غلامحسین تبریزی
از مجموعه مشاهیر مدفون در حرم امام رضا(ع)
مرحوم آیت الله حاج شیخ غلامحسین تبریزی معروف به " شیخ غلامحسین ترک " به سال 1260 ه . ش (1303 ه . ق) در یکی از روستا های شبستر ، در خانواده ای مذهبی ، چشن به جهان گشود. در مدرسه طالبیه تبریز به تحصیل پرداخت و پس از اتمام سطح برای ادامه ی تحصیلات به نجف رفت و آنجا اصول را نزد آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و فقه را در محضر حاج سید محمد کاظم یزدی و شریعت اصفهانی فرا گرفت.
پس از اتمام تحصیلات به تبریز بازگشت و به توصیه پدر ، با یکی از خویشاوندان خود ازدواج کرد و به فعالیت های مذهبی روی آورد و " جمعیت دیانت اسلامی " را در سال 1343 ه . ق تاسیس کرد و معارف اسلامی را به سبکی نو در میان جمعیت تدریس می کرد. گفتار ایشان در نشریه ای به نام " تذکرات دیانتی " هر پانزده روز یکبار منتشر می شد. نخستین شماره این نشریه اول جمادی الاولی 1345 ه . ق در شهر تبریز به چاپ رسید و انتشار آن چند سال دوام آورد. علمای بزرگ قم و مشهد کار های ایشان را ستودند.
آیت الله تبریزی به گفتگو با صاحبان ادیان دیگر اهمیت می داد و در مناظره ها شرکت می جست . از مبارزات سیاسی غافل نبود و در جریان کلاه پهلوی در سال 1311 ه . ش حاج شیخ به مبارزه علیه اتحاد شکل و مظالم رضاخان پرداخت ، ولی حرکت او سرکوب شد و خود او پس از مدتی زندگی مخفی، به استانداری احضار شد و پس از دیدار با علی منصور ـ پدر حسنعلی منصور ـ استاندار وقت آذربایجان و قاضی عسکر وقتی متوجه شد قرار است رضاخان به تبریز سفر کند ، به کربلا مشرف شد و مدتی آنجا اقامت کرد و پس از آرام شدن اوضاع به تبریز برگشت.
در یکی از روز ها نامه‌ای از علی اکبر داور به دست حاج شیخ رسید . مضمون نامه دعوت از وی جهت همکاری قضایی با نظام عدلیه بود . او متوجه این نکته شد که شرایط برای فعالیت های دینی و سیاسی آزاد ، از میان رفته است . این بود که به تنهایی عازم مشهد شد و همسر و فرزندان خردسالش پس از مدتی به او پیوستند . هنوز مدتی از اقامت ایشان در محله‌ی پاچنار مشهد نگذشته بود که همسر ایشان موقع بیرون آمدن از حمام بهاء الدوله ، به لحاظ داشتن حجاب مورد تعقیب پاسبان اداره ثبت قرار گرفت . پاسبان به طرف ایشان حمله کرد تا چادر را از سر ایشان بردارد و او که در آخرین روزهای بارداری خود به سر می‌برد ، برای حفظ حجاب، خود را به سرعت درون منزل حاج کریم آقا ، یکی از محترمین محل ، انداخت و 18 روز بعد از این رویداد به رحمت حق پیوست .
حاج شیخ با علویه ای که همشیره مرحوم آیت الله سید علی علم الهدی بود ، ازدواج کرد و از ایشان دارای فرزندانی شد . مرحوم آیت الله تبریزی در نهضت گوهرشاد مشارکت داشت و پس از شهریور 1310 به منظور مقابله با اندیشه های سید احمد کسروی که از تبریز با او آشنا بود به انتشار تذکرات دینی در مشهد دست زد و مدتی هم نشریه راحت و ندای حق را در جواب شیخ مردوخ کردستانی نشر داد .
بعد از ترور نافرجام کسروی ، شهید نواب صفوی به مشهد آمد و با کمک حاج شیخ مدتی در یکی از روستاهای اطراف مشهد مخفی شد . در جریان شهادت نواب ، مرحوم تبریزی برای او چهلم گرفت و مسئولیت یکی از شاخه های فدائیان اسلام را که به نام مبارزان اسلام خوانده می شد ، خود به عهده گرفت .
حاج شیخ در مبارزات 15 خرداد سال 42 نیز فعال بود و فعالیت های سیاسی خود علیه نظام شاهنشاهی را تا سال 1357 ادامه داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، نماز جمعه تا سال 1359 به امامت ایشان در مسجد گوهرشاد اقامه می شد و تا زمانی که ایشان زنده بود ، امام برای کسی حکم امامت جمعه را در مشهد صادر نکرد . او روز اول شعبان 1400 ه . ق / 25 خرداد سال 1359 در 97 سالگی دعوت حق را پاسخ داد و به سرای ابدی شتافت و در قسمت شمالی دارالسلام حرم امام هشتم (ع) دفن شد .
آثار علمی زیادی از مرحوم آیت الله حاج شیخ غلامحسین تبریزی برجای مانده است . راهنمای حقیقت ، اصول مهذبه ، الدروس الدینیه در 9 جلد ، گوهرهای درخشان ، ندای راستی ، انوار لامعه ، الدرر الثمینه ، ترجمه اعتقادت مفید و ترجمه وجوه اعجاز قرآن علامه بلاغی در شمار آثار قلمی ایشان هستند .
آیت الله تبریزی دارای فکری بلند و به لحاظ معنوی انسانی پالایش یافته بود و خوف و خشیت الهی تا اعماق جانش نفوذ داشت . در اخلاق نمونه بود . هیچ گاه حرکتی نامناسب یا سخنی رکیک از او دیده یا شنیده نشده بود . اهل دعا و ابتهال بود و در خلوت و جلوت با خدای خود راز و نیاز داشت . پیوسته در اندیشه ی کمک به افراد بی بضاعت ، بویژه ایتام به سر می برد .
منبع: سایت وفاق
تنظیم برای تبیان: سمانه دولت آبادی
