"تسویل" نفس چیست؟
در قرآن مجید کراراً از «تسویل نفس» سخن به میان آمده است و مفاد آن این است که نفس انسانى روى تمایلات نفسانى، کارهاى زشت را نزد او زیبا جلوه دهد، از این جهت برخى براى انسان نفسى به نام «مسوله» اثبات کرده اند، در مقابل «نفس مطمئنه» و یا «لوامه» و یا «راضیه» ، مثلاً یعقوب به فرزندان خود که یوسف را در چاه افکندند، و ریاکارانه گفتند که گرگ او را خورده است، چنین مى گوید:
«...بَلْ سَوَّلَتْ لَکمْ أَنْفُسُکمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَمیلٌ...».1 ؛ نفس شما، کارتان را بر شما زیبا جلوه داده است، صبر و بردبارى کار زیباست.
و باز درباره سامرى که مردم را به پرستش گوساله دعوت کرد، مى گوید:
«..وَ کذلِک سَوَّلَتْ لِى نَفْسِى»2 ؛ این نفس من کار مرا بر من زیبا جلوه داد.
رسول گرامى (صلى الله علیه وآله وسلم) آن جا که از وضع گروهى خبر مى دهد و مى فرماید: زمانى فرا مى رسد که جوانان شما فاسد مى شوند و به کارهاى زشت امر مى کنید و از کارهاى خوب باز مى دارید، ناگهان مردى از روى تعجب مى پرسد:
آیا چنین چیزى پیش مى آید. رسول گرامى (صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرماید: بدتر از این هم مى شود روزگارى مى آید که شماها تشخیص حق را از باطل و نیک را از زشت، از دست مى دهید و سرانجام کارهاى نیک در نظر شماها بد، وکارهاى بد، در نظرتان نیک جلوه مى کند.3
در حالى که قرآن فریب وجدان و خودآرایى نفس انسانى را تصدیق مى کند ولى یادآور مى شود که اگر انسان به اعماق وجدان خود بازگشت کند از وضع واقعى خود آگاهى صحیحى به دست مى آورد، به خطا و جرم خود معترف مى گردد آنجا که مى فرماید:
«بَلِ الإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِیرة * وَلَو أَلْقى مَعاذِیرَه».4 ؛ انسان به نفس خود آگاه است هر چند براى توجیه خود عذرهایى بتراشد.5
تنظیم: محمدی - گروه دین و اندیشه تبیان
[1] . یوسف/18.
[2] . طه/96.
[3] . وسائل الشیعة، ج11، ص397.
[4] . قیامت/14 ـ 15.sgh
[5] . منشور جاوید، ج3، ص 186ـ 187.
