داستان فارسی1 FARSI

خیانت را تجربه كن!

فرقی نمی كند كه شما روی پشت بام‎تان یا گوشه تراس یك گیرنده ماهواره داشته باشید یا نه، فرقی نمی كند شما روشنفكر باشید یا طرفدار سریال های زرد و خاله‎زنكی، مهم نیست شما اصلا وقت دارید كه پای تلویزیون یا ماهواره بنشینید یا نه، مهم این است كه حتما اسمی از «فارسی 1» كه معمولا «فارسی وان» خوانده می شود، شنیده‎اید. شهرت برخی سریال‎های فارسی‎وان دارند آهسته آهسته ركورد «جومونگ» را هم می زنند. راستی داستان این شبكه نوظهور چیست كه این‎طور همه را دور خودش جمع كرده؛ موافق ها را با دیدن هر شب سریال‎هایش و مخالف ها را با اظهارنظرها و هشدار های پیاپی. این گزارش می خواهد داستان فارسی‎وان را مرور كند و البته همین ابتدا هم اعتراف می كند كه آن چه می خوانید بریده ای از آن چیزی است كه درباره این شبكه می شود به دست آورد. فارسی‎وان زوایای پنهان بسیاری دارد و درست مثل یك كوه یخی می ماند، بیشتر از آن چه كه روی آب است و ما می بینیم، زیر آب است و ما – به این راحتی‎ها- نمی بینیم.

خبر راه‎اندازی یك شبكه جدید ماهواره ای مختص فارسی‎زبان ها را برای اولین‎بار شبكه تلویزیونی استار، در 23 دسامبر 2008 اعلام كرد. براساس این خبر، شبكه جدید فارسی‎زبان ها از سال 2009 و با هدف پخش برنامه برای بیش از 100 میلیون مخاطب فارسی‎زبان در سراسر آسیا آغاز به كار خواهد كرد. همین اتفاق هم افتاد و چندی بعد یعنی در مرداد 1388 وله های تبلیغاتی این شبكه پخش شدند. شاید كمتر كسی به‎خاطر داشته باشد مرداد سال قبل كه همزمان با ماه رمضان بود، چطور فركانس این شبكه را پیدا كرد و یا اصلا چطور از آغاز به كارش باخبر شد. اگر در مورد بی‎بی‎سی فارسی، روزنامه ها و سایت های خبری، آغاز به كار این شبكه را به‎عنوان یك خبر مهم مخابره كردند، در مورد فارسی‎وان

- دست كم در روزهای اول - هرگز چنین اتفاقی نیفتاد. اما خیلی ها به خیلی ها پیامك زدند و در مسنجر ها PM گذاشتند كه: «فارسی‎وان رو دیدی؟» و به این ترتیب، فارسی‎وان در صدر كانال های منوی صدها شبكه ماهواره ای قرار گرفت. «شبكه فارسی‎وان، توسط كمپانی پخش خاورمیانه (Broadcast Middle East) اداره می‎شود. این كمپانی نتیجه همكاری شركت‎های نیوز كورپوریشن و گروه موبی است... .» این توضیح را از سایت رسمی فارسی‎وان - كه البته فیلتر شده - برداشته‎ایم. شركت نیوزكورپریشن یكی از صدها شركت و شبكه یك سرمایه‎دار یهودی به نام «روبرت مرداك» است. شرح حال مفصل مرداك را می توانید در همین پرونده بخوانید. اما گروه موبی كیست؟

نسخه افغانیآقای مرداك

حالا سال‎هاست كه افغانی ها دیگر از شر«طالب»ها راحت شده‎اند. اگر چه طالبان هنوز هم زندگی را برای آن‎ها تلخ می كند، اما خوبی‎اش این است كه دیگر كاری به اندازه ریش مرد‎ها، حجاب زن ها و «ستلایت»‎هایی كه پشت‎بام می گذارند ندارد. حالا سال‎هاست كه مردم افغانستان می توانند ماهواره داشته باشند و دیگر آنها‎ هم «تولسی» را می شناسند. تولسی یك زن هندی – و البته بلندقامت و جذاب- است كه هر شب همه افغانی ها را پای جعبه جادو می نشاند. «زمانی خشو هم عروس بود» سریالی است كه شبكه «طلوع» افغانستان پخش می كند و حالا «تولسی» به‎عنوان شخصیت اول این مجموعه محبوب همه افغان‎هاست. شبكه طلوع متعلق به یك سرمایه‎دار افغانی به نام «سعد محسنی» است. محسنی، یك مهاجر است كه سال ها در استرالیا – مقر اصلی روبرت مرداك - بانكداری می كرد، و سال 2003به افغانستان برگشت و شبكه «طلوع» را كه تا آن زمان فقط در شهر كابل قابل دریافت بود، گسترش داد.

البته شیوه آزاد این تلویزیون در پخش موسیقی، در اوایل، موجب بروز مخالفت هایی در محافل مذهبی افغانستان شد. پس از افتتاح فرستنده زمینی این تلویزیون در شهر هرات، جمعی از نمازگزاران در مسجد جامع هرات به گفته خودشان برای «غروب» تلویزیون طلوع، دست به دعا برداشتند. پس از ماجرای محكوم شدن تلویزیون افغان به پرداخت جریمه نقدی به سبب پخش برنامه هایی كه از نظر مقامات دادگاه عالی افغانستان خلاف اصول اسلامی تشخیص داده شد، بیشتر شبكه های خصوصی افغانستان كمی برنامه‎های‎شان را تعدیل كردند و تلویزیون طلوع هم از این قائده مستثنا نبود.

سعد محسنی حالا چند شبكه تلویزیونی، چند ایستگاه رادیویی و مجموعه شبكه های ارائه اینترنت را در افغانستان دارد. او می خواهد پایش را از افغانستان بیرون بگذارد و برای خودش یك «روبرت كوچولو» باشد و این كار را با ایران شروع كرده است؛ با فارسی وان...

موج نو

در مورد عموم ایرانی‎ها، ذوق و شوق داشتن ماهواره بیشتر به همان روزهای اول، ختم می شود. كسی كه تا‎كنون حداكثر با هشت كانال مواجه بوده به‎ناگهان با یك فهرست حداقل 1000 تایی مواجه می شود. اما كم‎كم بیننده می فهمد كه خیلی از این كانال ها هیچ به دردش نمی خورند. كانال های – مثلا - سیاسی بیشتر دستمایه طنز تلویزیون خودمان می شوند، برنامه های رقص و آواز معمولا تكراری اند و یا با دردسر كمتر در بساط سی دی فروش ها در دسترسند، برنامه های راز بقا را شبكه چهار، دوبله شده پخش می كند و فیلم‎هایی كه با زیرنویس پخش می شوند، خیلی زودتر، این جا روی DVD تكثیر شده و دست به دست می چرخند. بعضی شبكه ها هم كه اصلا همین فیلم ها و سریال های تلویزیون خودمان را پخش می كنند. منهای مخاطبان حرفه‎ای، این وضعیت بیشتر آن‎هایی است كه پای ماهواره می نشینند.

اما راه‎اندازی یكی دو شبكه ماجرا را عوض كرد. اصل داستان را اگر بخواهید بدانید، مربوط می شود به آخرین روزهای ریاست‎جمهوری بوش كه به امارات سفر كرد. او در این سفر در گوش مقامات محلی شیخ‎نشین امارات ‏چیزهایی گفت كه بیشتر مربوط می شد به فعالیت های رسانه ای علیه ایران. تنها چند هفته پس از این دیدارها، شبكه شاهزاده بن نایف در دوبی، سرویس فارسی زبان ‏خود را راه انداخت و در حالی كه سالیانه میلیاردها دلار در حوزه جنوبی خلیج فارس، ‏خرج هزینه نام جعلی آن می‎كنند، این شبكه سعودی نام پرشین را به اسم خود اضافه ‏كرد. از روز اول «ام.بی.سی. پرشیا»، علی‎الدوام فیلم های هالیوود را با زیرنویس فارسی پخش كرد. شوك دوم در بازار شبكه های ماهواره ای فارسی زبان، مربوط به بی. بی. سی فارسی می شد. این شبكه كه قرار بود سال 2012 افتتاح شود، قبل از انتخابات ریاست‎جمهوری كارش را شروع كرد تا بر فضای سیاسی اثر بگذارد. بی.بی.سی فارسی خیلی زود توانست راهش را از شبكه های فارسی‎زبان ماهواره ای جدا كند و با ارائه قالبی متفاوت برای برنامه‎هایش از «VOA» هم جلو بزند. بعد از انتخابات و تلاطم های سیاسی آن روزها، اما سومین شبكه متفاوت كارش را شروع كرد. فارسی‎وان ولی كاری به سیاست نداشت. فیلم و سریال پخش می كرد و البته این‎بار شخصیت ها به زبان مادری ایرانی ها حرف می زدند. وجود یك شبكه مخصوص فیلم و سریال كه همه برنامه‎هایش دوبله باشند، آن قدر عجیب بود كه همان روزها شایع شد «فارسی‎وان را جمهوری اسلامی راه انداخته كه حوادث پس از انتخابات را به حاشیه ببرد. اما خیلی زود این حدس باطل شد، وقتی در همان روزهای اول، پارازیت‎ها، فركانس این شبكه را هدف گرفتند و نمایش برنامه‎هایش از هاتبرد در بسیاری از نقاط ایران با اختلال مواجه شد. اما چرا باید ایران روی این شبكه پارازیت می فرستاد؟ فارسی‎وان چه كرده بود و از جان ایرانی ها چه می خواست؟

آیتم های مذهبی درفارسی‎وان

فارسی‎وان آمده بود كه جاهای خالی را پر كند. روبرت مرداك با آن همه تجربه و پول و «سعد محسنی» با آن همه انگیزه برای داشتن یك كانال غیر افغانی، قرار نبود تجربه تقریبا شكست‎خورده تلویزیون های لس‎آنجلسی را تكرار كنند و همان راهی را بروند كه آن‎ها رفته بودند. آن‎ها می دانستند كه اگر بخواهند در خانواده ایرانی نفوذ كنند، نمی‎توانند فرهنگ و مذهب ایرانی را حذف كنند. برای همین لابه‎لای سریال‎هایی كه پر بود از نمایش شهوت‎انگیز زن‎ها، هنگام اذان مغرب به افق تهران، برنامه‎های‎شان را قطع و اذان پخش كردند؛ آن روزها در صدا و سیمای ما همه حرف این بود كه آیا صدای شجریان را پخش كنند یا نه! شب های قدر، شبكه فارسی‎وان باز لابه‎لای همان برنامه ها، وله‎هایی درباره شهادت حضرت امیر(ع) پخش كرد و به مناسبت عید فطر، درست مثل تلویزیون خودمان ویژه‎برنامه پخش كرد. از این جا بود كه خیلی‎ها فهمیدند «این یكی گربه نیست» و رقیبی جدید و جدی به‎شمار می رود. همان روزها یك سایت خبری پربیننده نوشت: «رقیب جدید آقای ضرغامی»!

همان روزها «دویچه وله فارسی» با انتشار گزارشی نوشت: «این شبكه توانسته ‎است با مجموعه هایی عامه پسند و با استفاده از چاشنی هایی چون زنان و دختران زیبارو و داستان هایی عاشقانه، در جذب مخاطبان موفق شود و تماشاگری را كه در پی نوعی سرگرمی برای رهایی از دغدغه ها و خستگی های كار و زندگی اجتماعی است، به دنبال خود بكشاند.»

فارسی‎وان كارش را با پخش سریال های نه چندان به‎روز شروع كرد و برای این كه حداكثر مخاطب را جلب كند، اعلام كرد این مجموعه ها را سانسور می كند. این در واقع بیشتر یك پز بود تا فارسی‎وان، افراد خانواده را مجاب كند كه دور هم بنشینند و برنامه‎هایش را نگاه كنند. اما حذف صحنه حضور یك زن و مرد در رختخواب چه مشكلی را حل می كرد وقتی در همه برنامه ها پوشش بازیگران، دیالوگ ها و روح حاكم بر داستان به‎مراتب زهرآلوده‎تر از همان صحنه كذایی بود؟

به این ترتیب، پس از سال‎ها، سرانجام، شبكه های ماهواره ای جدی گرفته شدند، همان منابع نامعلوم پارازیت فرستادند و سروكله كارشناسان یكی یكی پیدا شد و هشدار دادند كه این شبكه تا چه اندازه می تواند خطرناك باشد. از این جا بحث ها شروع شد كه آیا پارازیت فرستادن، راه حل است یا «اقدامات فرهنگی».! كارشناسان و مسئولان و منابع نامعلوم، سرگرم بحث و جدل بودند كه فارسی‎وان از چند ماهواره دیگر هم پخش شد و لینك های «راهكارهای مقابله با پارازیت» در اینترنت با سرعت پخش شدند و حالا فارسی‎وان تقریبا از مشكل ارسال پارازیت عبور كرده، كاری كه بی بی سی فارسی هنوز از پسش برنیامده.

فارسی‎وان با تفاوت های زیادی كارش را شروع كرد كه یكی از آن‎ها پخش محدود آگهی است و این یعنی این كه این شبكه معطل چند هزار دلار پول نیست كه علی‎الدوام زیرنویس بدهد و شماره حساب اعلام كند و برای كسب درآمد هم نیامده.

این شبكه از ابتدای ورودش مبنای كار خود را بر دو مشخصه متمایز گذاشت؛ دوبله فارسی و پخش سریال های بلند و متوالی. درست همان چیزی كه مخاطب ایرانی را بعد از یك روز كاری خسته كننده پشت جعبه جادویی دور خانواده جمع می كند. دقت كنید در روزهای آغاز به كار این شبكه، در حالی‎كه هر شب چهار سریال را پخش می كرد، تلویزیون ما هم با همه وسعتش، چهار مجموعه را آماده پخش كرده بود. البته مقایسه فنی برنامه های فارسی‎وان و تلویزیون كار درستی نیست. چون اولا بیشتر - و نه همه - مجموعه های این شبكه در ردیف آثار درجه دوم و سوم طبقه‎بندی می شوند و اصولا جز مسائل «خاله زنكی» به موضوع دیگری نمی پردازند و از همه مهمتر این‎كه ذائقه مخاطب ایرانی به دوبله های فوق‎العاده حرفه‎ای عادت كرده و حالا شنیدن دوبله های آماتوری چند افغانی برایش مثل سوهان روحند. اما این ضعف هیچ‎گاه از تعداد بیننده های این شبكه كم نكرد و تاكنون تعداد سریال ها بیشتر، متنوع‎تر، دوبله ها نیز پیشرفته‎تر و البته بیننده ها هم بیشتر شده‎اند. یكی از بینندگان این شبكه در صفحه آن در فیس بوك نوشته كه پس از دیدن «فارسی 1» دیگر «نه اخبار بی بی سی فارسی را می بیند» و نه هم به «تحلیل های محسن سازگارا در تلویزیون صدای امریكا» توجهی دارد.

در فارسی وان...

در فارسی‎وان همه‎چیز در نهایت ربطی به عشق و رابطه عاشقانه پیدا می كند. البته خب، عشق چیز بدی نیست و اتفاقا خیلی هم خوب است، اما مشكل از وقتی شروع می شود كه از مردی به زن شوهردار یا بر عكس باشد.

با نگاهی عمیق‎تر و تحلیل محتوای برنامه های این شبكه، این نكته ظریف آشكار می‎شود كه بسیاری از این داستان‎های در ظاهر جذاب و دیدنی، حاوی مفاهیم خیانت، جنایت و عدم تعهد به خانواده هستند و با این كه سریال های شبكه فارسی وان از میان برنامه های روز آمریكا و اروپا انتخاب می شوند، اما تحلیل محتوایی آن ها نشان می‎دهد كه این انتخاب ها با دقت و وسواسی خاصی صورت می‎پذیرد. چنان‎كه با اندكی ظرافت می توان خط پنهان، اما محكمی میان تمامی سریال های پخش شده از این شبكه را پیدا كرد. تا آن جا كه گویی هر سریالی سریال دیگر را تكمیل و تثبیت می كند. و این قضیه تا آن جا پیش رفته است كه بسیاری از كارشناسان و حتی خانواده های ایرانی دهان به انتقاد گشودند و بسیاری از سریال های این شبكه را فاقد ارزش دیداری دانستند. آن‎ها با دقت، تعمد و وسواس خاص، سریال هایی را برای مخاطب ایرانی و فارسی‎زبان پخش می كنند كه موضوع اصلی همه آن‎ها، روابط خانوادگی و زناشویی است. مشكل بزرگ این‎جاست كه فارسی‎وان پز خانوادگی گرفته و اعضای یك خانواده كنار هم می نشینند و مثلا ویكتوریا نگاه می كنند. او در ابتدا زنی است كه فداكارانه برای زندگی تلاش می كند. اما در سالگرد ازدواجش متوجه می شود كه شوهرش به او خیانت كرده و با منشی شركت، رابطه جنسی دارد. او هم مدتی بعد رابطه با مردی جوان را كلید می زند و... همه فیلم می خواهد این را بگوید كه هی! تو هم می توانی تجربه كنی؛ حالا كه او این كار را كرده است و این هیچ اشكالی ندارد! در فارسی‎وان معمولا رنگ صورتی كنار رنگ مشكی قرار دارد و این معمولا سلیقه شبكه های پورنو و سكسی است.

خوبی ماجرا این است كه حالا همه نسبت به فارسی‎وان حساس شده‎اند. این اولین گزارشی نبود كه شما درباره فارسی‎وان خواندید و حتما آخرینش هم نخواهد بود. دفتر شبكه فارسی‎وان در دبی سفارش كار می دهد و برنامه‎هایش را از هنگ كنگ پخش می كند و امواجش این جا در تهران، در مشهد، در چهارمحال، در بندر عباس، در قم، در لامرد، در ایذه و هر جایی كه فكرش را بكنید، خانواده من و شما را تكان می دهد. مشكل، خیلی هم به ماهواره مربوط نمی شود، سریال های این شبكه حالا ضبط شده اند و توی بساط سی دی فروش ها مثل نقل و نبات ریخته‎اند. چه باید كرد؟

منبع:هفته نامه پنجره/محمد امین زارعی

تنظیم:س.آقازاده