نا امید نشو
شاید شما هم از آن دسته هستید که درک و هضم خیلی از مطالب درسی برایتان سخت است. بعضی وقت‌ها واقعا از درس و کتاب زده می‌شوید و می‌خواهید چیزی یاد نگیرید. پیوسته خودتان را ملامت می‌کنید که حافظه ندارید. قدرت فهمتان ضعیف است. نمی‌توانید پیشرفت کنید و ....
اما اگر دقت کنید واقعیت چیز دیگری است. حدود 99 درصد مردم از نیروی شنوایی و بینایی و لامسه و شامه و چشایی متعادل برخوردارند و حافظه های متوسط تا عالی دارند، اما شیوه های بهره گیری و انواع آن را نمی دانند (1)
زندگی دانشمندان بزرگ نشان می دهد، بسیاری از آنان از روش های یادگیری، یاد سپاری و بهره گیری بهینه از حافظه بهره می بردند و آن را به طریق شایسته و بایسته به کار می گرفتند . شماری از این بزرگان در آغاز راه افرادی ضعیف بودند; ولی با تلاش و همت و به کارگیری درست این نیروی بیکران، مرزها را شکستند و از رکود و جمود رهایی یافتند .
جابربن حیان شاگرد فرهیخته حضرت امام صادق که در علم کیمیا (شیمی) سر آمد 6000 دانشجوی مکتب جعفری بود، از حضرتش پرسید: چرا انسان در پیری کم حافظه می شود؟
امام صادق فرمود: این مساله همگانی نیست . آنچه فراموشی می آورد، به کار نینداختن نیروی یاد سپاری است; زیرا نیروی یادگیری چون دیگر نیروهای بدن انسان است; باید به کار گرفته شود تا توانمند گردد . جوان نیز اگر حافظه خود را نشناسد و به خوبی از آن بهره نگیرد، به ضعف حافظه دچار می گردد . (2)
سیره بزرگان دین ما و عمده ترین راز موفقیت آنها همین تلاش و کوشش و پشتگار و استفاده صحیح از حافظه بوده است. در میان علمای بزرگ و برجسته و صاحبنظران، کسانی بودند که پیشرفتشان، مرهون تلاش و کوشش و خستگی ناپذیری آنها بوده است.
استاد آیه الله مجتهدی تهرانی (ره) در توصیه به طلاب داستانی نقل می‌کند:
اخفش یکی از مجتهدین و صاحب نظران علم نحو است. در ابتدای کار خیلی در درس ضعیف بود و درس را نمی‌فهمید کسی هم با او مباحثه نمی کرد لذا یک بز گرفته بود و با بز مباحثه می کرد. هر چیزی که می‌گفت ریش بز را پایین می‌کشید، چون سر بز به نشانه «بله» پایین می‌آمد، دلش آرام می‌گرفت. مدتی همینطور پیش رفت تا اینکه نا امید شد و درس و بحث را راها کرد و رفت، در بین راه رسید به جایی و دید از صخره‌ای قطره قطره آب روی سنگی می‌چکد و به مرور زمان قطرات آب، سنگ را سوراخ کرده است. این صحنه او را بیدار کرد و با خود گفت: من که از این سنگ سخت تر نیستم، لذا برگشت به کلاس درس و تلاش کرد و موفق شد، تا جایی که در آن رشته مجتهد و صاحب نظر گردید.
حالا شما هم اگر در درس خواندن ضعیف هستید، زود جا نزنید و کنار نکشید. اگر درس را نمی فهمی یا حافظه‌ات ضعیف است، آیه الکرسی بخوان، دعای مطالعه را بخوان، که دعایی است برای تقویت حافظه و در اول مفاتیح در قسمت تعقیبات مشترکه، مرحوم محدث قمی آن را آورده است. آن دعا را بخوان و به حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام توسل کن، ان شاء الله به مرور زمان می‌فهمی و حافظه ات خوب و کارت درست می‌شود. (3)
در رابطه با تقویت حافظه و راهکارهای استفاده صحیح، سخن بسیار است که در این مقاله مجال بیان آنها نیست. در روایات اسلامی و همچنین علم روانشناسی، این مساله بررسی شده است. به عنوان مثال و حسن ختام این نوشتار به یک روایت اشاره می‌کنیم:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به امیرالمومنین علیه السلام فرمود: يَا عَلِيُّ ثَلَاثَةٌ يَزِدْنَ فِي الْحِفْظِ وَ يُذْهِبْنَ الْبَلْغَمَ اللُّبَانُ وَ السِّوَاكُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآن. (4)
ای علی، سه چیز حافظه را زیاد می‌کند و بلغم را از بین می‌برد: 1. کندر، 2. مسواک زدن، 3. تلاوت قرآن.
ــــــــــــــــــــــ
منابع:
(1). آیین حفظ و تقویت حافظ، محمد حسین حق جو، مرکز فرهنگی انصار المهدی (1377).
(2). مغز متفکر شیعه، ص 584.
(3). آداب الطلاب.
(4). من لا یحضره الفقیه، ج4، ص365.
تهیه و فرآوری: محمد حسین امین، گروه حوزه علمیه تبیان
تنظیم برای تبیان: رهنما، گروه حوزه علمیه
