نماز عاقّ پذیرفته نیست!
از جمله رذایل اخلاقی و گناهان كبیره عقوق والدین است. چنانچه حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ و حضرت امیر ـ علیه السّلام ـ و حضرت امام صادق و حضرت امام رضا و حضرت امام جواد ـ علیهم السّلام ـ در روایاتی كه در شماره كبائر از ایشان رسیده به كبیره بودنش تصریح فرموده‌اند بلكه از پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ چنین رسیده است كه از هر گناه كبیره بزرگ‌تر، شرك به خدا و عقوق والدین است و نیز از گناهانی است كه در قرآن مجید و احادیث صحیحه بر آن وعده عذاب داده شده است.
در قرآن مجید از قول عیسی بن مریم ـ علیه السّلام ـ حكایت می‌فرماید: «كه خداوند مرا نیكوكار به مادرم قرار داد و مرا ستمكار و بد عاقبت قرار نداد و سبب ترك نیكی به مادرم»1 و سبب اینكه ذكر پدر نكرده این است كه آن حضرت پدر نداشت و لذا قبل از این آیه در حكایت حضرت یحیی ـ علیه السّلام ـ ذكر پدر و مادر هر دو شده است.2
و در این دو آیه شریفه عاق والدین را به سه صفت یاد فرموده:
جبار (گردنكش و ستمگر) شقی (تیره بخت)، عصی (نافرمانی كننده و گنه‌كار) و به هر یك از آنها وعده‌ی عذاب سخت داده شده، چنانچه درباره‌ی جبار می‌فرماید: «و نومید شد هر گردنكش كینه‌ورزی که پشت سر او است دوزخ، و نوشانیده شود از آب چرك خون آلوده، جرعه‌ای از آن به دهان می‌برد ولی نتواند فرو برد (او را گوارا نباشد) و مرگ از هر سوی به او رو آورد لیكن مردنی نیست و از پس او است عذابی سخت و انبوه».3
و درباره‌ی شقی می‌فرماید: «اما آنها كه بدبختند در آتشند و ایشان را در آتش ناله‌ای زار و خروشی سخت باشد، در آن آتش همیشه تا آسمان‌ها و زمین بر پا است جاویدانند مگر آنچه كه پروردگارت خواهد»4 و درباره‌ی عصی می‌فرماید: «و آن كس كه نافرمانی خدا و پیغمبرش كند و بگذرد از مرزهای خدا (و از حدود خویش تجاوز كند) فرو بردش در آتش كه جاودان در آن باشد و عذابی خوار كننده برایش باشد».5
عقوق والدین و اخبار: پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: از آزردن والدین بپرهیزید به درستی كه بوی بهشت از هزار سال راه، استشمام می‌شود ولی عاق والدین و قاطع رحم آن را نمی‌یابند.6
از همان حضرت مروی است كه فرمود: كسی كه پدر و مادر خود را به خشم درآورد خدای را به غضب درآورده است.7
و همچنین فرمود: كسی كه والدین خود را بیازارد مرا اذیت كرده و كسی كه مرا بیازارد خدای را آزرده و آزار كننده‌ی خدا معلون است.8
و همچنین فرمود: عاق والدین هر عملی كه می‌خواهد به جا آورد، هرگز داخل بهشت نخواهد شد.9
و نیز پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمود: سه طایفه‌اند كه در روز قیامت خداوند با ایشان سخن نمی‌فرماید و نظر رحمت به آنها نمی‌كند و ایشان را پاك نكرده و از برای آنها عذاب دردناكی است ایشان شراب خواران و تكذیب كنندگان به قدر الهی و عاق والدین‌اند.10
عاق والدین آمرزیده شدنی نیست: و كافی است در شقاوت عاق والدین كه جبرئیل ـ علیه السّلام ـ بر او نفرین فرمود: هر كه پدر و مادر یا یكی از آنها را درك كند و او را از خود خشنود نسازد آمرزیده مباد و رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ بر نفرین جبرئیل آمین گفت.11
و از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ مروی است كه فرمود: ملعون است ملعون است كسی كه والدینش را بزند و كسی كه آزار به آنها رساند.12
نماز عاق پذیرفته نیست: از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ است كسی كه به پدر و مادرش از روی غیظ بنگرد در حالی كه والدین بر او ستم كرده باشند خداوند نماز او را نمی‌پذیرد.13 (پس چگونه است در صورتی كه به او نیكوكار باشند؟)
جوان محتضر و شفاعت پیامبر:
رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ بر بالین جوانی كه در حال احتضار بود حاضر گردید، آن حضرت كلمه‌ی شهادت را به او تلقین فرمود لیكن جوان نتوانست بگوید، پرسید: آیا مادر دارد؟ زنی كه نزد او بود عرض كرد بلی من مادر او هستم. فرمود: آیا بر او غضبناكی؟ گفت آری شش سال است با او حرف نزده‌ام، پس آن حضرت خواهش فرمود از او راضی شود مادر به خاطر آن حضرت از جوان درگذشت زبان آن جوان به كلمه‌ی توحید باز شد حضرت به او فرمود: چه می‌بینی؟ گفت مردی سیاه و زشت روی بد بوی، مرا رها نمی‌كند حضرت جمله‌ای یادش دادند14 خواند و عرض كرد: می‌بینم مردی سفید رنگ خوشروی، خوشبوی و خوش منظر رو به من آورد و هیولای مهیب اولی از من دور شده، فرمود: همان جمله را تكرار كن پس از آن گفت آن هیكل موحشه به كلی محو گردید.
پس آن حضرت شاد شد و فرمود: خدا او را آمرزیده آنگاه جوان از دنیا رفت.15 از این حدیث شریف استفاده می‌شود كه یكی از آثار عقوق والدین سوء خاتمه عاقبت به شری است كه شخص بی‌ایمان از دنیا می‌رود و در نتیجه همیشه در عذاب خواهد بود. با اینكه تلقین كننده جوان رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ بود تا مادرش از او راضی نگردید نتوانست شهادت را بگوید و پس از رضایت مادر و خواندن آن كلمات به بركت رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ پروردگار هم از او راضی شده او را آمرزید.
عقوق چیست:
مجلسی در شرح كافی گوید: عقوق والدین به این است كه فرزند حرمت آنها را رعایت نكند و بی‌ادبی نماید و آنها را به سبب گفتاری یا رفتاری برنجاند و آزار و اذیت كند و در چیزهائی كه عقلاً و شرعاً مانعی ندارد نافرمانی از آنها نماید و این عقوق گناه كبیره است و دلیل بر حرمت آن كتاب و سنت و اجماع خاصه و عامه است. از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ مروی است كه كمترین عقوق (ناسپاسی والدین) گفتن اُف است (به روی پدر یا مادر) و اگر خدا چیزی را از آن آسان‌تر می‌دانست از آن نهی می‌كرد. و نیز از عقوق است به پدر یا مادر نگاه خیره و تند كردن.16 و از امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ مروی است كه از عقوق است محزون ساختن پدر یا مادر17 و از موارد قطعی عقوق كه گناه كبیره است ترك بر واجب مانند نفقه (مخارج روزانه و لباس و مسكن) در صورت احتیاج پدر یا مادر می‌باشد و به طور كلی آزردن خاطر والدین و رنجاندن و ناراحت ساختن آنها عقوق و حرام مسلم است. روایات در این مقام بسیار و به آنچه ذكر شد اكتفا می‌شود.
آیت الله شهید دستغیب- گناهان كبیره، ج1، ص117
جهرمی زاده_گروه دین و اندیشه تبیان
[1] . و برا بوالدتی و لم یجعلنی جباراً شقیقاً. (سوره مریم، آیه 34).
[2] . و برا بوالدیه و لم یكن جباراً عصیا. (سوره مریم، آیه 15).
[3] . و خاب كل جبار عنید من ورائه جهنم و یسقی من ماء صدید یتجرعه ولا یكاد یسیغه و یأتیه الموت من كل مكان و ما هو بمیت و من ورائه عذاب غلیظ (سوره ابراهیم، آیه 15 و 16 و 17).
[4] . فاما الذین شقوا ففی النارلهم فیها زفیرو شهیق خالدین فیها ما دامت السموات و الارض الا ماشاء ربك ان ربك فعال لما یرید (سوره هود آیه 106 و 107).
[5] . و من یعص الله و رسوله و یتعد حدوده یدخله ناراً خالداً فیها و له عذاب مهین (سوره نساء، آیه 14).
[6] . ایاكم و عقوق الوالدین فان ریح الجنه یوجد من مسیره الف عام و لا یجدها عاق ولا قاطع رحم. (وسائل الشیعه).
[7] . من اسخط والدیه فقط اسخط الله و من اغضبهما فقط اغضب الله (مستدرك).
[8] . من آذی والدیه فقد آذانی و من آذانی فقد آذی الله و من آذی الله فهو ملعون (مستدرك، كتاب نكاح، باب 75).
[9] . ولیعمل العاق ماشاء ان یعمل فلن یدخل الجنه (مستدرك، كتاب نكاح، باب 75).
[10] . ثلثه لا یكلمهم الله یوم القیمه ولا یزكیهم ولا ینظر الیهم و لهم عذاب الیم و هم المكذب بالقدر و المدمن للخمر و العاق الوالدیه (مستدرك، كتاب نكاح، باب 75).
[11] . من ادرك والدیه و لم یؤد حقهما فلا غفر الله له فقلت آمین (بحارالانوار).
[12] . ملعون ملعون من ضرب والدیه ملعون ملعون من عق والدیه (مستدرك، ص631).
[13] . من نظر الی ابویه نظر ما قت و هما ظالمان له لم یقبل الله له صلوه (كافی).
[14] . یا من یقبل الیسیر و یعفو عن الكثیر اقبل منی الیسیر و اعف عنی الكثیر (بحارالانوار ـ مستدرك).
[15] . بحارالانوار.
[16] . كافی باب العقوق.
[17] . مرآت العقول مجلسی.
