تبیان، دستیار زندگی
ظهور و بروز اندیشه‌، تفکر، سبک و ایده‌های جدید همیشه با برخوردهای گوناگونی مواجه شده است. زمانی، سهروردی را به جرم ارائه‌ی نظریات جدید فلسفی بر دار کردند و در عهدی دیگر نیما یوشیج را منزوی ساختند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هایکوی ایرانی، خیال یا واقعیت؟

هایکو

اشاره: ظهور و بروز اندیشه‌، تفکر، سبک و ایده‌های جدید همیشه با برخوردهای گوناگونی مواجه شده است. گویی ایده‌های تازه و جدید همگی سرنوشتی مشابه هم دارند. و به نظر می رسد که حالا نوبت "هایکو" است.

هایکو کوتاه‌ترین گونه‌ی شعر در دنیای ادبیات است که به‌وسیله‌ی ژاپنی‌ها به‌وجود آمد و بعد از مدتی به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و... ترجمه شد و به‌این ترتیب به تمام نقاط جهان سرایت کرد.

هایکو گونه‌ای از شعر است که در سه خط سروده می‌شود. خط اول و سوم پنج هجا (واحد) و خط دوم هفت هجا دارند که با هم هفده هجا را تشکیل می‌دهند. هر کدام از این واحدها باید معنای مستقلی داشته باشند. علاوه بر این هایکو باید به طبیعت اشاره کند و موضوع آن عناصر موجود در طبیعت باشد. هایکو نه وزن دارد، نه قافیه و فاقد آرایه‌های ادبی است. مشهورترین هایکو‌سرایان ژاپن عبارتند از: "ماتسوئو باشو"، "یوسا بوسون"، "کوبایاشی ایسا" و "ماسائوکا شیکی".

هایکو کوتاه‌ترین گونه‌ی شعر در دنیای ادبیات است که به‌وسیله‌ی ژاپنی‌ها به‌وجود آمد و بعد از مدتی به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و... ترجمه شد و به‌این ترتیب به تمام نقاط جهان سرایت کرد

اشعار زیر چند نمونه از اشعار هایکویی است که توسط شعرای نام‌دار ژاپنی سروده شده:

"قزل آلایی بر می جهد

ابرها در بستر رود

حرکت می کنند"

"آه ای پروانه

رؤیایت چیست

وقت بال زدن"

چند سالی است که عده‌ای از شعرای ایرانی اشعاری را منتشر کرده و سعی دارند احساس و اندیشه‌ی خود را نه در قالب غزل، رباعی، قصیده، شعر نو و... که در قالبی جدید با عنوان "هایکوی ایرانی" بیان ‌کنند. به نظر می‌رسد دنیای شعر ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان تحت تاثیر این موج قرار گرفته است و هر روز شاهد انتشار اشعار مختلفی با عنوان "هایکوی ایرانی" هستیم. نمونه های زیر اشعاری هستند که به عنوان هایکوی ایرانی شناخته می شوند:

"نه باد می‌آید

نه ابرها می‌روند

پرده

باز می‌شود

بسته می‌شود"

"وقتی که نیستی

یک واقعیت است"

کتاب های "برف بر داوودی‌های سفید" نوشته‌ی سیروس نوذری و "بهار ادامه‌ی پیراهن توست" نوشته‌ی سهیل محمودی، دو نمونه از مجموعه‌هایی هستند که به عنوان "هایکوی ایرانی" منتشر شده اند.

البته در این میان هستند شعرا و صاحب‌نظرانی که عقیده دارند بین هایکو و شعر ایرانی هیچ نسبتی وجود ندارد و نمی‌توان در زبان فارسی از این قالب استفاده کرد.

به عنوان مثال "محمد عقیلی" در گفتگو با خبرگزاری فارس گفته است: "اساساً هایكو مبتنی بر قواعدی است كه شعر كوتاه فارسی نمی‌تواند خودش را در آن چارچوب محصور كند، چون به هیچ‌وجه قاعده‌پذیر نیست و شاید لطف و زیبایی‌اش هم در همین آزادوارگی‌اش باشد. اصطلاح هایكوی ایرانی كه به خصوص در سال‌های اخیر رواج و كاربرد فراوانی پیدا كرده تعبیر اشتباهی است و شاید بهتر باشد به جای این اصطلاح از عنوان رباعی نو یا دوبیتی نو استفاده كرد."

کتاب های "برف بر داوودی‌های سفید" نوشته‌ی سیروس نوذری و "بهار ادامه‌ی پیراهن توست" نوشته‌ی سهیل محمودی، دو نمونه از مجموعه‌هایی هستند که به عنوان "هایکوی ایرانی" شناخته می‌شوند

همچنین "قدرت‌الله ذاکری" که دانش آموخته‌ی کارشناسی زبان و ادبیات ژاپنی است در مصاحبه با روزنامه‌ی قدس گفته است: "ابتدا باید ببینیم منظور از "هایکوهای فارسی" چیست. شکی نیست که به هیچ عنوان نمی شود قوانین هایکوی ژاپنی را در شعر کوتاه فارسی لحاظ کرد. پس تنها می توان در کوتاه بودن شعر از هایکو تقلید کرد. اگر فرض کنیم قرار است ما هایکوی فارسی داشته باشیم باید دستورالعملی داشته باشد، ویژگی ای داشته باشد. باید سالها بگذرد، مجموعه های شعر کوتاه پدید آید و آن وقت متخصصان فن شعر بررسی کنند که این اشعار کوتاه دارای چه ویژگی‌هایی است و بر مبنای آن هایکوی فارسی را تعریف کنند."

در هر صورت و علی‌رغم موافقت‌ها و مخالفت‌هایی که با ورود این قالب شعری به زبان فارسی صورت گرفته است، هر روز نمونه‌های مختلفی از آن منتشر شده و در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. حالا باید منتظر بود و دید که دنیای شعر ایرانی در این مسیر چگونه ظاهر می‌شود. آیا ممکن است که در این قالب نیز، همچون غزل، قصیده، رباعی و... به قله‌های تعالی و کمال برسد.


گروه کتاب تبیان - امیر مقیمی