درس اخلاق: ماه رمضان
اشاره
در آستانه ماه میهمانی خدا تبیان سلسله دروس اخلاقی را آماده کرده و مطلبی که پیش رو دارید درس اخلاق آیت الله حسین مظاهری است که در موضوع «ماه مبارک رمضان» ایراد شده است و تبیان آن را با اندکی تغیییر و طی چند قسمت تقدیم شما می نماید.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم. رب اشرح لي صدري و يسر لي امري و احلل عقدة من لساني يفقهوا قولي.
ماه مبارك رمضان ماه عزيزي است و پروردگار عالم ثواب مي‌دهد؛ حتي براي نفسهاي ما، در خواب ما، در استراحت ما براي اينكه يك حالت توجهي براي ما پيدا بشود.
در درس فقه مي‌گفتم كه اين قانون تسامح در ادله سنن يك معنايش همين است كه ثواب مي‌دهند برای اينكه مردم رغبت به مستحبات پيدا كنند. در ماه مبارك رمضان همين است كه هر كسي يك آيه قرآن بخواند، پروردگار عالم ثواب يك ختم قرآن به او مي‌دهد. معناي اين که اگر كسي روزه بگيرد خدا نفسهايش را حسنه عنايت مي‌كند، و يك حسنه هزار حسنه است، يك نماز شب هزار نماز شب است؛ اين معنايش همين است كه ما بايد اين ماه مبارك رمضان را يك توجه خاصي داشته باشيم كه در روايات هم دارد که اگر ماه رمضان تمام بشود، كسي که آمرزيده نشود شقي‌ترين افراد است و در روايات داريم اين [شخص] ديگر قابل هدايت نيست.
اين توجه ما به اين ماه مبارك رمضان؛ اينكه مهمان خدا هستيم؛ اينكه وقت افطار دعاي مستجاب داريم و اينكه پروردگار عالم نظر خاصي در ماه مبارك رمضان به همه دارد؛ اين لازم است اين واجب است.
[نسیم های رحمت]
... پيغمبر اكرم مي‌فرمايند «... فی ايام دهركم نفخات ألا فتعرضوا لها» اين نسيم‌هاي رحمت مي‌وزد مواظب باشيد خود را در معرض اين نسيم‌ها قرار دهيد. حيف است كه ماه مبارك رمضان بيايد، ما هم سي تا روزه بگيريم، در نماز جماعت امام جماعت هم باشيم، سي تا منبر هم برويم؛ اما به قول روايت ما آخر ماه مبارك رمضان مثل اول [باشیم] كه آنجا دارد مثل الاغ كه در آسياب دور خودش گرديده، شب كه شد هيچ جا اصلاً راه نرفته است. و بسياري چنين هستند كه ماه مبارك رمضان مي‌آيد روزه را گرفتند و روزه صحيح هم گرفتند، نماز جماعت خواندند، امام جماعت بوده، ثواب هم گرفته است، صحيح هم بوده است؛ اما حركت، كمال اصلاً نبوده است. يك ذره جلو رفته باشد، يك مو جلو رفته باشد، نرفته است و اين جلو رفتن و لو يك قدم، خوب اين توجه مي‌خواهد توجه توجه توجه. استاد بزرگوار ما استاد «علامه طباطبايي» اين جمله را مرتب مي‌گفتند تا از دنيا رفتند: «توجه توجه توجه»
[روزه فقهی و روزه اخلاقی]
در روزه هايمان راستي بتوانيم كه علاوه بر روزه فقهي، روزه اخلاقي بگيريم زبان ما، گوش ما، چشم ما، اعضاء و جوارح ما روزه باشند؛ خيلي مشکل است. روزه فقهي یعنی از آنچه فقها در رساله‌ها نوشته‌اند من پرهيز بكنم، اين آسان است چيزي نيست؛ اين را هم به شما بگويم: روايات صحيح السند داريم اين كه دروغ، تهمت، غيبت روزه را باطل مي‌كند؛ فقها حملش كردند به اينكه: باطل مي‌كند مثل كذب به خدا و رسول نيست كه قضا داشته باشد، كفاره داشته باشد [بلکه] يعني بي محتوا مي‌كند، يعني مقبول درگاه خدا نمي‌كند؛ اين جور معنایش كرده‌اند. اما ما بايد به اين روايات توجه داشته باشيم.
پيغمبر اكرم فرمودند همه روزه بگيرند؛ موقع افطار همه بيايند [برای افطار کردن] از من اجازه بگيرند. همه روزه گرفتند، يك مردي آمد گفت كه خودم و دو دخترم روزه ایم، اجازه بدهيد كه آن ها هم افطار كنند. فرمود تو خودت روزه هستي اما آنها روزه نيستند. گفت یا رسول الله اينها حرف شنو هستند، متدين هستند، حرف شما را مي‌شنوند. فرمودند برو به اين ها بگو استفراغ كنيد؛ دو تا قطعه گوشت از دهانشان بیرون افتاد. گفت يا رسول الله این ها گوشت نخورده بودند؛ سحريشان و افطاری قبليشان گوشت نبوده. فرمودند مگر قرآن نخواندي «لا يغتب بعضكم بعضاً ايحب احدكم ان يأكل لحم اخيه ميتاً فكرهتموه» سوره حجرات، آيه 12. غيبت كردند چون غيبت كردند واقعاً گوشت مرده خورده‌اند. يك دفعه انسان گوشت حسابي مي‌خورد، يك دفعه هم ميته مي‌خورد؛ آن هم ميته انسان.
اين روايت را شيعه و سني هر دو نقل كرده‌اند كه يك خانمی آمد خدمت پيغمبر اكرم مسئله پرسيد. اين خانم قدش كوتاه بود، وقتی رفت عايشه مي‌خواست به پيغمبر بنازد که من قدم بلند است، من زيبا هستم؛ آن وقت با دست اشاره كرد که يا رسول‌الله قدش كوتاه است. همين مقدار پيغمبر غضب كردند و فرمودند: عايشه چرا غيبت كردي؟ بعد هم فرمودند: عايشه استفراغ كن يك مقداري گوشت از دهانش افتاد بيرون...
اين روايت هاي صحيح سند را نبايد از آن بگذريم. روايت زياد داريم [به این مضمون] كه اگر روزه اخلاقي نباشد، روزه باطل است. حالا بگوييد يعني باطل در عالم ملكوت نه در فقه كه فقها در رساله گفته‌اند. اما معلوم است [که اگر] آدم روزه اخلاقي نداشته باشد، يك مو نمي‌تواند حركت بكند.
... شخصی آمد خدمت امام صادق علیه السلام؛ امام صادق برايش يك روايت خواندند. اين [شخص] خيلي شاد شد گفت يا ابن رسول الله دُرَ ؛ حضرت به ريشش خنديدند؛ فرمودند كه «هل الدر الاّ الحجر» روايت من را به يك در تشبيه مي‌كنی در كه يك سنگ بيشتر نيست؟ يك سنگ كمياب، قيمت پيدا كرده است دُرَ است.
[توجه به خدا و حضور قلب]
در روايات ما زياد داريم كه اگر عبادت حضور قلب نداشته باشد، باطل است، به سر صاحبش مي‌زنند. اين ها چه معناي دارد؟ در روزه و در نماز هم كم پيدا مي‌شود كه انسان در وقتي كه روزه است دل فقط با خدا باشد؛ به اين مي‌گويند حضور قلب. و اين روزه قلبي [است] كه بزرگان مي‌گويند توجه در محضر خدا و ادب حضور مراعات بشود.
در روايات داريم نماز گاهي يك عشرش قبول است، گاهي ربعش قبول است، گاهي نصفش قبول است، گاهي همه آن قبول است؛ تا ببينيم چقدر حضور قلب دارد. و كم پيدا مي‌شود. شايد در ميان شما كه از خوبان هستيد دو ركعت نماز با حضور قلب هنوز در طول عمرتان نخوانده باشيد كه وقتي مي‌گويد الله اكبر تا وقتي مي‌گويد السلام عليكم و الرحمة الله و بركاته؛ هيچ خطوري نباشد، هيچ چيزي در دل نباشد جز خدا. و همه عبادات هم اتفاقاً براي همين است؛ اگر روزه است براي اين است؛ اگر نماز است براي آن است؛ اگر اجتناب از گناه است براي ايناست.
اول سور طه مي‌گويد «انا الله لا اله الا انا فاعبدني و اقم الصلوة» براي چه «لذكري» اين «لذكري» يعني چه اگر گفتند نماز بخوان اگر گفتند روزه بگير، اگر گفتند عبادت كن، اگر گفتند عبادت خدا كن و عبادت شيطان نكن، گناه نكن و... همه همه براي اين است كه برسي به يك جا كه بيابي خود را در محضر خدا و ادب حضور را مراعات كني و اين خيلي چيز خوبي است.
ماه مبارك رمضان براي همين است كه ما برسيم به يك جاي كه اقلاً روزه‌مان گاهي روزه قلبي باشد، روزه توجهي روزه قلبي خوب اين روزه صحيح بايد بشود. ميگويم روزه فقهي روزه اخلاقي بايد باشد يعني صفات رذيله مان كار نكند اصلا و ابدا. روزه قلبيمان هم بايد باشد؛ [اگر این طور شد] حتماً دعاي مستجاب دارد ديگر مستجاب الدعوه است حتماً مستجاب الدعوه است ديگر موقع افطار هرچه بگويد خطاب مي‌شود لبيك
و ما هم خودمان هم پامنبري‌ها را به طور غير مستقيم بايد بكشانيم. بكشانيم كجا؟ رو به خدا. اقلاً ماه مبارك رمضان كه تمام مي‌شود خودمان، پامنبري‌ها، مسجدي‌ها يك قدم جلو آمده باشند جلو. كجا؟ رو به خدا. و ماه مبارك رمضان براي همين است.
[زمین گیر نشویم]
تقاضا دارم از شما به اين نكته كه گفتم توجه كنيد. حالا اگر سومي نه ديگر دومي آري. ديگر معنا ندارد يك طلبه دروغ بگويد غيبت كند؛ نه در ماه مبارك رمضان در غير ماه مبارك رمضان؛ تا ان شاء الله در وقت افطار در سحرها مهيا بشويد براي شبهاي قدر. در شبهاي قدر ديگر ان شاء الله براي خودتان براي ديگران مقدارت خوبي تهيه كنيد.
ادامه دارد...
ادامه این مطلب را در اینجا ببینید. ( از 20 مرداد روی سایت قابل نمایش است)
تنظیم برای تبیان: رهنما، گروه حوزه علمیه تبیان
منبع: سایت رسمی آیت الله مظاهری، درس اخلاق شماره 224
