من تو رو ریز می بینم
آیا به خاطر دارید زمانی را كه از سوی دیگران توهین و تحقیر شدید؟ احساس توهین و تحقیر شدن می تواند از یك نگاه، یا یك گفته یا از یك شانه بالا انداختن ناشی شود. ممكن است تحت تأثیر سخن كسی احساس بی ارزش بودن بكنید.
گیج می شوید و به جای آن كه روحیه‌ی خود را بهتر كنید به تدریج روحیه‌ی خود را می‌بازید و احساس حقارت می‌كنید. توهین و تحقیر كردن، ابری تیره و سردرگمی ایجاد می‌كند و چه بسا كه سال ها در شما باقی بماند.
ممكن است بگویید «مسلماً توهین و تحقیر كردن‌های متعددی وجود دارد. علتش این است كه می‌توان از امور مختلف انتقاد كرد» بله شاید این طور باشد. از حالت نگاه‌ها، طرز لباس پوشیدن، طرز زندگی، از آداب و اخلاق، از عملكرد و از طرز سخن, ابرو در هم کشیدن، به آسانی و به شیوه های مختلف می‌توان به دیگران گفت كه آن ها مشكلاتی دارند، كه آن ها خوب نیستند. اغلب ما تحت تأثیر توهین و تحقیرهای دیگران خودبه‌خود در مقام توهین و تحقیر خویشتن برمی‌آییم و این بر ابعاد گرفتاری می‌افزاید. در ادامه مطلب به انواع رفتارهای تحقیرآمیز اشاره می كنیم و راه حل هایی برای هركدام ارائه می‌دهیم: توهین و تحقیرهای كلامی مستقیم، توهین و تحقیرهای كلامی غیرمستقیم و توهین و تحقیرهای غیركلامی و بالاخره توهین و تحقیر كردن خویشتن.
1) توهین و تحقیر كلامی مستقیم
این رفتاری كاملاً مشخص است. خیلی ساده، كسی با كلام، شما را توهین و تحقیر می‌كند. برای مثال فرض كنید از آسانسوری بیرون آمده‌اید و برحسب اتفاق به كسی كه منتظر سوار شدن در آسانسور بوده تنه می‌زنید. شخص مزبور بی درنگ به روش خصمانه واكنش نشان می دهد: « چرا مواظب نیستی؟». محتوای گفته ی او كاملاً مشخص است. چگونه باید نسبت به این واكنش تند جواب بدهید؟
بگذارید كه شخص مخاطب شما، خشمش را تخلیه كند و كمی آرام بگیرد.
اگر اشتباهی از شما سر زده، حتی اگر مخاطب شما به شما توهین كرده باشد، آن را اذعان كنید.
در برابر طرز برخورد او ابراز وجود كنید.
با یك یا چند جمله كوتاه و خلاصه برخورد را به پایان برسانید.
اگر قصد و نیت طرف مقابل شما روشن باشد، این اقدامات به از میان برداشتن تحقیرها كمك می كند.
در ماجرای آسانسور كه برایتان نقل كردم می توانید با كمی حوصله اجازه بدهید كه شخصی كه با او برخورد كرده‌اید خشم خود را تخلیه كند و به آرامش نسبی برسد. وقتی تندی كلام او كاهش می‌پذیرد به او بگویید: «از این كه با شما برخورد كردم عذرخواهی می كنم. تصادفی بود. مسلماً شما ناراحت هستید و حق هم با شماست اما من مایل نیستم كه حرف‌های تند و ناسزا بشنوم. می توانم بدون توهین هم گفته‌های شما را بشنوم». این صرفاً یك مثال درباره ی مراحلی است كه در بالا به آن اشاره كردیم.
«كسی كه برای خود احترام قایل است از گزند دیگران در امان است، او كتی را بر تن دارد كه كسی را یارای پاره كردن آن نیست».
2) توهین و تحقیرهای كلامی غیرمستقیم
به مثالی درباره رابطه‌ی شما و رئیستان اشاره می كنیم: «كارت دیروز عالی بود، اشتباهات دستوری در گزارش, آن را خودمانی كرده بود». و یا «وقتی این لباس را می‌پوشی جالب می‌شوی».
توهین و تحقیرهای كلامی غیرمستقیم درواقع پرخاش غیرمستقیم هستند. رفتار پرخاشگرانه غیرمستقیم در واقع یك حمله پنهانی است. برای رو به رو شدن با توهین و تحقیرهای غیرمستقیم قبل از هركار سعی كنید اطلاعات بیش‌تری به دست آورید، در هریك از مثال‌های فوق می‌توانید بپرسید: «منظورتان چیست؟» با جوابی كه می‌گیرید از نیت شخص رودرروی خود مطلع می‌شوید. شاید شما حرف او را به درستی درك نكرده‌اید.
واكنش بعدی شما به جواب طرف مقابل بستگی دارد. اما بخشی از هدف شما این است كه به مخاطب خود بیاموزید به روش دیگری با شما حرف بزند. اگر رئیستان در برابر پرسش شما جواب دهد: «به نظر من كارت را خیلی خوب انجام دادی» می توانید به او بگویید: «متشكرم اما من كمی گیج شدم. اگر واقعاً از اشتباهات دستور زبان من ناراحت هستید، دلم می خواهد كه مستقیماً این مطلب را بیان كنید. درست نفهمیدم كه پروژه‌ی من خوب بود یا نه». با این سیاست شما به رئیستان می آموزید كه با شما رك و صریح حرف بزند.
اما اگر همسرتان در مقام شوخی نباشد چه می‌كنید؟ فرض كنید واكنش بعدی رئیس شما حالتی پرخاشگرانه‌تر داشته باشد. هر توهین و تحقیر كلامی غیرمستقیم می تواند به یك توهین و تحقیر كلامی مستقیم تبدیل شود. وقتی از مخاطب خود توضیحات بیش‌تری می‌خواهید واكنش او می‌تواند بدتر شود. توصیه ما این است كه ابراز وجود كنید و مراحلی را كه در زمینه‌ی برخورد با تحقیرهای كلامی مستقیم گفتم مورد استفاده قرار دهید. باید آمادگی داشته باشید كه اگر مخاطب شما در جواب به سئوال شما تحقیر كننده تر حرف زد قاطعانه تر برخورد كنید.
3) توهین و تحقیرهای غیركلامی
با كسی كه به ما بد نگاه می كند یا ژست می‌گیرد چه باید بكنیم. وقتی مخاطب شما بدون این كه كلمه ای در تحقیر شما بگوید با رفتارش ما را تحقیر می‌كند به او چه جوابی می‌دهید؟ برخورد با توهین غیركلامی بسیار دشوارتر است. زیرا این احتمال وجود دارد كه شخص توهین كننده اصولاً متوجه رفتار توهین آمیزش نباشد. از آن گذشته نمی توانید مطمئن باشید كه لزوماً از قصد و نیت شخص توهین كننده آگاه شده‌اید. اگر مطمئن هستید ، سعی كنید او را به شكلی مجبور كنید كه به جای ژست از كلمات استفاده كند. می‌توانید به طرزی قاطعانه بگویید: «ممكن است لطفأ آن طرز نگاهت را برای من كلمه به كلمه ترجمه كنی؟ من نمی توانم به درستی منظور تو را درك كنم مگر این كه مستقیماً نظرت را با من در میان بگذاری». در این لحظه منتظر یك تحقیر كلامی باشید و با توجه به آنچه لحظاتی قبل خواندید نسبت به آن واكنش نشان دهید.
گرچه نمی‌توانیم همه‌ی پیام های غیركلامی را از بین ببریم، بهتر است تا حد امكان آن ها را به كلمات تبدیل كنیم زیرا این امكان وجود دارد كه رفتار مخاطب خود را به اشتباه تفسیر كرده باشیم.
«آیا من كاری كردم كه شما از آن خوشتان نیامد؟» با این رفتار واكنش غیركلامی را به جوابی آشكار تبدیل می كنید.
4) توهین و تحقیر خود
اختلاف و تضاد درونی نیز می‌تواند به تحقیر كردن شما بینجامد. در این شرایط كسی كه توهین می كند خود شما هستید. درواقع تحقیر شدن می‌تواند منشأ بیرونی یا درونی داشته باشد. مواظب برخوردی كه با خود می كنید باشید. سعی كنید از رفتار تحقیرآمیز درون خود فرار نكنید. اما رفتار به شدت خشم برانگیز درقبال خود را نیز توصیه نمی‌كنیم. به جای هردو راهی اعتدالی در پیش بگیرید. رفتاری توأم با ابراز وجود داشته باشید. صادق و آشكار باشید و مستقیماً با خود روبرو شوید. نه از رفتار تحقیرآمیز خود فرار كنید و نه درصدد برخورد توهین آمیز با آن برآیید. بلکه با واقع بینی بر خود مسلط شده و ضعف خودرا برطرف کنید.
نشریه روانشناسی و جامعه
نویسنده: دكتر رابرت البرتی ؛ دكتر مایكل امونز
مترجم: مهدی قراچه داغی
تنظیم و تلخیص برای تبیان : کهتری
کتاب زندگی عاقلانه در فروشگاه تبیان اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار شما گذارده و مورد توصیه روان شناسان است.
مقالات مرتبط
