«فاصله‌ها» و فاصله با شرع؟!

گسترش فرهنگ ¹ عفاف و حجاب از جمله مهمترین مطالبات اسلامی است که به ویژه از جمله دغدغه های اساسی مجموعه های دینی و خواست جدی مردم است که بارها نیز به خصوص اخیراً آن را مطرح نموده اند. یکی از نمادهای گسترش صحیح این فرهنگ، موضوع «روابط زن و مرد نامحرم» در حدود موازین شرعی است که در این میان نقش رسانه در ارتقاء و یا احیاناً تقلیل سطح کیفیت مباحث فرهنگی به هیچ وجه قابل انکار نیست.

مجموعه های تلویزیونی نقشی عمده در جذب مخاطبان خانوادگی بر عهده دارند و خواسته یا ناخواسته در جهت فرهنگ سازی در جامعه گام برمی دارند. اخیراً شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی با مجموعه تلویزیونی «فاصله ها» هر شب میهمان جمع های خانوادگی است که با توجه به حجم وسیع مخاطبان این مجموعه، بررسی نکات فرهنگی آن از منظر دینی با موضوع حجاب و عفاف از اهمیت خاصی برخوردار است. نوشتار حاضر می کوشد با نگاهی دینی به محتوای این مجموعه برخی از نقاط ضعف و قوت آن را در این موضوع ارزیابی نماید.

حدود روابط زن و مرد

بر اساس موازین شرعی، روابط زن و مرد نامحرم باید در شرایط کنترل شده و تنها در حد ضرورت باشد. به بیان دیگر، هیچ یک از زنان و مردان نامحرم جایز نیستند به برقراری روابط عاطفی و خارج از حدود شرعی با یکدیگر اقدام نمایند. بر این پایه، گفتگو و نگاه² بیش از حد ضرورت، خنده و شوخی و یا حتی لبخند زدنی که منجر به عادی سازی روابط زن و مرد نامحرم می شود، از نظر شرعی جایز نمی باشد. نکته مهم آن است که در این موضوع تفاوتی میان زن و مرد نامحرم آشنا و غریبه نیست.³

«فاصله ها» و فاصله با شرع؟!

بدون تردید از جمله مهم ترین مسائلی که در مجموعه تلویزیونی «فاصله ها» قابل ارزیابی است، «روابط زن و مرد» در بستر جامعه است. بر این اساس این مجموعه می کوشد نشان دهد ازدواج هایی که بر مبنای روابط غلط زن و مرد و خارج از حدود شرعی انجام می شود، ناپایدار بوده و نمی تواند به سرانجام نیکویی برسد و از این جهت تا حدودی موفق بوده است.

اما به رغم این هدف اساسی، مشاهده می شود که در مواردی به «عادی سازی روابط زن و مرد نامحرم» در روابط اجتماعی می پردازد، به طوری که در بسیاری از موارد هدف اصلی مجموعه گم می شود. به بیان دیگر، باید گفت در این مجموعه به منظور نشان دادن جنبه های نادرست روابط غلط پیش از ازدواج، مسائلی مطرح می گردد که از ابعاد دیگری مفسده انگیز است.

از جمله این موارد می توان به نوع برخوردها و مناسبات «محسن» شخصیت محوری داستان و پدر خانواده که وجهه ای مذهبی و دینی دارد، با «لیلا» اشاره نمود.

شخصیت مذهبی و عادی سازی روابط!

ویژگی بارز و مشخص شخصیت «محسن»، نوع اندیشه و طرز تفکر دینی و مذهبی اوست که نوعی پایبندی به مسائل شرعی را در او به ظهور رسانده و سبب شده است در فراز و نشیب های زندگی فردی، همواره او را از کشیده شدن به ورطه های خلاف و گناه بازدارد.

به علاوه، او نماد نسل انقلابی و جبهه رفته ایرانی است که به خاطر اعتقادات حاضر می شود بر روی احساسات عاطفی و شخصی خود پا گذاشته و فداکاری و ایثار را به اوج برساند.

از این رو، چنین شخصیتی به نوعی یک «اسطوره دینی و ملی» است و کلیه روابط و رفتارهای او به عنوان «الگو» برای نسل های بعدی مورد توجه است.

با چنین هندسه ای از شخصیت «محسن» بسیار دور از انتظار است که وی به راحتی ولو برای رفع مشکلات و کمک به بنده ای از بندگان خدا، به گسترش روابط خود با «لیلا» که اکنون زنی نامحرم به شمار می رود، ادامه دهد. اگرچه در سال های قبل آنها قصد ازدواج داشته اند و مدتی را نیز نامزد بوده اند، اما در حال حاضر به عنوان زن و مردی نامحرم هرگز اجازه برقراری روابط عاطفی با یکدیگر  خارج از حدود شرعی را ندارند. به نظر می رسد لازم بود، قبل از هر کاری، اقدام به ایجاد محرمیت شود و در غیر این صورت روابط عادی و عاطفی میان آنها توجیه ناپذیر خواهد بود.

این موضوع به ویژه از آن جهت اهمیت می یابد که دلیل اصلی مخالفت پدر با پسر خود «سعید» در همین موضوع برقراری روابط خارج از موازین شرعی با دختری نامحرم بوده است. به بیان دیگر، تلاش محسن برای جلوگیری از رفتار سعید و وقیح خواندن آن، به مصداق «رطب خورده کی منع رطب کند» قابل نقدی جدی است!

نتیجه گیری:

به نظر می رسد به رغم برخی نقاط مثبت در این مجموعه، فاصله ای جدی میان موازین شرعی و نمایش روابط عادی زن و مرد نامحرم در این مجموعه دیده می شود که می تواند ناشی از عدم توجه و آشنایی دست اندرکاران مجموعه های تلویزیونی با موازین دینی و شرعی و نگاه تک بعدی ایشان به مسائل اجتماعی باشد.

1-«فرهنگ کیفیتی است علاوه بر ضرورت ها که سبب مطلوب شدن زندگی می شود» و گسترش فرهنگ حجاب و عفاف سبب می شود فضای جامعه برای فعالیت های سازنده زن و مرد مطلوب و مناسب گردد. برگرفته از سخنان علامه جعفری در مجموعه سخنرانی های ایشان در سایت.

2- آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور

3-برگرفته از مجموعه فتاوی مراجع عظام شیعه