کارنامه فکری انجمن حجتیه

درباره انجمن حجتیه چه می دانید؟ آیا از مبانی فکری، باورها و اهداف اجرایی موسسان این انجمن مطلع هستید؟ با ما همراه باشید تا در این نوشتار اطلاعات مفید و مستندی را درباره این انجمن انحراف یافته تقدیمتان کنیم: 

یكی از جریانات مهم و تاثیر گذار بر شرایط سالهای بعد از 1320 گسترش و تسلط فرقه بهائیت در ایران بوده است.  احساس خطر جامعه روحانیت از این جریان منجر به گرایش روحانیون به سمت خنثی سازی و مقابله با اقدامات این فرقه گردید.

انجمن حجتیه در حقیقت پس از ملی شدن صنعت نفت و قبل از کودتای 28 مرداد در سال 1331 با نام انجمن ضد بهائیت آغاز به کار کرد.

در زمان پهلوی بالاخص پهلوی دوم بهائیت رشد بسیار داشت و فرصتی پیدا كرد تا جمعیت خود را سه برابر كند و در دستگاه دولتی و شاه نفوذ فراوان بكند. رییس رادیو تلویزیون وقت دكتر شاه قلی، وزیر بهداری، وزیر آموزش و پرورش و... هویدا نخست وزیر و بسیاری دیگر بهایی بودند و به سفارش اربابان و شاه در همه امور دخالت داشتند.

در میان ملت، روحانیت و مذهبیون كشور به مقابله با بهائیت پرداختند از جمله آقای فلسفی (خطیب معروف) با اجازه حضرت آیت الله بروجردی علیه بهائیت شروع به سخنرانی میكند و حتی از رادیو پخش میشود (سخنرانی ایشان چنان تأثیر میگذارد كه تیمسار باتمانقلیچ رییس ستاد ارتش كلنگی را بر روی شانه اش گذاشت و به سوی مركز بهائیت در تهران حركت كرد و آن جا را تصرف و سپس تخریب كرد). علماء نیز از جمله امام خمینی(ره)، پس از فوت آیت الله بروجردی به صورت فعال از سال 1340 شمسی با مشاركت فعال در اعتراض علیه لایحه انجمن ولایتی و ایالتی در صحنه حضور پیدا كرد و در مواقع مختلف برای آگاهی دادن مردم علیه بهائیان اقدام نمودند، از دیگر معترضین بهائیت در كشور، مرحوم شیخ محمود (ذاكر زاده) تولایی معروف به شیخ محمود حلبی بود. او از اعضای فعال انجمن تبلیغات اسلامی مشهد بود و مأموریت یافت دربارة فرقه بهائیت تحقیق كند. ایشان در سال 1335 اقدام به تشكیل انجمن خیریه حجتیه مهدویه كرد[1] و برخی دو علت برای تأسیس آن عنوان كرده اند: 1. دوست و همكار حلبی به نام سید عباس علوی كه همراه او مأمور برای تحقیق در مورد بهائیت مورد شده بود، جذب بهائیت شده و از مبلغان آنان گشت؛ 2. مرحوم حلبی در سال 32 مدعی بود كه امام زمان ـ علیه السّلام ـ به او امر فرمودند كه گروهی را برای مبارزه با بهائیت تشكیل بدهد.

هدف از تشكیل انجمن

اصلیترین و عمده ترین هدف، فعالیتهای فرهنگی برای پیشگیری از تبلیغ و ترویج بهائیت و منزوی نمودن بهائیان در جامعه و دعوت به دین مبین اسلام بود.

كارگردانان انجمن

الف. شیخ محمود ذاكر زاده تولایی معروف به شیخ محمود حلبی؛ ب. سید رضا آل رسول؛ ج. سید محمد حسین عصار؛ د. سید حسین سجادی؛ هـ . غلام حسین حاج محمد تقی تاجر.

عمدهترین نیروهای انجمن معلمان و افراد باسواد بودند به علت حساسیت رژیم شاه، روحانیون كمی در این انجمن حضور داشتند و یا این كه چون مرحوم حلبی مخالف سرسخت فلسفه بود اعضای انجمن را از غیر روحانی انتخاب میكرد.

انجمن از بعد تشكیلات

تمام دوره های آموزشی خود را كه شامل 4 دوره مقدماتی و یك دوره نهایی میشد بر مبنای بهائیت برنامهریزی كرده بود: 1. تاریخچه تشكیل بهائیه و بابیه؛ 2. قائمیه و رد اشكالات در مورد حضرت مهدی (عج)؛ 3. خاتمیت و رد اشكالات در مورد خاتمیت دین اسلام؛ 4. ردّیه بر اصول 12 گانه بهائیه و به اصطلاح خودشان منشور بهائیت. در پایان هم دوره ای ویژه مدرسین بود.

افكار و عقاید انجمن

1. با توجه به تبصره 2 از ماده دوم كه در سال 1335 تدوین و تصویب شد به هیچ وجه انجمن در امور سیاسی مداخله نخواهد داشت چون كه دخالت در سیاست زیبنده پیشوایان دینی نیست.

2. مرحوم كلبی تأكید میكرد كه دشمن اصلی اسلام بهائیت است. و امروز تكلیف شرعی و دینی همه ما آن است كه با بهائیت مبارزه كنیم.²

3. قبل از امام زمان (عج) هر پرچمی كه بلند شود در ضلالت است و به شكست میانجامد (تمسك به روایات رأیت) باید منتظر بود تا خود حضرت بیایند.

4. تشكیل حكومت خالص در زمان امام مهدی (عج) است: استناد به روایت امام صادق ـ علیه السّلام ـ كه میفرماید: "ما خرج و لا یخرج منا اهل البیت الی قیام قائمنا احد لیدفع ظلما او ینعش حقا الا اصطلمة البلیة و كان قیامه زیادة فی مكر و هنا و شیعتنا".³

5. باید گناه و ستم و معصیت به اوج خود برسد تا زمینه قیام آن حضرت فراهم شود و حضرت بیایند.

6. جهاد در دوران غیبت معنا ندارد، گفتار مرحوم حلبی: شیعه میگوید در عصر غیبت امام زمان (عج) جهاد نیست چرا و پاسخ میدهد چون كه حاكم اسلامی باید معصوم باشد مصداق پیدا نكرده است.⁴

7. تقیه را در مقابل مبارزه قرار میدادند و معتقد بودند كه مبارزه هدر دادن نیروهاست.⁵

8. در عصر غیبت تمام مسئولیتها و وظایف یك انسان مسلمان، انتظار است و ندیدن امام معصوم از بزرگترین مصیبتهاست .

9. بهاییها وجود امام زمان (عج) را منكرند، انجمنیها آثار وجودی حضرت را نفی میكنند.⁶

10. یكی دیگر از برخوردها و روشهای انجمن كه پس از پیروزی انقلاب و حتی هم اكنون به آن دامن میزنند بحث اختلاف شیعه و سنی است.⁷

11. فلسفه را نوعی بدعت و ورود فلسفه یونان را به اسلام از طرحهای استعماری میدانند.⁸

12. هر گونه مبارزه با استعمار و استبداد نه تنها سودی ندارد بلكه مایه نیرومندی وپیشرفت بهائیها خواهد و پیوسته این اندیشه را پراكنده میساختند كه مبارزه با زورمندان و قدرتهای جهانی ویژه حضرت مهدی (عج) است⁹ و قرآن با صدای رسا اعلام میدارد كه خود را به دست خویش هلاك نكنید. و لا تلقوا بایدیكم الی التهلكه.

13. خود را از علما و فقها، اسلام شناستر، آگاهتر، عالمتر و دلسوزتر برای اسلام میدانستند.¹⁰

14. رهبر و ولی و حاكم جامعه فقط باید معصوم باشد، عدالت تنها كافی نیست، عصمت هم میخواهد.¹¹

16. اصول سه گانه: 1. خودداری از تعرض به شاه؛ 2. خودداری از تعرض به آمریكا و اسراییل؛ 3. خودداری از تعرض به مسایل سیاسی.

روش برخورد شاه با انجمن

حكومت از آنها حمایت میكرد زیرا از یك سو كاری به سیاست نداشتند و خطری برای رژیم به حساب نمیآمدند و از طرفی نیز میتوانستند بستری برای مبارزه با رشد كمونیسم باشند.¹²

مرحوم حلبی میگفت شاه از همه سلاطین قبلی با عفتتر است¹³ و در سال 1357 كه مردم فوج فوج در خون خویش غوطهور بودند انگشتری را كه روی سطح آن نوشته بود یدالله فوق ایدیهم برای سلامت شاه ارسال كرد.¹⁴

امام و انجمن حجتیه

امام خمینی(ره) در خواست اجازه مصرف سهم امام را در انجمن در 28 دیماه 1349 برابر شعبان 1390 میدهند ولی در سال 1351 این اجازه را لغو میكند. و امام پس از انقلاب آیت الله خزعلی كه برای تهیه گزارش و تكمیل اطلاعات خودشان درباره انجمن به امام مراجعه كرد و امام ایشان را برای نظارت جهت تهیه گزارش بر این گروه تعیین كردند تا انجمن را زیر نظر گرفته وگزارش فعالیتهای آن را به امام تقدیم نماید. انجمن نیز اقدام به چاپ و تكثیر سخنرانیهای آیت الله خزعلی در تأیید خود نموده و كوشید وانمود كند كه امام و نماینده ایشان هوادار انجمن است و امام این نظارت را در 12 رمضان 60 شمسی لغو میكند و به آقای خزعلی میفرمایند شما دیگر در رابطه با آنها ارتباطی نداشته باشید.¹⁵

و امّا جواب از عقاید انجمن حجتیه

1. عدم مداخله در امور سیاسی:

دخالت نكردن در سیاست به این معنا بود كه در مقابل شاه و رژیم او ساكت باشد و در حالی كه امام تقیه را حرام كرده بودند.

2. بزرگ نمایی بهائیت و تكلیف فقط مبارزه با بهائیت است:

علت قوت و پرورش بهائیت، شاه و رژیم اسراییل و آمریكا بود اگر شاه از بین میرفت بهائیت هم از بین میرفت، پس باید مبارزه با شاه میشد تا با رفت علت، معلول هم از بین برود.

3. قبل از امام زمان (عج) هر پرچمی بلند شود در ضلالت است و به شكست میانجامد

مراد پرچمی است كه به نام امام مهدی و با ادعای مهدویت برپا گردد نه هر پرچمی كه برای برطرف كردن ظلم و جور برپا شود.

4. باید گناه و ستم و معصیت زیاد بشود تا امام زمان (عج) بیاید

امام در پیام خودشان فرمودند یك دسته دیگر هم كه تزشان این است كه بگذارید كه معصیت زیاد شود تا حضرت صاحب بیاید حضرت صاحب مگر برای چه چیزی میآید، حضرت صاحب می آید معصیت را بردارد ما معصیت كنیم كه او بیاید این اعوجاجات را بردارید، این دسته بندیها را برای خاطر خدا اگر مسلمان هستید و برای كشورتان اگر ملی هستید، این دسته بندهای را بردارید. در این موجی كه الان این ملت را به پیش میبرد در این موج خودتان را وارد كنید و برخلاف این موج حركت نكنید كه دست و پایتان خواهد شكست (پیام امام در 26 تیرماه 1362).

5. جهاد در دوران غیبت معنا ندارد

اولاً كه قیامها در زمان شاه، دفاع از اسلام بوده است و ثانیاً دلیل آنها بر عدم جهاد این بود كه میگفتند رهبر معصوم نبوده و مصداق حاكم اسلامی وجود ندارد. در جواب باید گفته شود كه خود امامان هم نایب داشتند و وكالت در امور را به بعضی از امنا و فقها سپرده بودند و در دوران غیبت امام معصوم امور را به فقها سپرده شده است.

6. تقیه را در مقابل مبارزه قرار دادن و گفتن این كه مبارزه، هدر دادن نیروهاست

امام راحل میفرماید: و الله گنهكار است كسی كه ساكت بنشیند.¹⁶

7. تمام مسئولیت و وظیفه یك انسان انتظار است و ندیدن امام بزرگترین گناه است

تمام وظیفه یك انسان عمل به تكلیف است و تكلیف در هر زمان فرق میكند و امام زمان (عج) از ما انجام وظیفه را میخواهد و دیدن آن حضرت تكلیف نیست.

8. جدایی دین از سیاست

امام راحل فرمود: دیانت ما عین سیاست ماست، دین بدون سیاست كه معنا ندارد یعنی فقط از ما یك نماز و روزه را خواستند شیوه امامان معصوم هم و دخالت در امور اجتماعی و رهبری جامعه را به عهده داشتن این سیاست است پس ائمه ـ علیهم السّلام ـ هم دین و سیاست را با هم عمل میكردند و در سال 1362، 26 تیرماه امام راحل در پیامی كه یك دسته دیگر هم تزشان این است كه بگذارید كه معصیت زیاد بشود تا حضرت صاحب بیاید حضرت صاحب مگر برای وحی میآید، حضرت صاحب میآید كه معصیت را بردارد ما معصیت كنیم كه او بیاید این اعوجات را بردارید این دسته بندیها را به خاطر خدا اگر مسلمید و برای كشورتان اگر ملی هستید این دسته بندیها را بردارید در این موج كه الآن این ملت به پیش میبرد در این موج خودتان را وارد كنید و برخلاف این موج حركت نكنید كه دست و پایتان خواهد شكست.

و پس از این بود كه با پیام مرحوم حلبی جلسات انجمن حجتیه تعطیل اعلام شد. در ضمن باید گفت كه انجمن كه قبل از انقلاب تز جدایی دین از سیاست را میزد پس از انقلاب رو به پُستهای كلیدی آورد كه مورد مخالفت شدید روشنفكران قرار گرفت و پس از انقلاب بسیاری از اسناد را در مركز ساواك كه به ضرر خودشان بود از بین بردند.

ما باید به این نكته توجه داشته باشیم كه خط و تز و فكر انجمن خراب بود و عده ای از آقایان به خاطر اعتقاد به وجود امام زمان(عج) شاید چند روزی هم با آنها همكاری میكردند ولی بعد از این كه مخالفت انجمن و امام را دیدند از انجمن جدا شدند. ¹⁷

در صورت علاقه بیشتر لطفا به كتب و منابع زیر رجوع كنید:

1. در شناخت حزب قاعدین، عماد الدین باقی.

2. نهضت امام خمینی، سید حمید روحانی، ج 3.

3. چشم براه مهدی، نوشته گروهی از محققین، نشر دفتر تبلیغات اسلامی قم.

4. در جستجوی قائم مجید پور طباطبایی.

5. مجله پگاه، شماره های 71، 72 و 73، آبان 1381.

6. روزنامه اعتماد، دوشنبه 6 آبان 1381.

[1] . روزنامه جمهوری اسلامی ایران، 9 آبان 1381 ولی آقای طاهر احمد زاده در نشریه چشم انداز ایارن صفحه اول، ش دوم، 1378 سال تأسیس انجمن را 1336 به بعد میگوید.

[2] . كتاب نهضت امام خمینی، ج 3، سید حمید روحانی، ص 134.

[3] . در شناخت حزب قاعدین، ص 40، روزنامه اعتماد، ص 3، سال 1381، 6 آبان.

[4] . پگاه، ش 71، 4 آبان 1381.

[5] . در شناخت حزب قاعدین، ص 44.

[6] . كیهان، 26 / 10 / 68.

[7] . روزنامه اعتماد، ص 3، سال 1381، 6 آبان.

[8] . روزنامه اعتماد، ص 3، سال 1381، 6 آبان.

[9] . نهضت امام خمینی، ج 3، حمید روحانی، ص 134.

[10] . همان، ص 137.

[11] . شناخت حزب قاعدین، ص 118.

[12] . روزنامه اعتماد، دوشنبه 6 آبان، 1381، ش صفحه 3 ضمیمه.

[13] . شناخت حزب قاعدین، ص 239.

[14] . همان، ص 239.

[15] . در شناخت حزب قاعدین، ص 236.

[16] . در شناخت حزب قاعدین، ص 46.

[17]. پایگاه اندیشه قم