوَاطِنَ كَثِیرَةٍ وَیَوْمَ حُنَیْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنكُمْ شَیْئًا وَضَاقَتْ عَلَیْكُمُ الأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُم مُّدْبِرِینَ...» ⁴ ؛ خداوند شما را در میدان هاى زیادى یارى کرد (و بر دشمن پیروز شدید و در روز حنین (نیز یارى نمود) در آن هنگام که فزونى جمعیتشان شما را به اعجاب آورده بود، ولى هیچ مشکلى را براى شما حل نکرد و زمین با همه وسعتش بر شما تنگ شد سپس پشت (به دشمن) کرده فرار نمودید. سپس خداوند "سکینه" خود را بر رسولش و بر مؤمنان نازل کرد و لشکرهایى فرستاد که شما نمى دیدید و کافران را مجازات کرد.

نصر و یارى خداوند را در هر زمانى مى توان دید. مانند - سقوط رژیم ستم شاهى - و پیروزى امام خمینى قدس سره ، سقوط دولت شوروى و شکست مارکسیسم، شکست آمریکا و اسرائیل در لبنان، شکست شوروى در افغانستان، شکست ذلت بار رژیم خودکامه صدام حسین در عراق، داستان هواپیماهاى آمریکایى در طبس .

دسته سوم آیاتى است که فایده امداد و نصر الهى را بیان مى کند.

«إِن یَنصُرْكُمُ اللّهُ فَلاَ غَالِبَ لَكُمْ وَ إِن یَخْذُلْكُمْ فَمَن ذَا الَّذِی یَنصُرُكُم مِّن بَعْدِهِ وَ عَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَكِّلِ الْمُؤْمِنُونَ»⁵ ؛ اگر خداوند شما را یارى کند هیچ کس بر شما پیروز نخواهد شد و اگر دست از یارى بردارد کیست که بعد از او شما را یارى کند و مومنان تنها بر خداوند باید توکل کنند.

آیه فوق افراد با ایمان را ترغیب مى کند که علاوه بر تهیه همه گونه وسایل ظاهرى به قدرت شکست ناپذیر خدا تکیه کنند.

فرعون براى نابودى حضرت موسى همه گونه برنامه ریزى کرده بود وى به مقصود خود نرسید و خداوند حضرت موسى را در خانه فرعون حفظ نمود - نمرود برنامه وسیعى را تدارک دیده بود براى از بین بردن حضرت ابراهیم ولى خداوند او را حفظ نمود.

دسته چهارم آیاتى است که حمایت و نصر الهى را مشروط مى کند به یارى رساندن مومنان و حمایت کردن از ارزشهاى الهى مى داند و مى فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرْكُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ »⁶ اى کسانى که ایمان آوردید اگر خدا را یارى کنید شما را یارى مى کند و گام هایتان را استوار مى دارد.

طبیعى است که نصر و یارى خداوند از مومنان بى حساب و کتاب نیست . روى شایستگى ها و لیاقت ها صورت مى گیرد آنها که فرمان خدا را زیر پا مى گذارند و از فراهم ساختن نیروهاى مادى و معنوى غفلت مى کنند هرگز مشمول یارى خداوند خداوند نخواهند شد.

دسته پنجم آیاتى است که به نوع امدادهاى الهى اشاره نموده است مانند آیات زیر:

1- نزول فرشتگان براى ایجاد آرامش مومنان⁷  2- افکندن رعب و وحشت در دل هاى مشرکان ⁸

3- نزول باران ⁹

رحمت الهى

یکى از سنت هاى الهى در دنیا فضل و رحمت به همگان است قرآن مى فرماید:

«وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ كُلَّ شَیْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّكَـاةَ وَالَّذِینَ هُم بِآیَاتِنَا یُؤْمِنُونَ» ¹⁰ ؛ و رحمتم همه چیز را فرا گرفته و آن را براى آنها که پرهیزکارند و زکات را مى پردازند و آنها که به آیات ما ایمان مى آورند مقرر خواهم داشت .

شکى نیست که کار خدا فراهم آوردن زمینه هاى رحمت است . او انسان را آفرید و به او عقل داد و انواع مواهب را در اختیارش گذارد و این خود انسان ها هستند که باید تصمیم بگیرند و قابلیت بهرمندى از رحمت بى پایان خداوند را در خود ایجاد کنند و شرائطى همچون تقوا و دادن زکاه و ایمان به مقدسات و... در خود فراهم نمایند چنین نیست که دریافت رحمت هاى ویژه الهى بدون هیچگونه رنج و زحمتى باشد. و عوامل شانس و بخت و اقبال اساسی در دایره سراسر نظم الهی ندارد . باید همواره بر خدا توکل کرد و با تکیه بر قدرت بی پایان او به آینده ای روشن اندیشید که به یقین موفقیت واقعی و خوش اقبالی واقعی به دست اوست.

1- تفسیر مثنوى ، ج 6، ص 173

2- روزنامه جمهورى اسلامى 18/10/81

3- مومن ، 51

4- توبه ، 25 و 26

5-  آل عمران 160

6- محمد، 7

7- انفال /9

8- آل عمران ، 151 - احزاب ، 26

9- انفال ، 10

10- اعراف ، 156